Online Gaming και Eθισμός: Συνέντευξη με την Ελισάβετ Παππά του DEREE

Η Ελισάβετ Παππά γεννήθηκε στην Αθήνα και στα 25 της απομένουν τρία μαθήματα για να πάρει το πτυχίο της από το Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Παράλληλα, σπουδάζει Ψυχολογία στο DEREE, με υποτροφία από το Πρόγραμμα Αριστείας* (International Honors Program), ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα για πολύ καλούς – ακαδημαϊκά – φοιτητές, στο οποίο τα μαθήματα είναι πιο «δημιουργικά», χρησιμοποιώντας ύλη και γνώση από διαφορετικά πεδία. Μέσω της συνεργασίας με τη Δρ. Μαρί Τζανικιάν, υπεύθυνη του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Εφαρμοσμένης Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας στο DEREE, απέκτησε πρόσβαση σε μία βάση δεδομένων ευρωπαϊκού ερευνητικού προγράμματος η οποία δημιουργήθηκε στο πλαίσιο μιας μελέτης για τις συμπεριφορές εξάρτησης στο Διαδίκτυο (EU NET ADB). Η εργασία της Ελισάβετ για τον εθισμό των Ελλήνων εφήβων στο online gaming, με επιβλέποντα καθηγητή τον Δρ. Ίωνα Μπεράτη, επιλέχθηκε για να παρουσιαστεί στο Διεθνές Συνέδριο Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας στην Κωνσταντινούπολη.

Μιλήσαμε μαζί της για το ιδιαίτερα επίκαιρο και ίσως υποτιμημένο θέμα του εθισμού στο online gaming αλλά και για την έρευνά της σε ευρύτερο επίπεδο:

Η γενική αίσθηση είναι ότι τα αγόρια παίζουν περισσότερο από τα κορίτσια. Ισχύει ή είναι μόνο στο μυαλό μας;

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η γενική αίσθηση είναι εν μέρει σωστή: ενώ ο αριθμός έφηβων αγοριών και κοριτσιών που παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή είναι ο ίδιος, η συχνότητα χρήσης είναι διαφορετική, με το 65% των αγοριών να κάνουν καθημερινή χρήση, σε αντιπαράθεση με το 35% των κοριτσιών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της δικής σου έρευνας, οι Έλληνες είναι πρώτοι στον εθισμό στα online games, σύμφωνα με κάποια κριτήρια. Μπορείς να μας δώσεις κάποια στοιχεία για τα κριτήρια αυτά, αλλά και κάποιους αριθμούς συγκριτικά με άλλες χώρες;

Η Ευρωπαϊκή μελέτη για τις συμπεριφορές εξάρτησης στο Διαδίκτυο (EU NET ADB) είναι μια έρευνα η οποία παρείχε πληροφορίες σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, ενώ έλαβε χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Saferinternet Plus της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.). Συμμετείχαν ΜΚΟ και φορείς από Ελλάδα, Πολωνία, Γερμανία, Ολλανδία, Ισλανδία, Ισπανία και Ρουμανία, και τον συντονισμό είχε η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού». Η δική μου συνεισφορά σε αυτή την έρευνα αφορούσε την ανάλυση του ελληνικού δείγματος ως προς την ενασχόληση με τα διαδικτυακά παιχνίδια. Πράγματι, στην ευρύτερη έρευνα τα αποτελέσματα έδειξαν πως ενώ υπήρχαν μικρές διαφορές μεταξύ των χωρών, τα ποσοστά των Ελλήνων εφήβων στη διαταραχή διαδικτυακών παιγνίων ήταν τα υψηλότερα, με ποσοστό 2,5%. Το αμέσως επόμενο μεγαλύτερο ποσοστό ήταν το 2,0% το οποίο βρέθηκε στην Πολωνία, ενώ το μικρότερο ήταν το 0,6% της Ισπανίας. Τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν (όπως για παράδειγμα η παραμέληση της οικογένειας, του σχολείου και άλλων δραστηριοτήτων για την ενασχόληση με το διαδικτυακό παιχνίδι) βασίζονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5).

Με λίγα λόγια, τι θα πει εθισμός στο online gaming; Πόση ώρα gaming την ημέρα είναι «φυσιολογική» και πότε κάποιος αρχίζει να υπερβαίνει τα όρια;

Ο εθισμός αναφέρεται στην ενασχόληση με μία συμπεριφορά ή δραστηριότητα η οποία έχει έντονες αρνητικές ψυχοκοινωνικές, συναισθηματικές, ακόμα και βιολογικές συνέπειες για το άτομο. Μία φυσιολογική χρήση είναι δύσκολο να ορισθεί, καθώς πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις ατομικές διαφορές που παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο χρήσης και στο αποτέλεσμα που έχει αυτή στη διαχείριση και ενασχόληση με άλλες δραστηριότητες. Παρ’ όλα αυτά, κατά μέσο όρο ένας χρήστης περνάει 10-20 ώρες την βδομάδα στο διαδικτυακό παιχνίδι, ή το πολύ 2,6 ώρες την ημέρα. Οτιδήποτε πάνω από αυτά τα νούμερα θεωρείται ότι σχετίζεται με τον διαδικτυακό εθισμό, οπότε αν κάποιος ξεπερνάει αυτά τα χρονικά διαστήματα ίσως πρέπει να ανησυχήσει πως υπερβαίνει τα όρια.

Υπάρχουν κάποια επιπλέον συμπτώματα του εθισμού στο gaming; Πώς θα καταλάβουμε αν κάποιος δικός μας άνθρωπος είναι όντως εθισμένος;

Κάποια βασικά διαγνωστικά στοιχεία του εθισμού αφορούν την εξάρτηση, δηλαδή τη μείωση της επιθυμίας για φυσικές ανάγκες σε σύγκριση με τις ανάγκες που σχετίζονται με το διαδικτυακό παιχνίδι, την ανοχή (η οποία είναι η σταδιακά πιο συχνή και πολύωρη χρήση με σκοπό την επίτευξη της αρχικής ευχαρίστησης), τη μείωση της ανάγκης για κοινωνικοποίηση, την εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους, την αύξηση της επιθετικότητας και της παραβατικότητας. Ωστόσο, ενώ αυτά τα στοιχεία μπορεί να χρησιμοποιηθούν σαν ενδείξεις, θα είναι χρήσιμη μία διάγνωση η οποία συνήθως γίνεται από κάποιον ειδικό που μπορεί να αξιολογήσει τα διάφορα συμπτώματα, να κάνει μια ακριβή διάγνωση και να προτείνει μια ενδεχόμενη θεραπεία.

Ως online games μετράνε και τα app games; Έχουν συμβάλει τα smartphones στην αύξηση των ποσοστών εθισμού;

Σίγουρα η ευκολότερη και αμεσότερη πρόσβαση που προσφέρουν τα app games ,τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα online games, έχει συμβάλει στην αύξηση της ενασχόλησης. Στην εξέταση των ειδών παιχνιδιών που συσχετίζονται με τον εθισμό, η EU NET ADB βρήκε πως τα παιχνίδια με ένα παίχτη, τα first-person shooter παιχνίδια, τα στρατηγικά παιχνίδια και τα Massively Multiplayer Online Role-Playing Games (MMORPG) συσχετίζονται με τη διαταραχή διαδικτυακών παιγνίων. Τα MMORPG παιχνίδια όμως ήταν από αυτά που είχαν τη μεγαλύτερη σχέση με την προβληματική χρήση. Επίσης, λόγω του ότι έχουν πολλά γραφικά, η εγκατάσταση σε smartphones δεν υποστηρίζεται, συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ενδεχομένως τα smartphones να έχουν αυξήσει τη χρήση, αλλά ο εθισμός κυρίως συνδέεται με παιχνίδια που παίζονται σε desktop computers.

Εσύ παίζεις; Τι παίζεις;

Εγώ παίζω επιτραπέζια!

Θεωρείς ή προκύπτει από την έρευνά σου ότι το gaming έχει και κάποιες ωφέλιμες συνέπειες; Και συγκεκριμένα το online gaming μπορεί ίσως να αποτελεί και κάποιου είδους κοινωνικοποίηση;

Ναι, αυτό ήταν ένα πολύ σημαντικό εύρημα της έρευνας. Συγκεκριμένα, η ενασχόληση με διαδικτυακά παιχνίδια σε ένα φυσιολογικό βαθμό συσχετίζεται με μεγαλύτερη ψυχοκοινωνική ευημερία συγκριτικά με την απουσία τέτοιας ενασχόλησης. Αυτό δείχνει πως όταν τα παιχνίδια χρησιμοποιούνται για να ενισχύσουν κοινωνικούς δεσμούς -για παράδειγμα βλέπω τον φίλο μου στο σχολείο και μετά παίζουμε διαδικτυακά από το σπίτι- μπορεί να έχουν θετικό αποτέλεσμα στην κοινωνικοποίηση και, κατ’ επέκταση, στην ψυχοκοινωνική ευημερία. Το πρόβλημα υφίσταται όταν τα διαδικτυακά παιχνίδια χρησιμοποιούνται σαν υποκατάστατο πραγματικών, κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και έτσι οι κοινωνικές δεξιότητες και οι διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου δεν αναπτύσσονται.

Τι χρειάζεσαι για μια τέτοιας κλίμακας έρευνα; Το DEREE σού έδωσε προσβάσεις που ενδεχομένως δεν θα μπορούσες να έχεις αν λειτουργούσες ως αυτόνομη ερευνήτρια;

Η πρόσβαση και η δυνατότητα εκπόνησης μιας τέτοιας έρευνας είναι πολύ δύσκολο να διεξαχθεί σε προπτυχιακό επίπεδο. Χωρίς το DEREE, το πρόγραμμα υποτροφιών του, το Honors Program, και το ενδιαφέρον και την εμπιστοσύνη των καθηγητών Δρ. Ίωνα Μπεράτη και Δρ. Μαρί Τζανικιάν, δεν θα είχα αυτή την ευκαιρία. Το DEREE είναι ένα ίδρυμα που προσφέρει τέτοιες ευκαιρίες στους φοιτητές του, οι οποίες δεν είναι προφανείς σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα - και αυτό το κατάλαβα στο συνέδριο που πήγα και έμαθα πως ήμουν η μοναδική προπτυχιακή φοιτήτρια που συμμετείχε. Στο DEREE έχω κάνει πρακτική, έχω γνωρίσει ανθρώπους, έχω πάει στο εξωτερικό να παρακολουθήσω μαθήματα μέσω του προγράμματος study abroad και έχω συμμετάσχει σε διαλέξεις και συνέδρια που, σε συνδυασμό, με κάνουν να πιστεύω πως μπορώ να ανταπεξέλθω στις επαγγελματικές ανάγκες του κλάδου μου και τις ακαδημαϊκές απαιτήσεις ενός πολύ καλού μεταπτυχιακού.

*Το Πρόγραμμα Αριστείας του DEREE δίνει κάθε χρόνο τη δυνατότητα σε φοιτητές του να συμμετέχουν με υποτροφία στο Stanford Summer International Honors Program, ένα θερινό πρόγραμμα στο πανεπιστήμιο του Stanford στο οποίο συμμετέχουν αριστούχοι φοιτητές πανεπιστημίων από όλο τον κόσμο.

Περισσότερες πληροφορίες στο www.acg.edu