Από τη Σάττι, τον Δεληβοριά και τη Eurovision, η Ερασμία μάς λέει τώρα τη δική της ιστορία

«Να ταξιδεύουμε και να αναπνέουμε συνεχώς καινούριο αέρα», λέει η ταλαντούχα Ερασμία, η οποία –αν έπρεπε να συστηθεί με μία λέξη– θα διάλεγε τη λέξη παρούσα. Όχι δυνατή, όχι τέλεια, όχι έτοιμη: παρούσα. Σε κάθε συναίσθημα, σε κάθε τραγούδι, σε κάθε σιωπή. Ευγενική και δραστήρια αλλά ταυτόχρονα «ατσούμπαλη και παρορμητική» κατά τους φίλους της, η ίδια δηλώνει προσαρμοστική αλλά πεισματάρα, γενναιόδωρη αλλά υπεραναλυτική. Όλοι όσοι την ξέρουν θα πουν και κάτι ακόμα: πως αυτή η καλλιτέχνις δεν πουλάει πρότυπα και δεν τραγουδά για να φανεί. Τραγουδά για να συνδεθεί. Κι αν αυτό δεν είναι δύσκολο στην εποχή του φαίνεσθαι, τότε τι είναι;

Με σπουδές στη Θεατρολογία και το Κλασικό Τραγούδι, τα τελευταία δέκα χρόνια ασχολείται ενεργά με τη μεταγλώττιση, έχοντας συμμετάσχει σε πολλές σειρές και ταινίες της Disney, του Netflix και όχι μόνο. Το 2017, το 2019 και το 2024 συμμετείχε στη Eurovision με την ελληνική αποστολή. Από το 2016 μέχρι και σήμερα συνεργάζεται με τη Μαρίνα Σάττι και ήταν βασικό μέλος του πολυφωνικού γκρουπ fonés. Έχει συνεργαστεί επίσης με σπουδαίους καλλιτέχνες όπως ο Δεληβοριάς, ο Παυλίδης, ο Σαββόπουλος, ο Κυπουργός, ο Δρογώσης, ο Καλαντζής, η Φριντζήλα. Και τώρα, κάνει αυτό που κάνει κάθε καλλιτέχνης όταν νιώσει έτοιμος: περνά από το «μαζί» στο «εγώ». Με την τεράστια αλήθεια που προέκυψε μέσα από το «μαζί».

Γενναία, επίμονη και συνεπής, η Ερασμία Μαρκίδη πιστεύει στην ψυχραιμία, δεν αντέχει την αγένεια και –αν μπορούσε να αλλάξει κάτι– θα ήταν η βιασύνη της να βγάζει συμπεράσματα. Η ίδια «ορκίζεται» στην πεποίθηση του Πικάσο ότι «η τέχνη είναι ένα ψέμα που λέει πάντα την αλήθεια» χωρίς καμία εικαστική διάθεση αλλά με πλήρη μουσική συνείδηση. Αυτό ακριβώς κάνει με το πρώτο της προσωπικό single, «Φυλαχτό μου», το οποίο κυκλοφόρησε στις 16 Μαΐου, σε στίχους και μουσική δική της. Ένας ύμνος στο βίωμα –που ακούγεται και στις παύσεις. Κι αν όλο αυτό μοιάζει υπερβολή, εκείνη θα χαμογελάσει με τον εσωτερικό τρόπο που έχουν οι ήσυχοι επαναστάτες και θα πει απλώς μια φράση που χρησιμοποιεί πολύ συχνά: «Καλά πήγε αυτό».

Ερασμία, ποια είστε σε δεύτερη ανάγνωση, πέρα από την εικόνα της καλλιτέχνιδας που βλέπει ο κόσμος, και πώς αυτή η «δεύτερη ανάγνωση» συνδέεται με τις κοινωνικές σας επιδιώξεις; Τι πρέπει να ξέρουμε για εσάς;

Είμαι ένας ρομαντικός άνθρωπος και χαίρομαι βαθιά που αυτό δεν έχει αλλάξει με τα χρόνια. Αντίθετα, έχει γίνει πυξίδα μου. Ο ρομαντισμός με βοηθά να αναζητώ την αλήθεια, να θαυμάζω την απλότητα, να συγκινούμαι με το αυθεντικό και το ανθρώπινο. Νιώθω πως μεγάλωσα κάπως μόνη και όχι με την έννοια της εγκατάλειψης, αλλά με την ελευθερία που μου έδωσαν οι γονείς μου να είμαι ο εαυτός μου. Έμαθα να σκέφτομαι μόνη μου, να διαμορφώνω τη διαδρομή μου χωρίς να μου την ορίζει κανείς. Αυτή η ελευθερία με δίδαξε ποια είμαι, τι με εκφράζει και τι όχι. Με έμαθε να επιλέγω συνειδητά ποιους ανθρώπους θέλω δίπλα μου και ποιους όχι, να είμαι συνεπής προς τον εαυτό μου.

Έμαθα να είμαι πειθαρχημένη όχι επειδή μου το επέβαλαν, αλλά γιατί ήξερα τι ήθελα. Και όταν ξέρεις τι θέλεις και νιώθεις ελεύθερος να το κυνηγήσεις, τότε δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Θα παλέψεις για να το φτάσεις. Αυτό προσπαθώ να περάσω και στους μαθητές μου. Τους λέω πάντα, «Δεν πρόκειται ποτέ να σου επιβάλω κάτι». Αν πραγματικά θέλεις να το κάνεις, θα το κάνεις εσύ για σένα. Αν όχι, ίσως να μην το θέλεις αρκετά και τότε είναι ώρα να το αναλογιστείς. Η μουσική είναι για μένα αυτός ο δρόμος. Είναι η ζωή μου απ’ όταν θυμάμαι τον εαυτό μου. Κάνω μουσική γιατί την αγαπώ, γιατί μέσα από αυτήν μπορώ να μοιραστώ, να προσφέρω, να αγγίξω ψυχές. Αγαπώ τη ζωή, τους φίλους μου, την οικογένειά μου κι εύχομαι μέσα από τη μουσική και την αισθητική μου, ο καθένας που με ακούει να βρίσκει κάτι αληθινό που να τον αγγίζει, που να του ανοίγει χώρο. Από μικρή ήθελα να δίνω χώρο στους άλλους να εκφραστούν. Ίσως γιατί κι εγώ αυτό ζητούσα πραγματικά. Να μου επιτραπεί να εκφραστώ ελεύθερα. Για μένα, η φωνή κάθε ανθρώπου και το συναίσθημά του είναι κάτι ιερό. Όταν κάποιος τολμά να εκφραστεί, να φανερωθεί, να τραγουδήσει με την ψυχή του, τότε συμβαίνει κάτι πολύτιμο. Και νιώθω ευγνωμοσύνη που μπορώ να είμαι μέρος αυτής της διαδικασίας.

Το τραγούδι σας ονομάζεται «Φυλαχτό μου»: θα μπορούσατε να εξηγήσετε πώς αυτό που ονομάζετε «φυλαχτό» υπερβαίνει την προσωπική διάσταση, ώστε να λειτουργεί ως σύμβολο αντίστασης ενάντια στην ομοιογένεια του mainstream;

Το «Φυλαχτό μου» για μένα είναι κάτι βαθιά προσωπικό. Είναι ένα σύμβολο που κρατά ο καθένας μέσα του για να προστατεύει τις μνήμες του, την ευαισθησία του. Είναι η σιωπηλή υπενθύμιση του ποιος είμαι, ακόμα κι όταν γύρω μου όλα αλλάζουν. Μέσα από το τραγούδι, αυτό το προσωπικό φυλαχτό αποκτά συλλογική διάσταση. Γίνεται κάτι που μπορεί να κρατήσει οποιοσδήποτε, σαν ανάσα, σαν μια ήσυχη, εσωτερική πράξη αντίστασης. Σαν ένας τρόπος να θυμόμαστε τον εαυτό μας, όταν ο κόσμος γύρω μας τρέχει προς τα έξω, προς το γρήγορο, το εύπεπτο. Δεν γράφτηκε αυτό το τραγούδι για να χωρέσει στις νόρμες του mainstream. Ούτε προσπάθησε να ακουστεί «σύγχρονο» με την έννοια που συχνά εννοούμε. Αντίθετα, κινείται σε μια πιο εσωτερική, διακριτική κατεύθυνση ,πιο αληθινή. Κι ίσως γι’ αυτό να βρίσκει τελικά τον δρόμο του στις καρδιές των ανθρώπων που διψούν για κάτι αυθεντικό, για κάτι που δεν φωνάζει, αλλά ψιθυρίζει και συγκινεί.

Πιστεύετε ότι η συνύπαρξη παραδοσιακού και ποπ στοιχείου στο «Φυλαχτό μου» συμβολίζει μια υπαρξιακή ανάγκη συγκρότησης συλλογικής ταυτότητας κόντρα στην ολοένα και πιο απομονωμένη καταναλωτική κουλτούρα;

Το πιστεύω ναι. Η συνύπαρξη αυτή δεν είναι απλώς αισθητική επιλογή. Ο παραδοσιακός ήχος κουβαλάει μνήμη και πιστεύω ενώνει πολύ τον κόσμο, λόγω των βιωμάτων. Από την άλλη το ποπ στοιχειό και μια πιο σύγχρονη παραγωγή φέρνει το παρόν και μια ζωντάνια.

Όταν αυτά τα δύο συναντηθούν, χτίζεται μία γέφυρα που μπορεί να γίνει βάση για μια συλλογική ταυτότητα. Δε νιώθω ότι το τραγούδι προσπαθεί να φανεί παραδοσιακό για λόγους εντυπωσιασμού, ούτε μοντέρνο για να γίνει εμπορικό.

Σε μια τέτοια εποχή που υπάρχει ολοένα και περισσότερο η απομονωμένη καταναλωτική κουλτούρα αυτό το πάντρεμα ίσως λειτουργεί σαν αντίσταση. Υπενθυμίζει ότι μπορούμε ακόμα να μοιραστούμε κάτι κοινό.

Όταν λέτε «Σηκώνω όλο τον κόσμο, να μη δω τον εαυτό μου», πώς συνδέετε αυτήν την τάση απομάκρυνσης από τον εαυτό με την ευρύτερη κοινωνική πίεση που βιώνει η νέα γενιά, η οποία συχνά φορτώνεται βάρη για να αποφύγει τις προσωπικές της ευθύνες;

Όταν λέω «σηκώνω όλο τον κόσμο για να μη δω τον εαυτό μου», μιλώ για εκείνη τη βαθιά ανθρώπινη τάση που έχουμε όλοι, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, να στρεφόμαστε προς τα έξω για να αποφύγουμε το μέσα μας. Κι αυτό δεν είναι πάντα από αδιαφορία, πολλές φορές είναι από φόβο. Από ανάγκη να μην έρθουμε αντιμέτωποι με πληγές, με ανασφάλειες, με ερωτήματα που πονάνε. Το να ασχολούμαστε με τα προβλήματα των άλλων, να φορτωνόμαστε ευθύνες, να γινόμαστε «σωτήρες», πολλές φορές λειτουργεί σαν κάλυμμα. Σαν άμυνα. Στη νέα γενιά αυτό το φαινόμενο παίρνει ακόμα πιο σύνθετη μορφή.

Τα νέα παιδιά ζουν μέσα σε μια κοινωνία που από τη μια τα ωθεί να είναι δυναμικά, ανεξάρτητα, «έτοιμα για όλα», κι από την άλλη, δεν τους δίνει τον χώρο να στραφούν ουσιαστικά προς τα μέσα. Έτσι, πολλές φορές αναλαμβάνουν ρόλους, ευθύνες, όχι τόσο από ανωριμότητα, όσο από φόβο να κοιτάξουν ποιοι είναι πραγματικά.

Το να γεμίσεις τη μέρα σου με άγχη, προσδοκίες και υποχρεώσεις μπορεί να είναι πιο εύκολο από το να κάτσεις μόνος, σιωπηλά, και να αναρωτηθείς, «Πού πονάω»; «Τι φοβάμαι»; «Τι πραγματικά θέλω»; Ο στίχος αυτός λοιπόν είναι μια εσωτερική παραδοχή, αλλά και μια πρό(σ)κληση, να στραφούμε προς τον εαυτό μας με αλήθεια. Να πάψουμε να φορτωνόμαστε τον κόσμο για να αποφύγουμε τον καθρέφτη. Γιατί μόνο όταν δούμε πραγματικά εμάς, μπορούμε και να συναντήσουμε τον άλλον. Όχι από βάρος, αλλά από αλήθεια.

Σε ποιες αξίες δεν κάνετε έκπτωση στην καθημερινότητά σας -είτε ως δημιουργός, είτε ως πολίτης- και πώς αυτές οι αξίες αντανακλώνται στον τρόπο που επιλέγετε συνεργασίες και πρότζεκτ;

Θέλω πάντα κάθε συνεργασία και κάθε project να με εκφράζει για να το κάνω. Ο σεβασμός και η ευγένεια είναι πολύ σημαντικά για μένα και είναι αυτά που δείχνουν και τον τρόπο ζωής κάποιου. Επίσης η ελευθερία.

Το να μπορώ να εκφράζομαι χωρίς να αισθάνομαι ότι πρέπει να χωρέσω σε κάτι ξένο. Γενικά είμαι πάρα πολύ προσαρμοστικός άνθρωπος και με πολύ υπομονή. Απλώς δεν θέλω να διαπραγματεύομαι την ψυχική μου ελευθερία. Αυτές οι αξίες σίγουρα καθορίζουν τις επιλογές μου και τα project που θα υπηρετήσω και ενώ ακούγεται κλισέ όταν περνάς καλά αυτό βγαίνει και στον κόσμο.

Λειτουργείτε καλύτερα σε περιόδους πίεσης; Αν ναι, πώς αυτή η πίεση σάς βοηθά να εμβαθύνετε στα κοινωνικά ζητήματα που θέτετε μέσα από τη μουσική σας;

Έχω μάθει να λειτουργώ μέσα στην πίεση και τη μεγάλη ένταση της δουλειάς. Νιώθω ότι τότε ενεργοποιούνται τα αντανακλαστικά μου, είμαι σε εγρήγορση, πιο παρούσα. Είναι σαν να ξυπνάει ένας εσωτερικός μηχανισμός που με κρατάει σε επαφή με τον στόχο μου και με βοηθά να εστιάσω.

Αντίθετα, σε περιόδους απόλυτης χαλάρωσης, νιώθω πολλές φορές να χάνεται αυτή η ενέργεια ,σαν να παραλύω. Η πίεση, αν τη δεις σωστά και δεν σε καταβάλει, μπορεί να γίνει σύμμαχος. Να σε αναγκάσει να στραφείς προς τα μέσα, να ξεχωρίσεις το ουσιαστικό από το περιττό. Μπορεί να λειτουργήσει σαν γέφυρα για να έρθεις πιο κοντά στον εαυτό σου κι εκεί, πολλές φορές, βρίσκονται τα πιο αληθινά πράγματα που έχεις να πεις μέσα από τη μουσική σου.

Ποια είναι η σχέση σας με τα social media, ειδικά με τη δυναμική του TikTok, τόσο ως τόπος δημιουργικής έκφρασης όσο και ως πεδίο αναπαραγωγής στερεοτύπων, πώς προσπαθείτε να το χρησιμοποιήσετε κόντρα στην επιφανειακή κατανάλωση;

Η σχέση μου με τα social media, και ιδιαίτερα με το TikTok ,είναι επιλεκτική και συνειδητή. Δεν μπορώ να πω ότι τα αντιμετωπίζω με ενθουσιασμό, αλλά αναγνωρίζω τη δύναμή τους ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας. Ειδικά το TikTok έχει μια φοβερή αμεσότητα και δυνατότητα διάδοσης περιεχομένου, που μπορεί να λειτουργήσει δημιουργικά. Από την άλλη, βλέπω ότι συχνά οδηγεί σε επιφανειακή κατανάλωση, σε στερεοτυπικές εικόνες και μια γρήγορη, σχεδόν απρόσωπη προσέγγιση στην τέχνη.

Πιστεύω, βέβαια, ότι λόγω της γενιάς μου ίσως δεν αντιλαμβάνομαι και 100% τη λογική του. Εγώ προσπαθώ να το χρησιμοποιώ με έναν τρόπο που να με εκφράζει ουσιαστικά, να μοιράζομαι κομμάτια αληθινά, να διατηρώ την αισθητική μου, να προτείνω έναν ρυθμό λίγο πιο εσωτερικό, κόντρα στον θόρυβο και την ταχύτητα. Αν η πλατφόρμα μπορεί να γίνει χώρος όπου ακόμα κι ένα ήσυχο τραγούδι, ή μια ειλικρινής σκέψη, βρίσκει τόπο, τότε αξίζει τον κόπο. Αρκεί να μείνουμε αληθινοί και να μη χαθούμε μέσα στο φτιαχτό.

Πώς επηρεάζει η καθημερινή σας παρουσία στα social την αυθεντικότητα της φωνής σας, και πόσο επιλέγετε να κρατάτε μια πιο αντισυμβατική στάση απέναντι στις τάσεις του διαδικτύου;

Δεν ανεβάζω ποτέ κάτι επειδή είναι στη μόδα ή επειδή πρέπει. Δεν είναι ότι είμαι εντελώς απέναντι στις τάσεις, τις φλερτάρω, αλλά αν δεν με εκφράζει κάτι πολύ δύσκολα θα το κάνω. Η φωνή είναι ο τρόπος που εκφράζεις τον εαυτό σου και έχω τρομερή δυσκολία στο να πιεστώ να προσαρμοστώ σε ρυθμούς που δε μου ταιριάζουν. Είναι ένα εργαλείο πολύ σημαντικό που το έχουμε στις μέρες μας και συνεχώς βλέπω πράγματα υπέροχα. Το θέμα είναι να μην μένουμε στους «αριθμούς » και μας γίνονται εμμονή.

Πώς η συνεργασία σας με καλλιτέχνες όπως ο Φοίβος Δεληβοριάς και ο Στάθης Δρογώση διαμορφώνει τον κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα της μουσικής σας, και με ποιον τρόπο προσπαθείτε μέσα από τις κοινές σας φωνές να αμφισβητήσετε τις κυρίαρχες νόρμες της μουσικής βιομηχανίας;

Οι συνεργασίες με ανθρώπους όπως ο Φοίβος Δεληβοριάς και ο Στάθης Δρογώσης δεν είναι απλώς μουσικές συναντήσεις, είναι κάτι πιο βαθύ . Και οι δύο είναι καλλιτέχνες που κουβαλούν μια έντονη κοινωνική και πολιτική συνείδηση, κάτι που και εγώ θεωρώ απαραίτητο στην τέχνη.

Μέσα από αυτούς τους διαλόγους, νιώθω πως διευρύνεται η ματιά μου, δυναμώνει η φωνή μου. Γίνεται πιο τολμηρή, πιο παρούσα μέσα στα ερωτήματα της εποχής μας. Μαζί, προσπαθούμε να πούμε ιστορίες που δεν χαϊδεύουν αυτιά· ιστορίες που μιλούν για την ελευθερία, για τη μοναξιά, για τον έρωτα ως αντίσταση, για την ανάγκη να μείνουμε άνθρωποι.

Σε έναν χώρο όπως η μουσική βιομηχανία, όπου όλα συχνά μετριούνται με νούμερα, likes και ταχύτητα, η επιλογή να επιμείνεις σε ουσιαστικά τραγούδια, σε προσωπική αισθητική, σε έναν ήχο που δεν φωνάζει αλλά αγγίζει είναι από μόνη της μια πράξη αντίστασης. Εννοείται ότι όλα τα στυλ και μια η άλλη αισθητική έχει την ομορφιά της απλά για μένα είναι σημαντικό να υπάρχει μια ισορροπία. Να μην μας ενδιαφέρει να χωρέσουμε κάπου αλλά να αφήσουμε κάτι που να έχει αλήθεια και διάρκεια.

Η συνεργασία σας με τη Μαρίνα Σάττι –η οποία συχνά χρησιμοποιεί τη λαϊκή παράδοση για κοινωνικούς διαλόγους– πώς σας ώθησε να σκεφτείτε τη μουσική όχι απλώς ως τέχνη, αλλά ως πράξη αλληλεγγύης και αντίστασης;

Η συνεργασία μου με τη Μαρίνα Σάττι ήταν για μένα ένα άνοιγμα, όχι μόνο καλλιτεχνικά, αλλά και υπαρξιακά. Η Μαρίνα έχει έναν τρόπο να τιμά την παράδοση, να την ξαναδιαβάζει χωρίς να τη μουσειοποιεί.

Μέσα από τη δουλειά της κατάλαβα πιο καθαρά πως η μουσική δεν είναι απλώς ένα αισθητικό γεγονός αλλά είναι πράξη. Πράξη σύνδεσης και αντίστασης. Αυτή η συνεργασία με έκανε να σκεφτώ πιο συνειδητά τι σημαίνει να είσαι δημιουργός σήμερα. Πως δεν αρκεί να συγκινήσεις· χρειάζεται να σταθείς, να πάρεις θέση, να ακουμπήσεις τον άλλον με ευθύνη. Κι εκεί κάπου η τέχνη γίνεται κοινό έδαφος. Ένα «εμείς».

Η Μαρίνα κουβαλά κάτι αυθεντικό και τολμηρό ταυτόχρονα, σέβεται βαθιά τη μας παράδοση, αλλά δεν φοβάται να τη μετακινήσει, να τη ρίξει στο σήμερα, να την κάνει ζωντανό, κοινωνικό σχόλιο. Μαζί ζήσαμε κάτι που ένιωθα σχεδόν τελετουργικό. Αναρωτηθήκαμε, πονέσαμε, γελάσαμε, ψάξαμε. Και καταλάβαμε ότι το να είσαι καλλιτέχνης σήμερα, σημαίνει να μη βολεύεσαι. Να μη στέκεσαι στην αισθητική, αλλά να παλεύεις να πεις κάτι ουσιαστικό.

Μέσα απ’ αυτή τη σχέση, όχι μόνο συνεργασία, αλλά πραγματική σύνδεση, συνειδητοποίησα πως η μουσική μπορεί να είναι μια κίνηση προς τον άλλον. Μια πράξη μνήμης, αλλά και αντίστασης απέναντι στην απομόνωση, στην ομοιομορφία, στην αδιαφορία. Και φυσικά μάθαμε τι σημαίνει ομάδα.

Με δεδομένο ότι η τεχνητή νοημοσύνη (AI) υποκαθιστά σιγά σιγά τον ανθρώπινο παράγοντα στη δημιουργία μουσικής, ποιες είναι οι ηθικές και κοινωνικές προκλήσεις που αναζητάτε να θίξετε ως καλλιτέχνης με όραμα και πίστη στις αξίες σας;

Για μένα η μουσική δεν είναι απλώς ήχοι και μελωδίες που συνδυάζονται σωστά. Είναι κάτι περισσότερο βιωματικό. Έχει αγωνία, συγκίνηση, χαρά, ανάμνηση. Σέβομαι πολύ την πρόοδο και την εξέλιξη αλλά δε μου αρέσει να απαξιώνεται ο κόπος και η αυθεντικότητα ενός καλλιτέχνη.

Όσοι ασχολούμαστε με την μεταγλώττιση το βιώνουμε σε μεγάλο βαθμό αυτή τη στιγμή. Πιστεύω είναι ο κλάδος που έχει πληγεί περισσότερο στις μέρες μας. Υπάρχει ένας γενικός προβληματισμός που έχει να κάνει με την ταυτότητα και το σεβασμό στην φωνή των καλλιτεχνών. Μας επιτρέπεται πλέον να αναπαράγουμε φωνές ακόμα και ανθρώπων που δεν είναι πια μαζί μας. Αυτό με τρομάζει πολύ. Αυτό που μπορεί να κάνει ο κάθε καλλιτέχνης είναι να υπερασπίζεται την ανθρώπινη δημιουργία και να υπενθυμίζει πως η μουσική είναι επικοινωνία, είναι ένα βλέμμα, μια ενέργεια.

Πώς οραματίζεστε την εξέλιξη της σχέσης μουσικού-AI, ώστε το αποτέλεσμα να εντείνει την κοινωνική συνοχή αντί να εντείνει τον καταναλωτικό ατομικισμό και την ψηφιακή απομόνωση;

Είμαι πολύ ανοιχτή στην εξέλιξη. Η τεχνητή νοημοσύνη εφόσον χρησιμοποιείται με στόχο την υποστήριξη και όχι την αντικατάσταση του δημιουργού, μπορεί να προσφέρει αρκετά θετικά. Απλώς όσο εξελίσσεται η τεχνολογία άλλο τόσο πρέπει να καλλιεργείται και η συνείδηση.

Είναι μεγάλη πρόκληση να μη χαθούμε στην ατομική χρήση της τεχνολογίας. Εγώ ως δασκάλα προσπαθώ να εμπνέω τους μαθητές μου όχι μόνο να τραγουδούν σωστά αλλά να κατανοούν γιατί τραγουδούν και για ποιον. Μακάρι από δω και πέρα να αξιοποιηθεί το AI με τρόπους που ενισχύουν την συλλογικότητα.

Σπουδάζοντας θεατρολογία και κατόπιν κλασικό τραγούδι στο Εθνικό Ωδείο, πώς διαχειριστήκατε την τάση της ακαδημαϊκής ελιτίστικης θεώρησης της τέχνης με την ανάγκη σας για άμεση κοινωνική έκφραση και αλλαγή;

Σπουδάζοντας θεατρολογία και κατόπιν κλασσικό τραγούδι νιώθω ότι έγινα πιο στόχο προσηλωμένη. Μέσα από την ακαδημαϊκή γνώση πήρα εργαλεία και μια θεωρητική βάση που με έκανε να σέβομαι ακόμα περισσότερο αυτό που κάνω.

Η ανάγκη μου όμως για άμεση επικοινωνία με τον κόσμο και για καλλιτεχνική πράξη λειτούργησε ως βασικός οδηγός. Θέλω να εκφράζομαι και πιστεύω πως οτιδήποτε κάνουμε αποκτά αξία όταν το μοιραζόμαστε. Δεν ένιωσα ποτέ ότι πρέπει να διαλέξω. Κρατάω την ποιότητα, την πειθαρχία και την γνώση που πήρα κι από κει και πέρα θα ήθελα να προσφέρω και να εμπνεύσω.

Όταν γράφετε στίχους που καλούν σε συλλογική αφύπνιση, με ποια κριτήρια επιλέγετε τους συνεργάτες σας (Ζαντιώτης, Μπρέντας, Σιώπης κ.ά.) ώστε να μην επαναπαύονται σε εμπορικές επιδιώξεις αλλά σε κοινές αξίες αλληλεγγύης;

Όταν γράφω στίχους αισθάνομαι μια ευθύνη για όσα λέγονται και πώς λέγονται αλλά ταυτόχρονα είναι και η αλήθεια μου. Δεν σκέφτομαι ότι «πρέπει» να μιλήσω για κάτι. Θα γράψω όταν νιώθω την ανάγκη να το κάνω. Αναζητώ λοιπόν συνεργάτες που μοιράζονται κοινό αξιακό υπόβαθρο και όχι απαραίτητα ίδιο μουσικό ύφος.

Με τον Χρήστο Ζαντιώτη συνεργαζόμαστε πάρα πολλά χρόνια και σε άλλα project και είμαστε οικογένεια πια. Είναι ένας άνθρωπος γνήσιος, που καταθέτει πάντα την ψυχή και το ταλέντο του. Δεν υπάρχει ποτέ για εμάς κάποια «συνταγή» αλλά αναζητάμε την αυθεντικότητα. Όπως και υπόλοιποι συνεργάτες μου. Είναι ωραίο να αφουγκράζεσαι την εποχή αλλά να μην υποτάσσεσαι στις απαιτήσεις της. Αυτό αγαπώ σε αυτό το project που κάνω τώρα. Συνδημιουργώ με ανθρώπους που έχουν κάτι να πουν και αυτό με συγκινεί πραγματικά.

Πόσο επηρεάζει τη δημιουργία σας η συνειδητοποίηση ότι, σε ένα πολιτικοποιημένο ακροατήριο, το τραγούδι μπορεί να γίνει εργαλείο χειραφέτησης ή, αντίθετα, να χειραγωγηθεί από το ίδιο σύστημα που καταγγέλλει;

Η συνειδητοποίηση αυτή με επηρεάζει και ως άνθρωπο, όχι μόνο ως δημιουργό. Το τραγούδι μπορεί να εμπνεύσει, να αφυπνίσει και να δώσει φωνή στους σιωπηλούς.

Την ίδια στιγμή μπορεί να παγιδευτεί από το ίδιο το σύστημα που υποτίθεται πως αντιμάχεται. Δεν είναι ότι με φοβίζει αυτός ο διπλός ρόλος απλώς με κάνει πάντα να αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που κάνω, γιατί το κάνω κι αν το εννοώ; Ή απλά ακούγεται ωραίο.

Παρ όλ’ αυτά, πιστεύω ότι ο κάθε άνθρωπος διαισθάνεται πότε του μιλούν με αλήθεια και πότε όχι. Όσο μπορώ λοιπόν μένω σταθερή στις επιλογές μου και στους ανθρώπους που συνεργάζομαι. Ένα τραγούδι μπορεί να γίνει φως. Όλα εξαρτώνται από την πρόθεση πίσω του και την ακεραιότητα με την οποία υπηρετείται.

Πώς ορίζετε ως δασκάλα φωνητικής την ελευθερία της φωνής, με την έννοια ότι μπορεί να επηρεάσει ενεργά τον δημόσιο διάλογο για κοινωνικά δικαιώματα και ισότητα;

Είναι κάτι που λέω συνέχεια στους μαθητές μου. Πρέπει να βρεις τη φωνή σου. Και αυτό ισχύει και στο τεχνικό κομμάτι. Η φυσικότητα που χρειάζεται να έχεις και η φωνή σου να μη φοβάται, να μη σου ζητάει την άδεια. Όταν ένας άνθρωπος μάθει να μιλά και να τραγουδά με καθαρή πρόθεση και δύναμη μπορεί να επηρεάσει.

Όταν έχεις βρει την ταυτότητα σου αποκτάς αυτοπεποίθηση και πέρα από όλα τ ’άλλα μένεις πιστός στον εαυτό σου, και ρισκάρεις. Το ταξίδι αυτό φυσικά δεν τελειώνει ποτέ και πάντα έχεις κάτι καινούριο να ανακαλύψεις. Η διδασκαλία της φωνής για μένα είναι κάτι πέρα από την αίθουσα και το ωδείο , είναι καλλιέργεια ενός ελεύθερου ανθρώπου.

Στη διαδρομή σας από παιδί έως σήμερα, ποιες προσωπικές αντιστάσεις –κοινωνικές ή ψυχικές– σας διαμόρφωσαν, και πώς τις ενσωματώσατε στον καμβά του «Φυλαχτό μου» χωρίς να τις εξιδανικεύσετε;

Η διαδρομή μου από παιδί σίγουρα είχε αντιστάσεις Αλλά όχι στο βαθμό που συνεχώς παλεύεις με αυτές. Επειδή δεν υπήρχε γύρω μου το «δεν πρέπει», «δεν κάνει», κάπως υπήρχε μια ψυχραιμία. Μεγαλώνοντας ίσως δημιούργησα εγώ περισσότερες αντιστάσεις τον εαυτό μου, απέναντι σε κοινωνικές νόρμες που μπορεί να «στενεύουν» την φωνή.

Προσπαθώ να τα ξεπερνάω και να τα μεταποιώ και να τα κάνω ύλη τραγουδιού. Δεν εξιδανίκευσα τίποτα. Η τέχνη για μένα δεν είναι για να ξεχνάμε. Είναι για να θυμόμαστε, αλλά με τρόπο που δε μας πληγώνει στον ίδιο βαθμό.

Έχετε δηλώσει ότι έχετε βιώσει σκοτεινές φάσεις στο ταξίδι προς την ενηλικίωση. Πόσο σημαντικά είναι αυτά τα σκοτάδια ώστε να πάτε μπροστά σε αυτό που επιλέξατε να κάνετε στη ζωή σας και να εξελιχθείτε σε όλους τους τομείς;

Έχω βιώσει αυτές τις σκοτεινές φάσεις και ήταν περισσότερο στιγμές εσωτερικής μοναξιάς, αμφιβολίας και έντονης ανησυχίας. Δεν ήταν πολλά αυτά τα σκοτάδια απλά ήταν ουσιαστικά.

Όσο κι αν με τρόμαξαν, με έκαναν να σταθώ απέναντι στον εαυτό μου και να δω πραγματικά τι θέλω. Ήθελα να δω τι πραγματικά είμαι και τι θέλω, όχι τι μου φαίνεται καλό ή που θα με πάει πιο γρήγορα μπροστά. Πιστεύω στην πρόοδο ως βάθος όχι ως ταχύτητα. Αυτό με έκανε πιο παρούσα και με περισσότερη εν συναίσθηση.

Σε μια εποχή όπου οι ευκαιρίες στην Ελλάδα εξακολουθούν να διακινούνται με πελατειακές λογικές, πώς αξιοποιήσατε τις δικές σας συμμετοχές σε αποστολές της Eurovision (τις χρονιές 2017, 2019, 2024) και τις συνεργασίες σας, όχι απλώς για προσωπική επιτυχία, αλλά για να ανοίξετε δρόμους και σε άλλες φωνές;

Η αλήθεια είναι πως στην Ελλάδα ακόμα και σήμερα οι ευκαιρίες συχνά δεν δίνονται με βάση την αξιοκρατία. Αυτό για κάποια χρόνια με απογοήτευε πάρα πολύ και ήταν κάτι που σκεφτόμουν συνεχώς. Και ειδικά αν είσαι άνθρωπος που δουλεύεις πάρα πολύ τον εαυτό σου, σε όλα τα επίπεδα νιώθεις έναν «αποκλεισμό».

Μετά από τόσα χρόνια, έχω συνειδητοποιήσει ότι αν μπεις στη λογική αυτή και το σκέφτεσαι βουλιάζεις και χάνεις την ουσία. Όταν μου δόθηκε η δυνατότητα να συμμετάσχω στις αποστολές της Eurovision για να συνεργαστώ με δημιουργούς σε μεγάλα project είχα πάντα στο νου μου ότι είναι μια ευκαιρία να γίνει κάτι συλλογικό.

Πολλές από τις συνεργασίες μου ξεκίνησαν όχι από μία «γνωριμία» αλλά από πίστη σε μια φωνή που αξίζει να ακουστεί. Η κάθε φωνή έχει δικαίωμα ύπαρξης. Όταν ανοίγει μία πόρτα η πρώτη σκέψη πρέπει να είναι, ποιος άλλος μπορεί να περάσει μαζί μου; Ή και χωρίς εμένα. Είναι πολύ απελευθερωτικό.

Ερασμία, αν το «Φυλαχτό μου» ήταν κάλεσμα σε κοινωνική δράση, ποιο ακριβές μήνυμα θα θέλατε να στείλετε σε όσους σηκώνουν συνεχώς όλο τον κόσμο για να αποφύγουν την εσωτερική τους αναμέτρηση;

Θα απευθυνόταν σε όλους εκείνους που κουράστηκαν να σώζουν τους πάντες, να φροντίζουν, να παλεύουν να σηκώνουν τον κόσμο στις πλάτες τους, για να μη χρειαστεί να σταθούν μόνοι τους μπροστά στον καθρέφτη. Το τραγούδι θα τους έλεγε, δε χρειάζεται να κάνεις τα πάντα για να αξίζεις, ούτε να δίνεις όλη σου τη δύναμη προς τα έξω όταν το μέσα σου σου ζητά προσοχή και αγάπη.

01

04