Με τον Μαζωνάκη; Ή με τα likes; Η υποκρισία στα social και η αλήθεια που είναι πολύ πιο σύνθετη

Το πρόσφατο viral περιστατικό με τον Γιώργο Μαζωνάκη αποτελεί, χωρίς υπερβολή, καθρέφτη της (πολλές φορές) υποκριτικής κοινωνίας μας, ένα είδωλο που αποκαλύπτει πώς σκεφτόμαστε, πώς μιλάμε, πώς χειριζόμαστε τα πιο ευαίσθητα ζητήματα όταν εκτίθενται στη δημόσια σφαίρα. Ένας καλλιτέχνης με τεράστια πορεία, με ιστορία που έχει ταυτιστεί με γενιές και γενιές, βρέθηκε ξαφνικά πρώτο θέμα, η «χαρά» των μπουγαδόνερων σε ένα διαδικτυακό κουτσομπολιό με οικογενειακές αντιπαραθέσεις, εισαγγελικές εντολές και ψυχιατρικές γνωματεύσεις. Ζητήματα αυστηρά προσωπικά, που απαιτούν σεβασμό και πάνω απ’ όλα σιωπή από κάθε άνθρωπο που βρίσκεται έξω από τον χορό -πολλά τραγούδια λένε.

Γιώργος Μαζωνάκης: Το εξιτήριο από το Δρομοκαΐτειο, η ανακοίνωση της οικογένειας & το παρασκήνιο

Υγιής και αγανακτισμένος δηλώνει ο Γιώργος Μαζωνάκης στο πρώτο του μήνυμα από την ψυχιατρική κλινική

Εισήχθη σε ψυχιατρική κλινική ο Γιώργος Μαζωνάκης με εισαγγελική εντολή

Κι όμως, τι ακολούθησε; Όχι σιωπή. Όχι ψυχραιμία. Όχι μέτρο. Ακολούθησε η οχλοβοή των social media: hashtags, συνθήματα, ψηφιακές παντιέρες. Για μια ακόμη φορά η πλατεία του διαδικτύου έγινε δικαστήριο και μάλιστα από τα πιο σκληρά, γιατί εκεί δεν υπάρχει υπεράσπιση, δεν υπάρχει χρόνος, δεν υπάρχει στοιχείο. Υπάρχει μόνο η ταχύτητα του σχολίου και η δίψα για εντυπώσεις.

Η συντριπτική πλειοψηφία στα social ήταν «με τον Μαζωνάκη». Ένα ποτάμι ψηφιακής αλληλεγγύης, που πλημμύρισε timelines και feeds. Σε πολλές περιπτώσεις ξεκάθαρα με καλές προθέσεις, χωρίς να υποτιμάται ποτέ ο καλλιτέχνης. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που συγκινήθηκαν αληθινά, που ένιωσαν ότι πρέπει να πουν έναν καλό λόγο. Όμως, ας είμαστε ειλικρινείς: το μεγαλύτερο κομμάτι αυτής της μαζικής «υπεράσπισης» πατήθηκε πάνω σε πρόχειρα συνθήματα, σε βιαστικές ταυτίσεις, σε δημόσιες ευαισθησίες που ξέρουμε καλά ότι δεν αντέχουν στη δοκιμασία της πραγματικής ζωής.

Η αλήθεια είναι πολύ πιο σύνθετη. Η οικογένεια δεν είναι ούτε αγιογραφία ούτε κόλαση. Είναι δεσμοί αίματος που μπορεί να σώσουν ή να καταστρέψουν. Και η ψυχική υγεία δεν είναι θεαματικό σενάριο αλλά πεδίο ευθύνης. Αν ο Μαζωνάκης έχει δίκιο, αν η οικογένειά του έχει υπερβεί τα όρια, αυτό θα το αποφασίσουν τα δικαστήρια και οι ειδικοί. Όχι τα σχόλια με τα emoji και τις πρόχειρες ταυτίσεις.

Γιατί καμία οικογένεια δεν είναι εύκολη. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μια μάνα αναγκάστηκε να ζητήσει εισαγγελική παρέμβαση βλέποντας το παιδί της να υποφέρει. Υπάρχουν φορές που οι πιο σκληρές αποφάσεις λαμβάνονται από αγάπη κι όχι από κακία και χρηματικά οφέλη. Δεν είναι όλα λεφτά! Δεν μπορούμε, λοιπόν, να υψώνουμε δάχτυλο από τον καναπέ μας, να «δικάζουμε» οικογένειες που δεν γνωρίζουμε και να καταργούμε με μια φράση όλη την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων δεσμών όπως δεν μπορούμε να βγάλουμε διάγνωση για τον οποιοδήποτε άνθρωπο.

Γιατί τον κάνουν κομμάτι της ίδιας μηχανής ανθρωποφαγίας που, λίγο παρακάτω, θα στραφεί και εναντίον του. Οι ίδιοι που σήμερα γράφουν «#oso_zo_mazo», αύριο θα τρολάρουν άλλον επώνυμο που βρέθηκε σε κρίση. Είναι η υποκρισία μιας κοινωνίας που μιλάει για ψυχική υγεία αλλά ακόμα γελάει με την «τρέλα» του διπλανού.

Κι εδώ κρύβεται μια ακόμη πικρή αλήθεια: συνήθως αυτοί που σπεύδουν πρώτοι να υπερασπίσουν, είναι οι ίδιοι που σπεύδουν εξίσου γρήγορα να λιθοβολήσουν. Ανάλογα με το ποια πλευρά της ιστορίας τούς εξυπηρετεί να υιοθετήσουν, αλλάζουν ρόλο από σωτήρες σε κατήγορους μέσα σε λίγες ώρες. Δεν έχουν συνέπεια ούτε στάση. Έχουν μόνο την ανάγκη να φανούν παρόντες στη δίνη του δημόσιου σχολιασμού. Αυτό δεν είναι ενσυναίσθηση, είναι θεατρικότητα.

Κι όμως, υπάρχει και κάτι ακόμη πιο ύπουλο: η επιμονή να μη σεβαστούμε τη σιωπή και να διώξουμε βεβιασμένα τη «ρετσινιά» της ψυχικής υγείας από τον Μαζωνάκη, στην πραγματικότητα υπονομεύει άσχημα την ίδια την ψυχική υγεία. Γιατί την παρουσιάζει ως στίγμα που πρέπει να ξεπλυθεί, αντί ως μια υπαρκτή ανθρώπινη κατάσταση που χρειάζεται κατανόηση, στήριξη και αποδοχή. Με αυτήν την «υπεράσπιση» στέλνουμε το πιο λάθος μήνυμα: ότι η αξία ενός ανθρώπου μετριέται από το αν τον «καθαρίζουμε» από κάθε υποψία ψυχικής δυσκολίας.

Στο μεταξύ, ένα ακόμα σύμπτωμα της εποχής: τα τσιτάτα. Όχι εκείνα που βγαίνουν από μια σκληρή εμπειρία ζωής ή από το στόμα κάποιου που πάλεψε στα αληθινά χαρακώματα της ψυχής. Αλλά εκείνα τα έτοιμα, τα «φτιαγμένα» από τεχνητή νοημοσύνη, που σερβίρονται με ωραία λόγια από άτομα που δεν αγαπούν καθόλου τις λέξεις. Εντυπωσιακά ψεύτικα λόγια χωρίς νόημα, χωρίς ιστορία, χωρίς ουσία. Κι όμως, αυτά είναι που αναπαράγονται μαζικά στα social, λες και η ανθρώπινη ευαισθησία χωράει σε αυτοματοποιημένο quote. Αυτή είναι η φάρσα: πίσω από την «υπεράσπιση» δεν υπάρχει αληθινή εμπειρία, μόνο αναπαραγωγή κενού.

Και είναι ακόμη πιο περίεργο και ύπουλο, όταν βλέπεις ανθρώπους του κύκλου σου -γνωστούς, φίλους, «ευαίσθητους» κατά δήλωσή τους- να σπεύδουν να πάρουν θέση δημόσια για να κερδίσουν λίγη ψηφιακή προβολή. Τους έχεις δει στην καθημερινότητα να κοροϊδεύουν τον ευάλωτο, να αγνοούν τον συνάδελφο που καταρρέει, να φεύγουν μακριά από τον άνθρωπο που παθαίνει κρίση πανικού στο λεωφορείο.

Και εδώ έρχεται το μεγάλο παράδοξο: στα social media η ψυχική υγεία γίνεται το νέο «πεδίο μάχης» για την εικόνα μας, όχι για την ουσία. Δηλώνεις ότι είσαι «με» έναν άνθρωπο γιατί αυτό σου δίνει πόντους κοινωνικής αποδοχής. Στην πραγματικότητα, όμως, το πρόβλημα παραμένει άλυτο, το στίγμα παραμένει ακέραιο και η κοινωνία μας συνεχίζει να αντιμετωπίζει τον ψυχικό πόνο σαν κουτσομπολιό.

Αυτό είναι το παράδοξο των social: μας επιτρέπουν να δείχνουμε την «ανθρωπιά» μας χωρίς να χρειαστεί να την εφαρμόσουμε. Να είμαστε μέρος της «συλλογικής ευαισθησίας» χωρίς να σηκώσουμε το βάρος της ατομικής ευθύνης. Να δηλώνουμε «με τον Μαζωνάκη» επειδή είναι ακίνδυνο, εύκολο, ανέξοδο. Μα στην πραγματικότητα, πόσοι είμαστε «με» εκείνον που πραγματικά μας χρειάζεται; Με τον άνθρωπο δίπλα μας που πονάει χωρίς hashtags, χωρίς φώτα, χωρίς trending.

Η κοινωνία μας χρειάζεται λιγότερη βιασύνη για σχόλια και περισσότερη ικανότητα για σιωπή. Χρειάζεται λιγότερη επίδειξη ενσυναίσθησης και περισσότερη αληθινή στάση δίπλα στον άνθρωπο που υποφέρει. Γιατί μακάρι την ίδια υπεράσπιση που τόσο εύκολα χαρίσαμε στον Γιώργο Μαζωνάκη να τη βάζαμε όλοι και κάθε ένας ξεχωριστά και στις ιστορίες που μας αφορούν. Στα παιδιά που παλεύουν με κατάθλιψη. Στους ανθρώπους που χάνουν το σπίτι τους. Στις οικογένειες που ζουν δράματα μακριά από τα φώτα και ειδήσεις που πουλάνε. Αν το κάναμε αυτό, ίσως ο κόσμος να ήταν καλύτερος.

Γι’ αυτό, ας σταθούμε μια στιγμή και ας ρωτήσουμε τον εαυτό μας: μήπως η μεγαλύτερη πράξη υπεράσπισης είναι να μην κάνουμε την ψυχική υγεία θέαμα; Μήπως η πιο αληθινή στάση είναι να σωπαίνουμε όταν δεν ξέρουμε; Μήπως να σεβαστούμε την ιδιωτικότητα του Μαζωνάκη χωρίς να βγάλουμε συμπεράσματα για εκείνον και την οικογένειά του;

Ps. Από το oso_zo_mazo στη ζούγκλα του oso-zo-mazoo, ένα γράμμα διαφορά. Γράμμα κυκλικό για το σοφό «όλα κύκλους κάνουν».

Ps2. Ας αρκεστούμε στο «Λείπει πάλι ο Μαζώ, κι έχει μην ενοχλείτε έξω στη πόρτα του».

Ps3. Σεβασμός στον ίδιο, στην οικογένειά του, στην ψυχική υγεία.

Έλεος ή όπως έχει πει και ο ίδιος:

Κατά την έξοδό του από την κλινική ο Γιώργος Μαζωνάκης τα είπε όλα

«Σας ευχαριστώ πολύ όλους, να είστε καλά. Όλα μια χαρά, σας ευχαριστώ για την αντιμετώπισή σας. Ευχαριστώ πολύ. Δεν έχω να πω τίποτα άλλο».