Dog Tags: Μια θεατρική παράσταση στο Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων στον Ελεώνα Θηβών

Πριν από λίγα χρόνια είχα τη χαρά και την τιμή να γνωρίσω τον Στάθη Γράψα.

Ο Στάθης είναι εισηγητής του ΕΠΑΚ, δηλαδή, του εργαστηρίου προσωπικής ανάπτυξης κρατουμένων. Έχω βρεθεί μαζί του στην Ψυχιατρική Πτέρυγα του Κορυδαλλού όπως επίσης και στις γυναικείες φυλακές της Θήβας προκειμένου να παρακολουθήσω παραστάσεις από τους θεραπευόμενους όπως επίσης έχω βρεθεί και στην FabricaAthens για να παρακολουθήσω έναν πρώην κρατούμενο να απαγγέλει την ποιητική του συλλογή από το πρώτο του βιβλίο, ως αποφυλακισμένος πια.

Θεωρώ πως οι γραμμές μεταξύ εγκεφαλικής νηφαλιότητας και είναι πολύ λεπτές εάν δεν υποβόσκει κάποια ψυχική νόσος. Πιστεύω πως είμαστε όλοι εν δυνάμει κρατούμενοι για τον έναν ή τον άλλον λόγο. Το να χάσουμε την ψυχραιμία και τη λογική μας δεν είναι κάτι που μας φαίνεται ξένο. Ξένη επίσης δεν θα έπρεπε να μας φαίνεται και η φυλακή, διότι η «φυλακή» έχεις πολλές μορφές, δεν είναι μόνο εκείνη που βρίσκεται πίσω από κάγκελα. Πολλοί από εμάς, ζούμε φυλακισμένοι στα δικά μας δεσμά καθημερινά, ενώ είμαστε «ελεύθεροι» να κυκλοφορούμε εκεί έξω.

Πάντοτε με σαγήνευε το ανθρώπινο μυαλό. Ο ανθρώπινος νους. Είναι το υπερόπλο μας και αυτό όσο όμορφο και απογειωτικό κι αν φαντάζει, άλλο τόσο είναι επικίνδυνο. Με σαγήνευε και με σαγηνεύει το πως λειτουργεί, το πως τελικά καθορίζει τις πράξεις, τις συμπεριφορές, την αντίληψή μας, τις κινήσεις μας, τα λόγια μας και φυσικά για όλα όσα μας καθιστά ικανούς, για θετικές αλλά και για αρνητικές εκβάσεις και εκφάνσεις.

Γιατί όμως έχω αυτήν την εσωτερική ανάγκη να παρίσταμαι σε τέτοιες παραστάσεις μέσα σε συνθήκες εγκλεισμού;

Όλα νομίζω ξεκίνησαν όταν συνειδητοποίησα μεγαλώνοντας τί εστί διπολική διαταραχή καθώς η μητέρα μου διαγνώστηκε με τη νόσο αυτή και για ένα διάστημα αποτέλεσε τη δική της «φυλακή» μέχρι να ρυθμιστεί και να μάθει να ζει με αυτήν εντός και όχι στο περιθώριο. Βλέπετε, μια ψυχική νόσος, σαφέστατα μπορεί να αποτελέσει «φυλακή» για τον κάτοχό της και αυτό ήταν πάντοτε κάτι που με στεναχωρούσε. Καταλαβαίνοντας πόσο σημαντική λοιπόν είναι η αποδοχή, η αναγνώριση, η πρόοδος και η κατανόηση σε τέτοιου είδους «φυλακές», με τράβηξε η συνθήκη της τέχνης σε καταστάσεις εγκλεισμού καθώς γι αυτά τα άτομα, είναι μια σανίδα σωτηρίας, μια γέφυρα επικοινωνίας με τον «έξω» κόσμο, ότι ακριβώς ήμουν εγώ για τη μητέρα μου όταν εκείνη πάλευε φυλακισμένη από τους δικούς της δαίμονες.

Είτε έχεις ένα άτομο δικό σου «φυλακισμένο» με τον οποιονδήποτε τρόπο είτε όχι, είναι σημαντικό να μπορείς να στηρίξεις, να χειροκροτήσεις και να πεις ένα «μπράβο» ή και πολλά, σε εκείνα τα άτομα που ναι μεν, βρέθηκαν πίσω από κάγκελα αλλά που προσπαθούν να κάνουν κάτι για να φανούν άξιοι στα μάτια των «ελεύθερων», εκείνων που κυκλοφορούν εκεί έξω.

Εν μέρη, θεωρώ υποχρέωσή μου να στηρίζω τέτοιου είδους πρωτοβουλίες και τέτοιου είδους προσπάθειες και ξέρω, πως το χειροκρότημά μου, θα μετρήσει διπλά και τριπλά σε έναν θεραπευόμενο, που κατά πάσα πιθανότητα, αισθανόταν από ένα σημείο και μετά, πως είναι ανάξιος οποιασδήποτε θετικής προσοχής ή συγχαρητηρίων και πόσο μάλλον να το έχει κερδίσει επάξια κιόλας.

Αυτό που παρακολούθησα στο Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων στον Ελεώνα Θηβών, αυτή τη φορά ήταν ένα θέατρο σώματος, όπως το αποκαλούν και είναι με βεβαιότητα, ό,τι πιο συγκλονιστικό έχω παρακολουθήσει μέχρι στιγμής. Καταθέσεις ψυχών οι οποίες σε μένα έδρασαν ως αποζημίωση. Αποζημίωση, ψυχική.

Όσοι ήμασταν παρόντες, βρεθήκαμε σε μια αίθουσα μεσαίου μεγέθους. Καθίσαμε σε καρέκλες, ενώ απέναντί μας είχαμε μεγάλα παράθυρα τα οποία έβλεπαν στον αγρό. Είχε ήλιο, τα λουλούδια ανθισμένα. Επικρατούσε σιγή. Τη στιγμή που μαζευτήκαμε όλοι, οι πόρτες έκλεισαν πίσω μας και μας δόθηκε η οδηγία να σηκωθούμε, να παραταχθούμε στα παράθυρα σε απόσταση 1,5 μέτρου. Άρχισε να παίζει μια απόκοσμη, απωθητική μα ελκυστική ταυτοχρόνως μουσική, δυνατά πολύ δυνατά. Σαν εμβοή. Ενοχλητική μα εθιστική. Στον αγρό άρχισαν να εμφανίζονται σιγά – σιγά οι θεραπευόμενοι. Ρακένδυτοι, κρατώντας ή μάλλον κουβαλώντας στους ώμους κουτιά. Μαύρα, μεγάλα κουτιά. Είτε προχωρούσαν με αυτά, είτε κείτονταν δίπλα τους, οι κινήσεις τους ήταν αργές, βασανιστικές και επώδυνες και ό,τι κι αν έκαναν, δεν μπορούσαν να αφήσουν τα κουτιά αυτά, με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Ήταν η μοίρα τους να τα ακουμπάνε. Φαινόταν σαν να επέστρεψαν από ταξίδι. Κουρασμένοι, κατάκοποι και ταλαιπωρημένοι πολλοί. Απορημένοι ίσως θα έλεγα. Η μουσική σταμάτησε απότομα. Η καρδιά μου σαν να ηρέμησε παρότι ένιωθα μια ταραχή και είχα ταχυπαλμία. Οι θεραπευόμενοι ξάπλωσαν στο γρασίδι και στο χώμα. Ανακούφιση; Ξεκούραση; Ανάπαυλα; Ανάσα;

Γη. Ξαπλωμένοι στη γη. Γειώση;

Αγκαλιά από τη φύση; Επιστροφή στο φυσικό; Στο μητρικό; Στη μήτρα, κυριολεκτικά και μεταφορικά;

Μήπως η αγκαλιά της φύσης ήταν ένα είδος αποδοχής; Ένα είδος φυσικής αποδοχής;

Πολλές απορίες με κατέκλυσαν. Ένα όμως ήταν σίγουρο. Όταν τα μαύρα κουτιά ήταν το καταγραφικό τους, όπως ακριβώς εκείνα τα μαύρα κουτιά που βρίσκονται στα αεροπλάνα. Καταγεγραμμένα βιώματα, γεγονότα, μνήμες, αναμνήσεις, αμαρτίες, χαρές, λύπες, πόνος, αγάπη (εάν υπήρχε και όπως υπήρχε), τιμωρίες, βάσανα, ενοχές, τύψεις. Όλα βρίσκονταν μέσα σε αυτά τα μαύρα κουτιά που κουβαλούσε ο καθείς τους. Μπορούμε να αφήσουμε τα μαύρα μας κουτιά; Έχουμε μάθει να ζούμε «έξω» από αυτά κατ’ επιλογήν, αλλά μέσα σε αυτά ξέρουμε να ζούμε; Μπορούμε να συνυπάρξουμε με το περιεχόμενό τους; Μήπως αυτά τα μαύρα κουτιά είναι άγκυρες; Μήπως είναι βαρίδια για να μην μας πάρει ο αέρας και μας σκορπίσει προς πάσα κατεύθυνση;

Η μουσική δυναμώνει και πάλι και η ταχυπαλμία μου επανέρχεται.

Δεν κουβαλούσαν πια οι θεραπευόμενοι με συνεχή κίνηση τα μαύρα τους κουτιά. Μήπως τελικά υπήρχε ελπίδα; Mήπως τους δίνονταν η ευκαιρία να τα αφήσουν για να ξαποστάσουν για λίγο; Να ξαποστάσουν από τα βάσανά τους;

Αρχίζουν και αλληλοβοηθιούνται στην άρση των κουτιών. Ο ένας δίνει το χέρι στον άλλον για να σηκωθούν από το χώμα και το γρασίδι. Όρθιοι πλέον κοιτούσαν τον ουρανό. Είχα διαβάσει κάπου κάποτε, πώς όταν κοιτάμε πάνω, δεν μπορούμε να κάνουμε αρνητικές σκέψεις και μόλις κάνουμε κοιτάζουμε κάτω και επαναφέρουμε το βλέμμα μας στην ευθεία των ματιών μας. Αυτό έκαναν άραγε;

Πλησίασαν στα παράθυρα μπροστά μας, όλοι μαζί, αποσυναρμολόγησαν με μεγάλη μαεστρία τα μαύρα τους κουτιά και τοποθέτησαν τις πλευρές τους στα παράθυρα με αποτέλεσμα μέσα στην αίθουσα να δημιουργηθεί το απόλυτο σκοτάδι.

Συγκλονιστική η αρχή της παράστασης αυτής. Μα δεν είναι συγκλονιστικές οι αρχές και οι αφετηρίες μας; Που να ξέραμε ότι οι αρχές, οι αφετηρίες και οι στιγμές της δημιουργίας του κάθε ανθρώπου θα καθορίσουν το ύστερά του.

Ενώ έχουμε επιστρέψει στις θέσεις μας, εκείνοι, εισέρχονται στην αίθουσα, από πίσω μας. Τα φώτα ανάβουν. Εκείνοι «παγώνουν». Πάγωσα κι εγώ. Εκείνη τη στιγμή υπέθεσα πως αυτό που συμβαίνει είναι η επιλογή τους να «παγώσουν» το χρόνο με τη χρήση ουσιών. Πάγωσαν όπως παγώνουν τα πάντα κατά τη διάρκεια ενός εγκλεισμού; Πάγωσαν, όπως όταν ένας οργανισμός περνά κάτι φρικτά τραυματικό και κατεβαίνουν οι διακόπτες ασφαλείας για να κοπεί το ρεύμα και να μη δημιουργηθεί βραχυκύκλωμα; Οργασμός σκέψεων και συναισθημάτων μέσα μου.

Τοποθέτησαν κάτω τα κουτιά. Ο κάθε θεραπευμένος έχει διαφορετική στάση σώματος απέναντι στο δικό του μαύρο κουτί. Άλλος το κοιτάζει, άλλος το ακουμπάει, άλλο έχει μπει μέσα σε αυτό, άλλος το χαϊδεύει. Παράλληλα χαϊδεύουν τα μαλλιά τους και τα πρόσωπά τους και τα κουτιά. Η επαφή με το κουτί δεν λείπει. Υπάρχει. Και τί είναι αυτή η επαφή τελικά; Η σύνδεση με το παρελθόν; Με τα βιώματα; Με τα τραύματα; Ή μήπως με εκείνα τα συναισθήματα; Τα ψήγματα αγάπης, φροντίδας, θαλπωρής που τα είδαν και τα ένιωσαν για λίγο και μετά χάθηκαν για πάντα στο σκοτάδι, όπως χαθήκαμε εμείς όταν τα μαύρα τους κουτιά, τοποθετήθηκαν στα παράθυρα και μείναμε χωρίς δεσμίδα φωτός;

Γελάνε. Χαμογελάνε.

Σκέφτομαι πως θα είναι παραλληλισμός για την αίσθηση εκείνη που προκαλούν οι ουσίες μόλις έχει γίνει χρήση. Εκείνο το συναίσθημα που σε κάνει να μην νιώθεις. Να αποκόπτεσαι από τα πάντα. Το χαμόγελο παγώνει. Τρέχουν δάκρυα. Δάκρυα αντανακλαστικά από τη χρήση των ουσιών που εισέρχονται στον οργανισμό και σου παγώνουν το ταλαιπωρημένο σου είναι. Νομίζω πως εκείνη ήταν η στιγμή που συνέβαινε το κατ’ επιλογήν χάσιμο.

Και ξαφνικά…

Κρότος. Κραυγές. Ήχοι απόκοσμοι. Βογγητά πόνου. Επαναλαμβανόμενες κινήσεις και απελπισμένες προσπάθειες αποκοπής τους από τα μαύρα τους κουτιά.

Λέξεις χύνονταν από τα στόματά τους στο πάτωμα, μπροστά στα πόδια μας.

ΦΥΓΕ, ΜΕΙΝΕ, ΑΞΙΖΩ, ΟΧΙ ΣΕ ΜΕΝΑ, ΟΧΙ ΣΚΑΣΕ, ΑΦΗΣΕ ΜΕ, ΑΣΕ, ΜΑΚΡΙΑ, ΦΥΓΕ ΕΞΩ, ΔΕΝ ΣΕ ΘΕΛΩ

Εσωτερικές κραυγές αποδοχής, ανοχής, ανεκτικότητας.

Πετάνε τα κουτιά στο πάτωμα. Ακούγονται ανάσες και αγκομαχητά. Στο κέντρο, ένας εκ των θεραπευόμενων κρατά στα χέρια του τον τίτλο της παράστασης, τα DOG TAGS. Βρίσκονται όλοι στο πάτωμα. Εξουθενωμένοι; Ηττημένοι; Άτρωτοι; Άνιωθοι;

Ένας εξ’ αυτών, μοιράζει τα dog tags για να δώσει την αίσθηση του «ανήκειν»; Της ταυτότητας; Του να μπορεί κάποιος να τον αναγνωρίσει μετά θάνατον χρήση ουσιών;

Ακούγονται μονόλογοι εν είδει ψιθύρων. Ο καθένας ψιθύριζε στην ταυτότητα που κρατούσε τα λόγια και τις σκέψεις εκείνες που τον αντιπροσώπευαν. Εκείνες, υπέθεσα που αντηχούσαν στην καρδιά του. Ονόματα γυναικών, ανδρών, θεών, γονιών. Συγνώμη, Κατερίνα, Σ’ αγαπώ, Μαρία, Αναστασία, Βικτώρια, Χριστίνα, Βασίλης, Θοδωρής, Ναταλία, Μαμά, Γιάννης, Στέφανος.

Αυτά ξεστόμιζαν οι θεραπευόμενοι.

Τοποθέτησαν τις ταυτότητες στα δικά μας χέρια κοιτάζοντάς μας στα μάτια.

Εκείνος που μου έδωσε τις δικές του ταυτότητες, τις τοποθέτησε στα χέρια μου, μου έκλεισε τα δάχτυλα και κοιτάζοντάς με στα μάτια μου είπε:

«ΠΡΟΣΕΧΕ ΤΗΝ» «ΦΥΛΑΞΕ ΤΗΝ».

Δάκρυσα. Το συναίσθημά μου πολύ έντονο. Η ανάσα μου οριακά κομμένη.

Τα πιο πολύτιμα για εκείνους, τα έδιναν σε εμάς. Σε εμάς που είμαστε έξω, που έχουμε θεωρητικά νηφαλιότητα του νου, ελευθερία κινήσεων. Σε εμάς που δεν βρισκόμαστε πίσω από κάγκελα και μπορούμε να προσέξουμε και να προφυλάξουμε τα όσα εκείνοι δεν μπόρεσαν διότι κατρακύλησαν στο δρόμο των ουσιών και των καταχρήσεων άρα αποκόπηκαν από εκείνα που αγαπούσαν και τους αγαπούσαν.

Ακούστηκαν κι άλλα από εκείνους όσο κρατούσαν τις ταυτότητες και τις εναπόθεταν στα χέρια των θεατών.

ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ ΝΑ ΦΟΒΑΜΑΙ. ΔΕΝ ΦΟΒΑΜΑΙ ΠΙΑ. ΠΑΡΤΟΝ ΑΓΚΑΛΙΑ. ΝΑ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ. ΝΑ ΤΟΥΣ ΘΥΜΑΣΑΙ. ΜΗΝ ΤΟΥΣ ΞΕΧΝΑΣ.

Και εκεί σκέφτηκα: Επειδή κάτι δεν φαίνεται, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει.

Τα παράθυρα άνοιξαν και μπήκε μέσα στην αίθουσα φως.

Οι θεραπευόμενοι, βγήκαν από τα παράθυρα και δραπέτευσαν στο φως αφήνοντας τα πανωφόρια τους στο πάτωμα. Αναζητώντας το δικό τους Θεό. Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι ενωμένοι στο φως. Αφήνοντας τα ρούχα τους στο πάτωμα, αναρωτήθηκα αν αφήνουν πίσω τα παλιά τους κουφάρια, το παλιό τους δέρμα για να δημιουργήσουν καινούριο. Ένα που να τους ταιριάζει και να τους χωρά χωρίς να χρειάζεται να το σκίσουν και με ουσίες να το μπαλώσουν.

Στο φως, είχαν τα χέρια τους προς τον ουρανό, χωρίς τα μαύρα τους κουτιά πια, χωρίς τα βάρη τους παραμάσχαλα.

Οι θεατές (εμείς) πλησίασαν προς τα παράθυρα και με τις οδηγίες των επιστατών στην αίθουσα, εξήλθαν από αυτά και βρέθηκαν και εκείνοι στους αγρούς, κάτω από το φως να αγκαλιάζονται τόσο μεταξύ τους όσο και με τους θεραπευόμενους. Μετά τις αγκαλιές οι περισσότεροι κρατήθηκαν χέρι – χέρι.

Η παράσταση είχε ολοκληρωθεί και είχε παραδοθεί στο φως, όπως όλοι μας, ανεξαιρέτως και ανεξαρτήτως.

Ανάμεσα στους θεραπευόμενους υπήρχαν και τέσσερις επαγγελματίες ηθοποιοί που κλήθηκαν να συμμετάσχουν για να βοηθήσουν αλλά και να θυμίσουν πως καλό είναι να μην ξεχωρίζεις για κακό. Οι ηθοποιοί δεν ξεχώρισαν από τους θεραπευόμενους και αυτός ήταν και ο σκοπός. Η τέχνη ενώνει και δεν κάνει διακρίσεις. Ότι ακριβώς συνέβη μπροστά στα μάτια μας άλλωστε.

Αυτό που είχαμε παρακολουθήσει μόλις ήταν ένα συναισθηματικό κρεσέντο.

Πλέον οι θεραπευόμενοι κάθονταν μπροστά μας και εμείς μπορούσαμε να ξεκινήσουμε έναν διάλογο μαζί τους για να ενωθούμε για ακόμη μια φορά.

Δίπλα μου κάθονταν ο κ. Κυριάκος Κωλέσης, Δρ. Κοινωνιολογίας και Διευθυντής του Σχολείου Φυλακών Κερκύρας, ο οποίος είπε στους θεραπευόμενους και στο κοινό τα εξής: «Αυτή η παράσταση ήταν ένα αριστούργημα υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικού το οποίο στέκεται άνετα και εκτός φυλακής. Να βγει η φυλακή από τη φυλακή ούτως ώστε αυτό που δημιουργείται να πολλαπλασιαστεί και τελικά να λειτουργήσει καλύτερα το μέσα, έξω.»

Πιο δίπλα ακούστηκε μια άλλη φωνή, δυνατή, γυναίκεια. «Το Εθνικό Θέατρο είναι εδώ» από την κα. Αργυρώ Χιώτη, την Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου.

Ο Στάθης Γράψας, καθόταν απέναντί μας, μαζί με τους θεραπευόμενους. Καθόταν ανάμεσά τους. Ήταν ξεκάθαρα το στήριγμά τους. Ήταν η προσωποποίηση της ελπίδας των θεραπευόμενων και το κίνητρό τους. Ήταν η ασπίδα, ο άνθρωπός τους. Ήταν εκείνος που έλεγε σε όλους εμας πως αυτό που είδαμε και βιώσαμε μόλις όλοι εμείς εκεί, είναι κάτι το οποίο θα έπρεπε να βγει εκτός του σωφρονιστικού καταστήματος και να υπερπηδήσει τον συντηρητισμό της κοινωνίας μας θέλοντας να διδάξει, να ανακουφίσει, να θεραπεύσει άλλους. Εκεί ήταν που συμφώνησα απολύτως μαζί του και είπα στον εαυτό μου: τελικά ποιος είναι ο θεραπευτής και ποιος ο θεραπευόμενος εδώ μέσα; Μάλλον το κοινό είναι οι θεραπευόμενοι και οι κρατούμενοι οι θεραπευτές μας. Εκείνοι που μας έδωσαν το χέρι για να ενώσουμε γέφυρες σκοταδιών και αποριών. Εκείνοι που μας έκαναν να προβληματιστούμε και με αφορμή το δικό τους εγκλεισμό και τα δικά τους σκοτάδια, να ανακαλέσουμε τα δικά μας και να τα φέρουμε ενώπιών μας.

Κοιτούσαν το Στάθη στα μάτια. Μιλούσαν για το Στάθη με τρόπο που δεν έχω δει και δεν έχω ξανακούσει να μιλάει άνθρωπος για άλλον άνθρωπο. Συγκινήθηκα. Ήταν το φως, ο Στάθης, στο σκοτάδι τους. Ήταν η αιτία να συνεχίσουν να δημιουργούν και να πιστεύουν πως όλα μπορούν να αλλάξουν.

Ο Στάθης δεν είναι ένας «μαλακός» άνθρωπος παρότι υπερβολικά έμπειρος και σαφέστατα ευαίσθητος. Είναι όμως ένας άνθρωπος πανέξυπνος που έχει αποκτήσει τους τρόπους για να τους κάνει να πιστεύουν στον εαυτό τους και να τους δημιουργεί «προκλήσεις» για να μπορέσουν οι θεραπευόμενοι να ξεπεράσουν τον εαυτό τους και τελικά να τον θαυμάσουν. Να θαυμάσουν τον εαυτό τους. Σε όλες τις παραστάσεις στις οποίες έχω ακολουθήσει το Στάθη, βλέπω το ίδιο πράγμα. Απλώς αυτή η φορά ήταν η πιο έντονη. Ο Στάθης, συγκινημένος και πώς θα μπορούσε να μην είναι άλλωστε.

Από το κοινό, πολύς κόσμος μοιράστηκε τις προσωπικές του ιστορίες. Ιστορίες που είχαν να κάνουν με μέλη της οικογένειάς τους τα οποία είχαν επιλέξει τους εθισμούς και τις ουσίες. Άλλοι έφυγαν από τη ζωή, άλλοι απομακρύνθηκαν από τις ζωές των αγαπημένων τους. Κάποιοι από εκείνους ανάμεσα στο κοινό, που αποφάσισαν να ανοίξουν τα προσωπικά τους χαρτιά, εξομολογήθηκαν πως η παράσταση αυτή, στάθηκε ως αφορμή εξιλέωσης και κάθαρσης ούτως ώστε να κατανοήσουν τους ανθρώπους εκείνους τους δικούς τους που επέλεξαν το σκοτάδι έναντι του φωτός.

Σωπάσαμε όλοι και ο λόγος πλέον δόθηκε στους θεραπευόμενους. Απαντούσαν στις ερωτήσεις μας που ήταν πολλές και καταιγιστικές γιατί τα συναισθήματα μας είχαν περικυκλώσει.

Darios 1451 ημέρες καθαρός, ακούστηκε δυνατά.

«Κύριο κομμάτι της κατάστασής μου αυτής, είναι η θεραπεία. Είναι στερεοτυπικό να πιστεύουμε ότι οι άνδρες δεν μιλάνε εύκολα για τα συναισθήματά τους. Η τέχνη είναι ένας δυνατός τρόπος έκφρασης».

Εκεί μου φάνηκε ο Darios σαν ένας μικρός Άτλαντας που μας υπενθύμισε την ανθρώπινή μας φύση.

Albert, 149 ημέρες καθαρός.

«Νιώθω πραγματικά ελεύθερος. Σήμερα, η γυναίκα μου που βρίσκεται εδώ, μου είπε πως με είδε πιο όμορφο από ποτέ».

Gilmaz, 356 ημέρες καθαρός.

«Για πολλά χρόνια έχασα τον εαυτό μου. Ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα συμμετείχα σε κάτι τέτοιο όπως σήμερα. Μόνο γυμναστική ήθελα να κάνω εδώ. Βρήκα τον εαυτό μου και νιώθω πιο ελεύθερος. Μακάρι να είμαστρε όλα όσα θέλουμε».

Γιώργος, 249 ημέρες καθαρός. (Στο κοινό ήταν παρούσα η γυναίκα του)

«Αν δεν είχα τη συνεχή στήριξη της γυναίκας μου δεν ξέρω ποιος θα ήμουν και τί θα έκανα. Στην φυλακή δεν είχα χώρο. Ήμουν επιθετικός, αντιδραστικός. Ήρθα κι εγώ να κάνω γυμναστική και ο Στάθης μου είπε να πιάσω ένα κουτί. Εκείνα τα μαύρα κουτιά που είδατε στην παράσταση. Δεν μπορούσα να πιάσω το νόημα του κουτιού αλλά το έκανα. 10 χρόνια δέχομαι την αμέριστη στήριξη της συζύγου μου. Σ’ αγαπάω, είσαι η ψυχή μου, είσαι η ζωή μου και σε ευχαριστώ».

Αλέξανδρος, 408 ημέρες καθαρός.

«Τόση διασημότητα δεν την αντέχω. (γέλια) Έξω ζούσα χωρίς όρια. Εδώ μαθαίνω να ζω με όρια. Σήμερα έσπασα ένα δικό μου όριο. Σας έκανα να κλάψετε αλλά πρώτη φορά στη ζωή μου το κλάμα που προκαλώ στους άλλους είναι για καλό».

Παναγιώτης, 306 ημέρες καθαρός.

«Μας μαθαίνουν να έχουμε τροφή για σκέψη. Ευχαριστώ τις θεραπεύτριες. Έχουμε αφήσει τον εαυτό μας αλλά αφήσατε κι εσείς τους εαυτούς σας ελεύθερους σήμερα εδώ. Ελπίζω να σας βοηθήσαμε να έρθετε πιο κοντά στο μέσα σας».

Έντρι, 300 ημέρες καθαρός.

«Μου αρέσει η ειλικρίνεια. Από θέατρο δεν γνωρίζω. Τον Κολοκοτρώνη ερμήνευσα στην 5^η Δημοτικού. Η φυλακή είναι τσιμέντο. Εδώ όμως, μου έδωσαν μπισκότα όταν ήρθα. Θέλω να καταθέσω ένα μεγάλο ευχαριστώ».

Στέφανος, 385 ημέρες καθαρός.

«Δεν μιλάω εύκολα. Η υγιής τρέλα του Στάθη μας δημιουργεί υγεία από μέσα προς τα έξω».

Τότε ο Στάθης είπε κάτι που είχαμε καταλάβει από την πρώτη στιγμή, όλοι.

«Υπάρχει εμπιστοσύνη», είπε και εννοούσε μεταξύ εκείνου και των θεραπευόμενων. «Είμαι σίγουρος για όλα τα παιδιά. Είμαι σίγουρος πως αυτή η παράσταση μπορεί να βγει προς τα έξω. Να βγει έξω. Στον κόσμο».

Οι θεραπευόμενοι τον κοίταξαν και τα μάτια τους έλαμψαν.

Εν κατακλείδι.

Για ακόμη μια φορά επιβεβαιώνω ως θεατής αυτής της πολύ συγκεκριμένης συνθήκης, πως η τέχνη είναι σωσίβια λέμβος σε αυτήν την απέραντη θάλασσα των ανασφαλειών, των εθισμών, των σκοταδιών, της απελπισίας, της μη ελπίδας, της μοναξιάς, της ταλαιπωρίας και του οποιουδήποτε αδιέξοδου μπορεί να βιώνει ένα ανθρώπινο ον.

Για ακόμη μια φορά επιβεβαιώνω πως το έργο του Στάθη Γράψα είναι σπουδαίο. Είναι σπουδαίο να μπορείς να είσαι εκείνος που δίνει πνοή και ελπίδα σε άλλους. Σε άλλους που χωρίς τη δική σου καλλιτεχνική και ανθρώπινη παρέμβαση θα τα είχαν παρατήσει και θα είχαν βολευτεί στον μέχρι τότε γνώριμο δικό τους δρόμο και τρόπο να απαντήσουν στα κακώς κείμενα της ζωής, μέσω της παραβατικότητάς τους είτε απέναντι σε άλλους είτε απέναντι στον εαυτό τους τον ίδιο.

Για ακόμη μια φορά επιβεβαιώνω, το πόσο σημαντικό είναι όλοι εμείς να στηρίζουμε τέτοιου είδους σημαντικές προσπάθειες και πρωτοβουλίες και να επιβραβεύουμε εκείνους που κάνουν ένα ψυχικό άλμα να σωθούν.

Η σωτηρία της ψυχής άλλωστε, είναι πολύ μεγάλο πράγμα.

Στάθη, σε ευχαριστώ από καρδιάς, για ακόμη μια φορά που με συμπεριέλαβες σε μια ακόμη υπέροχη αφήγηση και έγινα κοινωνός αυτού του μηνύματος.

Θα ευχηθώ η επόμενη φορά να είναι πέρα και μακριά από τα σίδερα ενός σωφρονιστικού καταστήματος ούτως ώστε, περισσότερος κόσμος να μπορέσει να απολαύσει αυτό το ψυχικό χάδι και να συνδεθεί.

*Η παράσταση DOG TAGS είναι η Ελληνική συμμετοχή στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ALLHANDS ON STAGE (AHOS).

*Το Εργαστήρι Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων (ΕΠΑΚ) υλοποιείται στο ΚΑΤΚΕΘ από το 2018.

Σκηνοθεσία: Στάθης Γράψας

Πρωτότυπη Μουσική: Σάββας Τσιλιγκιρίδης

Φωτισμοί: Νίκος Νίκου

Επιμέλεια Ήχου: Στέφανος

Επιμέλεια Κουστουμιών: Ευδοκία Χλουβεράκη

Βοηθός Σκηνοθέτη: Δήμητρα Μάζη

Βοηθοί Σκηνής: Στέλιος, Θανάσης, Γιώργος

Κουστούμια: Βεστιάριο Εθνικού Θεάτρου

Παραγωγή: Fabrica Athens

Φωτογραφίες: Θεόδωρος Μπακλαβάς, Σπυρίδων Φλουρέντζου