Ο καύσωνας της Ευρώπης που δεν λέει να σταματήσει και ο ρόλος που παίζει η κλιματική αλλαγή

Ένας πρωτοφανής καύσωνας έχει κατακλύσει την ευρωπαϊκή ήπειρο, θέτοντας σε κίνδυνο εκατομμύρια ανθρώπους. Η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Πολωνία και η Ελλάδα είναι μεταξύ των χωρών που παλεύουν με την καυτή ζέστη και τις επιπτώσεις της, με τις θερμοκρασίες να προβλέπεται ότι θα εκτοξευθούν σε επικίνδυνα επίπεδα.

Ο καύσωνας, που ονομάστηκε "Κέρβερος" από το μυθικό τρικέφαλο σκυλί που φυλάει τον κάτω κόσμο, προκαλείται από έναν αντικυκλώνα, ένα σύστημα υψηλής πίεσης που φέρνει αποπνικτική ζέστη και παρατεταμένες ξηρές περιόδους.

Τι είναι ο αντικυκλώνας του Κέρβερου που φταίει για τον καύσωνα

Αντικυκλώνας ονομάζεται κάθε μεγάλο σύστημα ανέμων που περιστρέφεται γύρω από ένα κέντρο υψηλής ατμοσφαιρικής πίεσης δεξιόστροφα στο βόρειο ημισφαίριο και αριστερόστροφα στο νότιο.

Κλιματικές αλλαγές: Τα ρεκόρ που έσπασαν και τι προκαλεί τις μεγάλες αλλαγές

Σύμφωνα με το επίσημο Δίκτυο Περιβαλλοντικών Αλλαγών του Ηνωμένου Βασιλείου (UKECN), τα συστήματα υψηλής πίεσης έχουν μικρές κλίσεις πίεσης (δηλαδή η πίεση του αέρα δεν αλλάζει γρήγορα). Αυτό σημαίνει ότι οι άνεμοι είναι ήπιοι. Καθώς ο αέρας βυθίζεται, θερμαίνεται, οδηγώντας σε ζεστό και ξηρό καιρό.

Οι αντικυκλώνες είναι πολύ μεγαλύτεροι από τις υφέσεις και παράγουν περιόδους σταθερού και ήρεμου καιρού που διαρκούν πολλές ημέρες ή εβδομάδες. Οι αντικυκλώνες συχνά εμποδίζουν την πορεία των υφέσεων, είτε επιβραδύνοντας την κακοκαιρία, είτε αναγκάζοντάς την να περάσει γύρω από το εξωτερικό του συστήματος υψηλής πίεσης. Ονομάζονται τότε "blocking heights".

Καθώς ο αέρας κατεβαίνει, η ατμοσφαιρική πίεση αυξάνεται. Όταν ο αέρας προσκρούει στο έδαφος, πρέπει να πάει κάπου. Η περιστροφή της γης κάνει τον αέρα να αλλάζει κατεύθυνση.

Τι γίνεται με τον καύσωνα της Ευρώπης;

Τα συστήματα υψηλών πιέσεων τείνουν να κινούνται αργά, γι' αυτό και παραμένουν για ημέρες ή και εβδομάδες. Συχνά γίνονται ημιμόνιμα χαρακτηριστικά σε μεγάλες εκτάσεις γης. Όταν τα συστήματα υψηλών πιέσεων σχηματίζονται πάνω από θερμές εκτάσεις, σε περιοχές όπως η Σαχάρα, η σταθερότητα του συστήματος δημιουργεί ακόμη πιο θερμές θερμοκρασίες, επειδή ο ήδη θερμός αέρας θερμαίνεται ακόμη περισσότερο.

Τελικά, ο αντικυκλώνας θα εξασθενήσει ή θα καταρρεύσει και ο καύσωνας θα λάβει τέλος. Σύμφωνα με μετεωρολογικές εταιρείες, ο καύσωνας Κέρβερος αναμένεται να διατηρηθεί για περίπου δύο εβδομάδες.

Το χέρι της κλιματικής αλλαγής στην ακραία ζέστη

Αν και η απόδοση ενός μεμονωμένου γεγονότος εξ ολοκλήρου στην κλιματική αλλαγή είναι πολύπλοκη, η επιστημονική έρευνα δείχνει μια σαφή σύνδεση μεταξύ της αύξησης της θερμοκρασίας και της αύξησης της συχνότητας και της έντασης των καύσωνων.

Τις τελευταίες δεκαετίες, τα συστήματα υψηλής πίεσης έχουν επεκταθεί προς τα βόρεια, οδηγώντας σε πιο παρατεταμένους και έντονους καύσωνες σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έχει παράσχει στοιχεία για συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα από τη δεκαετία του 1950, με τους ευρωπαϊκούς καύσωνες να παρουσιάζουν ανησυχητική αυξητική τάση τις τελευταίες δύο δεκαετίες σύμφωνα με έρευνες.

Το καλοκαίρι του 2022 σηματοδότησε ένα σημείο καμπής, καθώς η νότια Ευρώπη βίωσε θερμοκρασίες ρεκόρ, ξεπερνώντας κατά πολύ τα εποχικά πρότυπα. Η Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus απέδωσε αυτή την ασυνήθιστη ζέστη στην κλιματική αλλαγή, σηματοδοτώντας μια ανησυχητική τάση εντεινόμενων καυσώνων που μπορεί να συνεχίσει να μαστίζει την περιοχή τα επόμενα χρόνια.

Όπως επισημαίνεται σε δημοσίευση του Conversation, "Η Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus της ΕΕ απέδωσε αυτές τις ασυνήθιστα θερμές συνθήκες στην κλιματική αλλαγή και υπέδειξε ότι τέτοια φαινόμενα είναι πιθανό να γίνουν πιο συχνά, πιο έντονα και να διαρκέσουν περισσότερο στο μέλλον - υποδεικνύοντας μια ανησυχητική τάση που μπορεί να συνεχιστεί και φέτος."

Ο σημερινός καύσωνας στην Ευρώπη αποτελεί μια έντονη υπενθύμιση της πραγματικότητας της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφικών συνεπειών της. Καθώς τα ακραία καιρικά φαινόμενα γίνονται όλο και πιο συχνά και έντονα, η ταχεία και αποφασιστική δράση είναι ζωτικής σημασίας για τη διαφύλαξη της ανθρώπινης υγείας, των οικοσυστημάτων, των οικονομιών και κυρίως, της ζωής.

Όπως επισημαίνεται, "είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ακόμη και αν σταματούσαμε εντελώς τις παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σήμερα, το κλίμα θα συνέχιζε να θερμαίνεται. Αυτό οφείλεται στη θερμότητα που ήδη απορροφάται και συγκρατείται από τους ωκεανούς. Ενώ μπορούμε να επιβραδύνουμε τον ρυθμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα συνεχίσουν να βιώνονται στο μέλλον."