Μια σπάνια συνέντευξη του Μ. Χατζιδάκι, στην Α. Βουγιουκλάκη το 1988

Στις 15 Ιουνίου 1994, στις 7.35 το απόγευμα, μια σπουδαία ελληνική καρδιά σταμάτησε να χτυπάει. Ο μουσικοσυνθέτης Μάνος Χατζιδάκις εξέπνευσε μετά από οξύ πνευμονικό οίδημα, αφήνοντας ευτυχώς, πίσω του μουσικά αριστουργήματα.
18 χρόνια μετά το θάνατό του δημοσιεύουμε αποσπάσματα από μια σπάνια συνέντευξή του, το 1988 στην Αλίκη Βουγιουκλάκη, όταν εκείνη είχε μια εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή στο AΝΤ-1 FM, με τίτλο "Ό,τι γίνεται σήμερα":

«Γεια σας. Είμαι η Αλίκη Βουγιουκλάκη από το ραδιοφωνικό σταθμό ΑΝΤ1 FM. "Ό,τι γίνεται σήμερα". Η εκπομπή έχει τη μεγάλη τιμή, τη χαρά, να φιλοξενήσει σήμερα μια από τις μεγαλύτερες, αν όχι τη μεγαλύτερη φυσιογνωμία στον καλλιτεχνικό χώρο. Κυρίες και κύριοι σας παρουσιάζω τον Μάνο Χατζιδάκι στην εκπομπή μας».

Έχεις παραμείνει ένας έφηβος...
Όχι. Ζωντανός. Άλλο έφηβος και άλλο ζωντανός. Το να παραμένεις έφηβος προϋποθέτει και λίγη αφέλεια.

Ναι.
Εγώ δεν έχω αφέλεια. Έχω όλη τη γνώση της ηλικία μου και είμαι ζωντανός. Αυτό είναι καλύτερο.

Η ανάγκη να κάνει ο καλλιτέχνης ή να λέει ελεύθερα αυτό που θέλει, στις μέρες μας, έχει ακριβό αντίτιμο;
Δεν νομίζω. Εξαρτάται το τι λέει. Εγώ από νωρίς, από πολύ νέος, έλεγα αυτό που ήθελα και πλήρωνα το αντίτιμό μου, κάθε φορά που μου το ζητούσαν. Το αντίτιμο αυτό είναι κάτι σαν τη φορολογία. Πρέπει να πληρώνεται για να είσαι ελεύθερος.

Για δες, να κάνω εγώ το δημοσιογράφο. Έχω τρακ το ξέρεις; Ειλικρινά, γιατί σε ξέρω πολύ σαν άνθρωπο, έχω ζήσει πολλά χρόνια...
Μ΄ αρέσει που είσαι δημοσιογράφος

Και που φοράω γυαλιά, ε;
Να είσαι μια εθνική σταρ και να γίνεσαι δημοσιογράφος είναι σπουδαίο, διότι βλέπεις οι δημοσιογράφοι δεν πρόκειται να γίνουν Εθνικοί σταρ.

Μια ερώτηση από τους ακροατές, αν ο κύριος Χατζιδάκις εκτιμάει περισσότερο τους ανθρώπους που τον δέχονται άνευ όρων ή αυτούς που τον αμφισβητούν.
Δεν εκτιμώ ούτε τους ανθρώπους που με αποδέχονται άνευ όρων, ούτε αυτούς που με αμφισβητούν. Εκτιμώ εκείνους που επικοινωνούν μαζί μου.

Μάνο, τα έργα σου, που εσύ αγάπησες ιδιαίτερα, είχαν απαραίτητα τη μεγάλη απήχηση στον κόσμο;
Θα κατάλαβες και από τις προηγούμενες απαντήσεις μου ότι το αίτημά μου δεν ήταν η μεγάλη απήχηση, μάλιστα μπορώ να σου πω ότι, όταν σε ένα διάστημα έγινα πανελληνίως γνωστός ανησύχησα φοβερά. Κι αυτό παρεξηγήθηκε από τους άλλους. Ανησύχησα για τούτο –γιατί όπως λέω πολλές φορές, το να σε γνωρίζει ο μπακάλης της γειτονιάς σου είναι μια πάρα πολύ σωστή σχέση, σου δίνει καλά πράγματα, στα φέρνει στο σπίτι, τον εκτιμάς, σε εκτιμά. Αλλά το να σε γνωρίζει ο μπακάλης της παρακάτω γειτονιάς, είναι μια δέσμευση, για την οποία εγώ δεν θέλω να λάβω καμία ευθύνη. Συνεπώς αυτή η πανελλήνια παραδοχή, μου έφερε μεγάλα προβλήματα και έκανα το κάθε τι για να την απορρίψω. Σήμερα είμαι βέβαιος ότι ξέρουν το όνομά μου, χωρίς να γνωρίζουν καλά-καλά τι έχω κάνει. Ο πολύς κόσμος έτσι; Εκείνοι που πρέπει να με ξέρουν, με ξέρουν.

Τώρα που ήμουν στην Αμερική για να συναντήσω τον Μαίκλ Δουκάκης, άκουσα ακόμη μια φορά τραγούδια δικά σου και μέσα σε αυτά και τα παιδιά του Πειραιά. Και θυμήθηκα κάτι που μου είχες πει: "Δεν έχω τίποτα με το τραγούδι μου, οι εκτελέσεις του είναι εκείνες που με σκοτώνουν. Οι κακές του εκτελέσεις".
Όχι δεν έχω τίποτε με το τραγούδι, διότι καταρχήν φέρει την υπογραφή μου. Αλλά άσχετα από αυτό δεν είναι το ωραιότερο τραγούδι που έχω γράψει. Ή τουλάχιστον έτσι όπως παίζεται δεν είναι το ωραιότερο τραγούδι που ακούγεται. Άλλες δυνάμεις το κάνανε παγκόσμιο και το ξέρουμε αυτό. Γι αυτό αποφάσισα μάλιστα να το χαρίσω στη Μελίνα Μερκούρη, είπα ότι είναι δικό της και όχι δικό μου.

Μια δουλειά του Χειμώνα; Που θα είχα και την αίσθηση, αν με ήθελες, να ενταχτώ;
Θα φτιάξω πάλι τον Σείριο και θα βγεις να τραγουδήσεις κάτι.

Seriously ε; Η κυρία Βουγιουκλάκη έκλεισε δουλειά για το χειμώνα, αν κατάλαβα καλά τώρα; Τι θα τραγουδήσω; Μάνο Χατζιδάκι;
Σε σκέφτηκα να φοράς μια πολύ έτσι, έξωμη τουαλέτα, πολύ ωραία ντυμένη από κανένα μεγάλο μάστορα της μόδας και να βγαίνεις να τραγουδάς δύο τραγούδια εντυπωσιακά.

Άδειο στομάχι και τέχνη, πάνε μαζί ή χωριστά;
Δεν μπορεί να πάνε μαζί. Καμία εργασία δεν γίνεται με άδειο στομάχι. Όσες φορές καλλιτέχνες ή επιστήμονες αναγκάστηκαν να εργαστούν με άδειο στομάχι, αναγκάστηκαν να εκμαιεύσουν από μέσα τους περίσσια δύναμη. Δεν πάνε καθόλου μαζί.

Για πες μου για κείνη την εποχή του ελληνικού κινηματογράφου και κυρίως της Φίνος Φιλμ και της δικιάς μας, ας τολμήσω να πω, συνεργασίας. Κείνη την εποχή μου εμπιστεύτηκες πολύ σημαντικά τραγούδια. Πώς μου τα εμπιστεύτηκες;
Γλυκιά μου Αλίκη, τότε όλοι μας και συ και εγώ, εργαζόμαστε για τη βιομηχανία της Φίνος Φιλμ. Ο ένας εμπιστεύονταν τον άλλο. Ούτε εσύ ήξερες ποιος ήμουν καλά καλά, ούτε εγώ ήξερα ποια είσαι, εκτός από τη χάρη σου, η οποία ανέδυε και τότε, εξίσου έντονα, όπως και τώρα.

Αχ Μάνο, πάντα είσαι πολύ ευγενικός. Αλλά εγώ εκείνη την εποχή την αναπολώ με νοσταλγία. Αν και...
Γιατί έχεις κάνει τόσο ωραία μετά χρόνια.

Ίσως οι πρώτες εμπειρίες μου, η συνεργασία με ανθρώπους τέτοιας ποιότητας.
Εγώ βλέπω καμιά φορά αυτές τις ταινίες της Φίνος Φιλμ και ιδιαίτερα τα εξωτερικά, τους δρόμους, τα αυτοκίνητα, τα παλιά αυτοκίνητα, οι άδειοι δρόμοι και με πλήττουν θανάσιμα.

Ο διαχωρισμός της τέχνης σε ποιοτική και εμπορική, γενικότερα και στον κινηματογράφο και στη μουσική, έχει κάποια βάση ή είναι επινόηση;
Είναι μια επινόηση τέχνη υπήρξε πάντα εμπορική. Να ξέρουμε τι εννοούμε εμπορική. Ας πούμε αν έπαιζε η Παξινού και έπαιζε και μία ηθοποιός που έκανε στριπτίζ, όλος ο κόσμος θα πήγαινε στην γυναίκα που έκανε στριπτίζ. Δεν πάει να πει αυτό ότι ήταν εμπορικότερη από την Κατερίνα Παξινού. Να ξέρουμε τι λέμε, έχουμε μάθει να λέμε ότι αυτό που κολακεύει τον κόσμο ή τον απασχολεί για λίγο διάστημα, ότι αυτό είναι το εμπορικό. Όχι, το εμπορικό είναι πάντα η μεγάλη τέχνη. Η αληθινή τέχνη. Αυτή που ελκύει τον κόσμο. Καμιά μεγάλη αληθινή τέχνη, κανένα αληθινό καλλιτέχνημα δεν απωθεί τον κόσμο.

Υπάρχουν πράγματα που σε κάνουν να γελάς ή να λυπάσαι;
Πάρα πολλά. Καθημερινώς. Και επιλέγω τα πιο σημαντικά για να διαμαρτύρομαι. Γιατί αν διαμαρτυρόμουν για όλα όσα γίνονται, θα είχα γίνει γραφικός. Και το αποφεύγω.

Έχεις μια ιδιαίτερη ευαισθησία για πράγματα που γράφονται για σένα και σε πληγώνουν ή δεν πληγώνεσαι;
Όχι, δεν με πληγώνει τίποτε.

Α και εγώ το ίδιο.
Απλώς μερικά πράγματα με απωθούν. Ας πούμε ματαιώθηκε μια συναυλία μου στην Πάτρα διότι οι οργανωτές δεν έφεραν πιάνο. Ήμουν έτοιμος να πάω, μου είπανε, δεν έχουμε πιάνο και δεν πήγα. Δεν έγινε. Συμφωνούσαν και εκείνοι ότι δεν μπορούσε να γίνει η συναυλία. Διαβάζω σήμερα σε μια απογευματινή εφημερίδα: «Φέρτε ένα πιάνο ρε παιδιά». Η φωτογραφία. Μου ήρθε ταμπλάς. Πού να προβλέψεις μια τόσο χυδαία έκφραση. Να στο βάζουν στο στόμα σου με την φωτογραφία. «Φέρτε ένα πιάνο ρε παιδιά». Είναι θλιβερό. Φυσικά φταίει αυτός ο δημοσιογράφος που νόμισε ότι έδινε με εντατικό τρόπο την είδηση της ματαίωσης της συναυλίας. Εγώ απλώς αισθάνθηκα ένα ανατρίχιασμα χυδαιότητας. Αλλά αυτό δεν μπορεί να με κάνει να διαμαρτυρηθώ. Τι να διαμαρτυρηθώ, ένας βλαξ εκεί πέρα. Ούτε ένας, ούτε δύο, πάρα πολλοί.

Η εποχή μας είναι ερωτική;
Όσο ερωτική μπορεί να είναι μια εποχή με τις αντιθέσεις της, με τά προβλήματά της, με τις αγωνίες της. Κάθε εποχή έχει παρόμοια θέματα επί τάπητος. Σήμερα είναι συνολική συμμετοχή του κόσμου στα προβλήματα. Αλλά ο ρατσισμός είναι μια έννοια ταυτόσημη με την έννοια άνθρωπος.

Μάνο, το 2000 που δεν είναι πια τόσο μακριά, εσύ πως φαντάζεσαι τον κόσμο;
Με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Θα ήθελα να ζω όλα τα χρόνια που θα έρθουν αργότερα. Ειδικά μου αρέσουν πάρα πολύ οι ανακαλύψεις. Ό,τι μηχάνημα βγαίνει με ενδιαφέρει. Και είπα στο τέλος, όταν θα έχω φύγει από αυτόν τον κόσμο, στον κλασικό πια τάφο μου, να μην μου φέρνουν ούτε καντήλια, ούτε να μου βάζουν εικονίσματα, αλλά να μου φέρνουν τα τελευταία προσπέκτους από τα μηχανήματα που βγαίνουν, ώστε να πληροφορούμαι.

01

04