Πόνος: Oυδέτερο γένους θηλυκού

Βρισκόμουν σε μία από τις τάξεις του Γυμνασίου, ήταν χειμώνας και εγώ προσπαθούσα με κάποιον τρόπο να βολευτώ στην ξύλινη καρέκλα του θρανίου. Είχα διπλωθεί σκύβοντας τον κορμό μπροστά, με τα χέρια να αγκαλιάζουν τα πλευρά μου. Η κοιλιά μου πονούσε αφόρητα, πού και πού με διαπερνούσε ρίγη Περίμενα υπομονετικά το διάλειμμά για να τηλεφωνήσω στους γονείς μου, να δώσουν την άδεια να επιστρέψω νωρίτερα στο σπίτι. Αυτό που σίγουρα δεν περίμενα, ήταν την αρνητική απάντηση του μπαμπά μου λίγο αργότερα στην γραμμή «Δεν υπάρχει περίπτωση». Από την αυστηρή και σταθερή χροιά, κατάλαβα πως δεν με πίστεψε και μάλλον νόμιζε ότι θέλω να κάνω κοπάνα.

Το παραπάνω παράδειγμα είναι μία εκδοχή ενός εξαιρετικά συχνού φαινομένου, το οποίο παρά τις προσπάθειες που γίνονται στο παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα, δεν έχει πάρει ιδιαίτερες διαστάσεις στον δημόσιο διάλογο, όπως λ.χ. η μισθολογική ανισότητα ή οι ανδροκρατούμενοι κλάδοι. Αναφέρομαι φυσικά στο «gender pain gap», δηλαδή στον γυναικείο πόνο και πώς αυτός (συγκριτικά με τον αντρικό) υποτιμάται, αγνοείται και μεταχειρίζεται από το ιατρικό προσωπικό. Δεν πρόκειται για κάποια μεγάλη ανακάλυψη (η συγγραφέας Abby Norman έχει γράψει σχετικά στο «Ask Me About My Uterus: A Quest to Make Doctors Believe in Women's Pain», ενώ υπάρχει και μία πολυσήμαντη έρευνα του 2001 που αξίζει την προσοχή μας), είμαι σίγουρη πως αν ανατρέξεις στο πρόσφατο ή μακρινό παρελθόν, θα βρεις και εσύ κάποιο αντίστοιχο παράδειγμα με το δικό μου στο Γυμνάσιο ή με της Rachel Fassler που περίμενε 14 ώρες στα επείγοντα, της Marley Hoggatt που χορηγήθηκε αντικαταθλιπτική αγωγή και παρακολούθηση ψυχιάτρου ενώ είχε… δισκοκήλη, της Άντρη από τη Λεμεσό που έχασε τη ζωή της από καρκίνο στον πνεύμονα και το συκώτι, ενώ λίγες μέρες πριν είχε υποβληθεί σε χειρουργείο για ινομυώματα. Ένα πρόχειρο Google search στα ονόματά τους, θα σε πείσει πως είναι μόνο ένα μικρό δείγμα μίας γενικευμένης κατάστασης.

Wandering… what?

Κάπου εδώ προκύπτει ένα τεράστιο «γιατί», μαζί με μία αλυσίδα αφελή ερωτημάτων. Μήπως ο αντρικός πόνος είναι πιο σημαντικός από τον γυναικείο; Αφού είμαστε “κατασκευασμένες” για μία επώδυνη διαδικασία όπως η γέννα, μήπως έχουμε όντως μεγαλύτερη αντοχή; Και στην τελική, είμαστε το “αδύναμο” φύλο που χρειάζεται περισσότερη φροντίδα ή εκείνο που μία ολόκληρη κοινωνία αξιώνει πως αντέχει όσο κανείς άλλος τον πόνο; Σύμφωνα με την Αγία Γραφή, όταν ο Θεός ανακοίνωσε στους πρωτόπλαστους τις συνέπειες του προπατορικού αμαρτήματος, είπε στην Εύα «Θα γεννάς με λύπες (με κόπο και με πόνους) παιδιά...» (Γένεση, Κεφάλαιο 3, Εδάφιο 16). Παρόλα αυτά, αν θέλουμε να απαντήσουμε πιο εμπεριστατωμένα ακόμη και στα παραπάνω ανορθόδοξα ερωτήματα, πρέπει να ανατρέξουμε πολύ πίσω, τότε που στην αρχαία Ελλάδα ή Αίγυπτο (δεν έχει διευκρινιστεί αν και οι μελέτες τείνουν στο πρώτο), έκανε την εμφάνιση της η πεποίθηση για την «παρεκτροπή της μήτρας» σε ελεύθερη μετάφραση το «wandering womb/uterus». Σύμφωνα με αυτή, η μήτρα μίας γυναίκας είναι ικανή να μετακινείται ανεξέλεγκτα μέσα στην κοιλιά της, προκαλώντας της ψυχική δυσφορία, συναισθηματικά τραύματα, πόνο και σεξουαλική διέγερση. Το παράδοξο είναι πως ο πρώτος που προσπάθησε να συνοψίσει μονολεκτικά αυτό το σύνολο συμπτωμάτων, που παρουσιαζόταν αποκλειστικά σε γυναίκες, ήταν ο Ιπποκράτης τον 5ο αιώνα π.Χ., χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά τον όρο «υστερία», τον οποίο οι σύγχρονοι ειδικοί σχετίζουν σε έναν βαθμό με τη δυσμηνόρροια.

Outlander Smart GIF from Outlander GIFs

Από τον Ιπποκράτη στον Φρόιντ

Λίγα χρόνια μετά, συγκεκριμένα τον 19ο αιώνα, ο «μπαμπάς» της ψυχανάλυσης Σίγκμουντ Φρόιντ (με τη βοήθεια του νευρολόγου Josef Breuer) ήρθε να ενισχύσει τα παραπάνω, διαγιγνώσκοντας την ασθενή του Annie O ή Bertha Pappenheim (μία περίπτωση η οποία θεμελίωσε τη σύγχρονη ψυχανάλυση και εισήγαγε το «talking cure») με «υστερία». Μία ψυχική κατάσταση που υπογράμμισε πως παρουσιάζεται αποκλειστικά και μόνο σε γυναίκες, ενώ οφείλεται στην ανικανότητα γονιμοποίησης και την έλλειψη μητρότητας. Με αυτόν τον τρόπο έδωσε μεγαλύτερη υπόσταση στον αρχαίο μύθο του wandering womb, άνοιξε τον δρόμο στην παραφιλολογία της θρησκείας, ώστε κάθε ανεξήγητο σύνολο ψυχολογικών και σωματικών συμπτωμάτων που βιώνει μία γυναίκα, να μεταφράζεται βιαστικά σε υστερία. Σε βάθος χρόνου εδραιώθηκε μία διφορούμενη διάγνωση σε κοινωνικό στερεότυπο, ένα fake new το οποίο μας καθιστά υστερικές τον 19ο αιώνα και crazy psycho b*****s τον 21ο. Σε κάθε περίπτωση και σύμφωνα με πιο σύγχρονες μελέτες, η Pappenheim πιθανότατα έπασχε από επιληψία κροταφικού λοβού, η οποία τις προκαλούσε λιποθυμίες, μεμονωμένη παράλυση, διακυμάνσεις διάθεσης, οπτικές παραισθήσεις, αμνησία, νευραλγία, διαταραχές στη διατροφή και την ομιλία. Ωστόσο, οι γυναίκες συνεχίζουμε να θεωρούμαστε ακόμη και σήμερα συναισθηματικές σε παθολογικό βαθμό, εξαιτίας αυτής της αρχαίας αντίληψης πάνω στην οποία «πάτησε» ο Φρόιντ και ο συνεργάτης του.

Sad Eating GIF from Cry GIFs

«Όλα είναι στο μυαλό σου»

Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω, αλλά και το γεγονός πως έχουμε φορτωθεί σχεδόν από καταβολής κόσμου την ιδιότητα των drama queens, δεν είναι τυχαίο που μερικές από εμάς έχουμε πέσει ακόμη και στην «παγίδα» να υποβαθμίσουμε και να κρύψουμε τον πόνο που νιώθουμε, για να μην τους επιβεβαιώσουμε, μην χαρακτηριστούμε υπερβολικές ή υπερβολικά αδύναμες ή γίνουμε δυσάρεστες στους γύρω μας. Έτσι, όχι μόνο βρισκόμαστε υπό αμφισβήτηση όπως ο «λύκος με τα πρόβατα», αλλά έχουμε ακούσει τόσες πολλές φορές τη φράση «Όλα είναι στο μυαλό σου», που κοντεύουμε όντως να πιστέψουμε πως εμείς είμαστε οι υπερβολικές, σωπαίνοντας στον πόνο, θέτοντας ακόμη και την υγεία μας σε κίνδυνο.

You Are In More Danger Than You Think GIF from Wonderwoman GIFs

Κλείνοντας, ας σκεφτούμε λίγο πόσο ψυχοφθόρο είναι να αντιμετωπίζεις ένα χρόνιο σύμπτωμα μίας «ανώνυμης» ασθένειας και πόσο εξαντλητικό να πρέπει να πείσεις επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου, ότι τους περιγράφεις ακριβώς τι πραγματικά σου συμβαίνει. Ακριβώς για αυτό, η μοναδική πρόταση που θα μπορούσε να ανατρέψει την παρούσα κατάσταση, θα ήταν να αρχίσουμε να ακούμε και να ακουγόμαστε περισσότερο. Να ακούμε και να μην ξεχνάμε πως κανένας πόνος κανένα σύμπτωμα, καμία ενόχληση δεν είναι τόσο ασήμαντη, για μην ακουστεί και να μην τη θεραπεύσεις.