Τέσσερις λόγοι που το trauma bond είναι δύσκολο να «σπάσει»

Αρκεί να έχεις κάνει ήδη το απαιτούμενο binge watching της πολύ επιτυχημένης σειράς του Netflix «Οικιακή βοηθός / The Maid», να έχεις διαβάσει το εξίσου δημοφιλές βιβλίο της Colleen Hoover «Τελειώνει με εμάς» ή να έχεις δει πρόσφατα σε ένα από τα πρωτοσέλιδα των ειδήσεων τη φράση «Αυτή ήταν η σχέση θύτη και θύματος», και θα έχεις πάρει ήδη μία πρώτη γεύση για το πόσο περίπλοκος είναι ο δεσμός των «πρωταγωνιστών» κάθε κακοποιητικής σχέσης, σε επίπεδο σωματικό, ψυχο-συναισθηματικό και σεξουαλικό.

Ο λόγος είναι η πανίσχυρη δυναμική που αναπτύσσεται τις περισσότερες φορές στη σχέση μεταξύ κακοποιητή-κακοποιημένου. Κάπου εδώ, φυσικά, θα δοθεί η απάντηση και στο εξής ερώτημα: Για ποιον λόγο δεν φεύγεις από μία φιλική, συναισθηματική, οικογενειακή ή ακόμη και επαγγελματική σχέση αν είναι κακοποιητική; Για να δοθεί, βεβαίως, απάντηση στο συγκεκριμένο ζήτημα είναι σημαντικό να γνωρίζεις a priori, πως η κακοποίηση επιδρά στη ζωή του θύματος με έναν αρκετά παράδοξο τρόπο.

Και τώρα θα αναρωτιέσαι: Αφού δεν σου συμπεριφέρεται σωστά, γιατί δεν φεύγει ή γιατί επιστρέφεις συνεχώς στον ίδιο άνθρωπο;Όσο εύκολα και αν αυτές οι σκέψεις τριγυρνούν στο μυαλό σου και στο άκουσμα μιας κακοποιητικής σχέσης λες αυθόρμητα και αβίαστα ότι εσύ θα είχες φύγει από την πρώτη στιγμή, τα πράγματα δεν λειτουργούν πάντα, ακριβώς έτσι. Διότι πρέπει να έχεις κατά νου τους λόγους που ωθούν το θύμα να παραμένει σιωπηλό και τον θύτη να συνεχίζει τη δράση του. Και μόνο τότε θα συνειδητοποιήσεις, ποιοι είναι οι παράγοντες εξαιτίας των οποίων το trauma bond, είναι δύσκολο να «σπάσει».

Γιατί ο εθισμός στην κακοποίηση είναι υπαρκτός

Σίγουρα, όλες έχουμε αναρωτηθεί, σχετικά με την ψυχολογική ή σωματική κακοποίηση που βιώνει κάποιος από το οικογενειακό, φιλικό ή επαγγελματικό του περιβάλλον, ποιος είναι ο λόγος που δεν φεύγει από μία τοξική σχέση. Η απάντηση, ωστόσο, δεν είναι εύκολο να δοθεί, ενώ μπορεί ακόμη και να οφείλεται στη φυσική αντίδραση του σώματος στο τραύμα.

Τι σημαίνει αυτό; Πως όταν βιώνουμε ένα τραυματικό γεγονός, το σώμα μας απελευθερώνει ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη. Αυτές οι ορμόνες με τη σειρά τους «αναγκάζουν» το σώμα μας να μουδιάσει, με αποτέλεσμα να «εθιζόμαστε» στις ενδορφίνες που απελευθερώνονται κατά τη διάρκεια της κακοποιητικής εμπειρίας.

Το trauma bond, λοιπόν, μπορεί να είναι τόσο ισχυρό, που πολλές φορές δεν είναι τόσο εύκολο να «σπάσει», ακόμη και όταν το ίδιο το θύμα γνωρίζει ότι η σχέση του με τον θύτη είναι καταστροφική, χειριστική ή κακοποιητική. Αυτό συμβαίνει, επειδή το σώμα έχει συνηθίσει τόσο πολύ να βιώνει τη συγκεκριμένη εμπειρία, που ενδόμυχα καταλήγει να την αποζητά.

Γιατί ο θύτης γίνεται η αδερφή ψυχή μας

Μπορεί να μοιάζει παράδοξο όμως, η αλήθεια είναι πως τις περισσότερες φορές το θύμα επιστρέφει στον θύτη του. Και τώρα θα μου πεις, ποιος είναι ο λόγος που κάποιος μπορεί να ανοίξει την πόρτα και να γυρίσει πίσω στον κακοποιητή του; Κι όμως η απάντηση «κρύβεται» στον δεσμό που έχει δημιουργηθεί ανάμεσα σε αυτούς τους δυο.

Είτε πρόκειται για ένα τοξικό οικογενειακό περιβάλλον, είτε για μία καταστροφική ερωτική σχέση ή ακόμη και για μία φιλία που μόνο θετικά συναισθήματα δεν αφήνει, ένα είναι το σίγουρο: Οι κακοποιητές γνωρίζουν καλύτερα από εμάς με ποιον τρόπο μπορούν να γίνουν απαραίτητοι στη ζωή μας, κάνοντάς μας να βλέπουμε στο πρόσωπό τους τον ίδιο μας τον εαυτό.

Αρκεί να βρουν τα αδύναμα σημεία μας, να «ξεκλειδώσουν» τον τρόπο που σκεφτόμαστε και να «παίξουν» με τις ανασφάλειές μας και πολύ γρήγορα, θα μας κάνουν να αναρωτιόμαστε αν πράγματι ο θύτης είναι το τοξικό άτομο στη σχέση ή αν εμείς είμαστε εκείνοι που σκεφτόμαστε με τον λάθος τρόπο και έχουμε εμμονές. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που δυστυχώς, συχνά επαναλαμβάνεται.

Γιατί ο φόβος της εγκατάλειψης είναι σημαντικός

Ναι, κάθε θύμα στο άκουσμα του κακοποιητή του αισθάνεται την καρδιά του να χτυπάει δυνατά, βουρκώνει ή κρατάει την ανάσα του. Όσο δύσκολη και αν είναι η συναισθηματική κατάσταση που βιώνει εκείνη τη δεδομένη χρονική στιγμή, ο φόβος της εγκατάλειψης είναι εξίσου σημαντικός.

Αυτό συμβαίνει επειδή ακριβώς ο κακοποιητής έχει καταφέρει να είναι απαραίτητος στην καθημερινότητα του θύματος. Αναρωτιέσαι ποιο είναι το αποτέλεσμα αυτής της ιδιόμορφης σχέσης; Η απομάκρυνσή του από τη ζωή μας, να μας κάνει να αισθανόμαστε μοναξιά και ανασφάλεια, διότι ακόμη και αν γνωρίζουμε ότι το περιβάλλον που ζούμε είναι ανθυγιεινό ή καταπιεστικό, άλλο τόσο ξέρουμε πως βασίζεται σε έναν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό, το λεγόμενο trauma bond.

Γιατί η αίσθηση της ασφάλειας σε παραλύει

Μπορεί να έχεις στο μυαλό σου την εικόνα ενός θύματος που ψάχνει εναγωνίως τρόπους να «απελευθερωθεί» από τον θύτη του όμως, η πραγματικότητα πολλές φορές διαφέρει. Διότι ο ίδιος άνθρωπος που για μία ολόκληρη κοινωνία είναι κακοποιητής, μπορεί για το ίδιο το θύμα να είναι «σωτήρας».

Σε αυτό το συναίσθημα, φυσικά, καθοριστικό ρόλο παίζει η αίσθηση ασφάλειας που παρέχεται από τον δεσμό τραύματος που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα σε αυτούς τους δυο, γεγονός που κάνει τους συγκεκριμένους δεσμούς τόσο ισχυρούς, που είναι πιο δύσκολο απ’ όσο φανταζόμαστε να «σπάσουν». Μάλιστα, όταν οι άνθρωποι βιώνουν ένα τραυματικό γεγονός, συχνά αισθάνονται ανασφαλείς απέναντι στον κόσμο και μπορεί να αναπτύξουν ζητήματα εμπιστοσύνης.

Κάπως έτσι, η παρουσία κάποιου που καταλαβαίνει την εμπειρία του θύματος, έχει βιώσει μία αντίστοιχη κατάσταση και είναι σε θέση να ακούσει το θύμα και να μοιραστεί μαζί του τις βαθύτερες σκέψεις και τα συναισθήματά του, μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας και άνεσης. Συνήθως λοιπόν, αυτήν την ασφάλεια τα θύματα τη βρίσκουν στον κακοποιητή τους.

Ομολογουμένως, οι δεσμοί τραύματος είναι τόσο ισχυροί που συνήθως καθορίζουν την υπόλοιπη ζωή μας, αλλά και τις αποφάσεις που θα πάρουμε για το μέλλον. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως παρά τη μεγάλη δύναμη που μπορεί να ασκήσει κάθε κακοποιητική σχέση στη ζωή μας, το πρώτο «βήμα» έτσι ώστε να απελευθερωθούμε από τα δεσμά της, είναι να κατανοήσουμε τα προβλήματα και τις επιπτώσεις που προκύπτουν στην καθημερινότητά μας λόγω αυτού του δεσμού. Εκεί, άλλωστε, βρίσκεται και η αρχή της απομάκρυνσης του θύτη από τη ζωή μας, έτσι ώστε με θάρρος, δύναμη και τους κατάλληλους ανθρώπους γύρω μας, να μπορέσουμε να «σπάσουμε» το trauma bond.