Το «μια φωνή τη φορά» και γιατί οι μονόλογοι έχουν πιο πολύ αξία από ποτέ - Οι 9 που πρέπει να δεις

Η εποχή που ζούμε δεν χρειάζεται άλλους ήρωες. Χρειάζεται φωνές. Όχι πολλούς μαζί, αλλά μία τη φορά, αρκετά δυνατή ώστε να διαπερνά τον θόρυβο. Οι φετινοί μονολόγοι της Αθήνας είναι για πολλούς λάτρεις της σκηνής το πιο έντιμο μέσο επικοινωνίας που διαθέτει σήμερα τη τέχνη. Ένας άνθρωπος στέκεται μπροστά στο κοινό, χωρίς στηρίγματα, χωρίς ρόλους που να τον προστατεύουν, και προσπαθεί να πει την αλήθεια του κόσμου μέσα από τη δική του.

Το 2025 είναι η χρονιά που η θεατρική μοναξιά γίνεται πολιτισμική συνθήκη. Κάθε έργο είναι και μια κατάθεση για το πώς επιβιώνει η συνείδηση σε έναν κόσμο που έχει ξεχάσει να ακούει. Από τη Δέλτα με την Παπαδήμα έως τη δικηγόρο με την Παπαληγούρα, από τη Μαιρούλα με τη Σολωμού ως τη μοδίστρα με τη Μεντή, η φετινή θεατρική Αθήνα είναι γεμάτη γυναίκες που παλεύουν να πουν το ανείπωτο. Δεν είναι τυχαίο ότι σχεδόν όλοι οι φετινοί μονολόγοι έχουν γυναικείο πρόσωπο.

Με βεβαιότητα θα πούμε πως στην εποχή της υπερσυνδεσιμότητας, η πιο ριζοσπαστική πράξη είναι η προσωπική μαρτυρία.

Το Πορτρέτο – Δήμητρα Παπαδήμα, Από Μηχανής Θέατρο

Η Πηνελόπη Δέλτα αναδύεται μέσα από τη Δήμητρα Παπαδήμα σαν γυναίκα που ξαναγράφει το ημερολόγιο της ψυχής της. Ο μονόλογος δεν είναι μόνο βιογραφία αλλά εσωτερική δίκη. Η Δέλτα συνομιλεί με τα φαντάσματα της ζωής της, μητέρα, πατέρα, παιδιά, άντρα, ερωτικό απωθημένο και επιχειρεί να αποδείξει ότι η δημιουργία είναι μορφή λύτρωσης. Η Παπαδήμα ουσιαστικά εκθέτει. Με γραφή που θυμίζει εξομολόγηση και μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα, ο θεατής παρακολουθεί τη στιγμή που μια γυναίκα μετατρέπει τον πόνο της σε κείμενο. Η φωνή της Πηνελόπης Δέλτα είναι πάντα επίκαιρη καθώς δεν αφορά το παρελθόν αλλά είναι η φωνή κάθε γυναίκας που τόλμησε να σκεφτεί πριν της το επιτρέψουν.

Μια Ζωή – Ο Μονόλογος μιας Μοδίστρας – Νένα Μεντή, Πτι Παλαί

Μετά το sold out της περασμένης σεζόν, η Νένα Μεντή συναντά ξανά τον Πέτρο Ζούλια και χτίζουν έναν κόσμο φτιαγμένο από βελόνες και νήματα. Η μοδίστρα της Μεντή ράβει τα υφάσματα του χρόνου και αναμετριέται με τη φθορά της καθημερινότητας, τη ματαιότητα και την επιμονή της γυναίκας που επιβιώνει. Πίσω από κάθε βελονιά κρύβεται μια ανθρώπινη ιστορία, μια εποχή, μια χώρα που προσπαθεί να σταθεί όρθια μέσα από τις μικρές της αντοχές. Ο μονόλογος αποτελεί ωδή στην αόρατη εργασία και στη σιωπηλή αξιοπρέπεια.

Μαιρούλα – Μαρία Σολωμού, Μικρό Χορν

Η «Μαιρούλα» της Λένας Κιτσοπούλου είναι μια βόμβα κοινωνικής ειρωνείας. Η Μαρία Σολωμού πυροβολεί τα στερεότυπα της σύγχρονης ζωής. Η ηρωίδα της ζητά να ανασάνει ανάμεσα στα «πρέπει» και στα «δήθεν», ανάμεσα στη φθορά και την ψευδοκανονικότητα, και η Μαιρούλα λέει αυτά που όλοι σκέφτονται αλλά κανείς δεν τολμά να αρθρώσει. Με απλά λόγια, ο μονόλογος γίνεται καθρέφτης μιας γενιάς που κρύβει την απελπισία της πίσω από το χιούμορ και την ειρωνεία.

Prima Facie – Λένα Παπαληγούρα, Θέατρο Πορεία

Η Λένα Παπαληγούρα δίνει σάρκα και οστά σε έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους θεατρικούς ρόλους. Η δικηγόρος Τέσα Ένσλερ, γυναίκα δυνατή, ευφυής και αποφασισμένη, έρχεται αντιμέτωπη με το ίδιο το σύστημα που υπερασπιζόταν. Η «Prima Facie» δεν είναι μόνο έργο για τη σεξουαλική κακοποίηση, είναι έργο για τη συνείδηση. Ο μονόλογος αυτός δείχνει πώς η αδικία δεν διορθώνεται πάντα με νόμους, αλλά με το θάρρος της μαρτυρίας. Η Παπαληγούρα ουσιαστικά εκθέτει την ψυχή μιας κοινωνίας που προσποιείται ότι δεν βλέπει.

Φάε! – Αλεξάνδρα Μουστάκα, Θέατρο Κάτια Δανδουλάκη

Η λέξη που καθόρισε μια ολόκληρη ζωή. Μια μητέρα που επιμένει, μια κόρη που αντιστέκεται, ένα σώμα που δεν χωρά στις προσδοκίες των άλλων. Η Νάσια Παναγοπούλου γράφει έναν μονόλογο που μιλά για τη διατροφική διαταραχή όχι ως ιατρικό όρο, αλλά ως πολιτισμικό σύμπτωμα. Η Αλεξάνδρα Μουστάκα παίζει με ωμότητα και τρυφερότητα, μετατρέποντας το τραύμα σε δημόσιο λόγο. Η σκηνή γίνεται καθρέφτης της κοινωνικής πίεσης, η φράση «φάε» μεταμορφώνεται σε επίκληση αποδοχής.

Το Μπορντέλο της Μαντάμ Ρόζας – Δανάη Καλοπήτα, Θέατρο Αλκμήνη

Η Δανάη Καλοπήτα στέκεται μόνη μπροστά στο κοινό και μιλά με τη φωνή μιας γυναίκας που έζησε εκεί όπου η κοινωνία προσποιείται πως δεν κοιτά. Η Μαντάμ Ρόζα, εμπνευσμένη από το εμβληματικό βιβλίο της Σπεράντζας Βρανά, δεν ζητά οίκτο ούτε συγχώρεση αλλά διεκδικεί την αξιοπρέπεια της ζωής που επέλεξε. Ο λόγος της δεν είναι ωραιοποιημένος αλλά ζεστός, βρώμικος, ανθρώπινος. Μέσα από την ιστορία της ξεπροβάλλει μια ολόκληρη εποχή, ένας κόσμος που δεν επιβιώνει χωρίς στοργή και μια κοινωνία που συνεχίζει να κρίνει εκείνους που της θυμίζουν την αλήθεια.

Κόκκινος Ιπποπόταμος – Ελένη Αμίτση, Θέατρο Κόκκινος Ιπποπόταμος

Ο έρωτας ως πολιτικό γεγονός, η μνήμη ως έγκλημα και το σώμα ως τόπος εξουσίας. Στον «Κόκκινο Ιπποπόταμο» η Ελένη Αμίτση χτίζει έναν μονόλογο σαν σκοτεινή τζαζ. Ηρωίδα της μια καθηγήτρια Ιστορίας που παρασύρεται σε έναν έρωτα με φόντο βόμβες, συλλήψεις και ενοχή. Το έργο κινείται στα όρια του θρίλερ και του λυρισμού, σαν μια ανάκριση για τα συναισθήματα. Η φωνή της Αμίτση γίνεται ρυθμός, η αναπνοή της γίνεται αφήγηση, ο έρωτας γίνεται πολιτική πράξη. Είναι από εκείνες τις παραστάσεις που δεν προσπαθούν να συγκινήσουν αλλά σε κάνουν να σκεφτείς τι σημαίνει να παραμένεις άνθρωπος όταν όλα γύρω σου καίγονται.

Κοιμούνται τα Ψάρια; – Ευγενία Δημητροπούλου, Θέατρο 104

Η Ευγενία Δημητροπούλου κρατά στα χέρια της ένα παιδικό βλέμμα και το μετατρέπει σε συγκλονιστική ενηλικίωση. Το έργο του Γενς Ράσκε παρακολουθεί τη δεκάχρονη Γέτε που προσπαθεί να καταλάβει τον θάνατο του αδερφού της. Η παιδική λογική, άμεση και ανελέητη, γίνεται καθρέφτης της ανθρώπινης αδυναμίας να δεχτεί το τέλος. Ο μονόλογος φωτίζει τη θλίψη σαν κάτι που δεν πρέπει να φοβόμαστε. Η Δημητροπούλου μιλά με την απλότητα ενός παιδιού που κατανοεί όσα οι ενήλικες αποφεύγουν να πουν.

Πες της - Νικολίτσα Ντρίζη, θέατρο 104

Ο μονόλογος «Πες της» του Χρήστου Οικονόμου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Βιδαλάκη και με τη Νικολίτσα Ντρίζη στη σκηνή του Θεάτρου 104, είναι ένα από τα πιο αληθινά πορτρέτα της σύγχρονης μοναξιάς. Ηρωίδα του, μια κούριερ που διασχίζει την πόλη όπως άλλοι διασχίζουν τη ζωή. Με κούραση, με ευγένεια, με πείσμα να παραδώσει κάτι που δεν είναι δέμα αλλά συναίσθημα. Μέσα από την περιπλάνησή της σε διαμερίσματα, αυλές και σιωπές, ο Οικονόμου υφαίνει έναν εσωτερικό χάρτη της Αθήνας, μια τοπογραφία των πληγών της. Ο λόγος του είναι προφορικός και ποιητικός ταυτόχρονα, γεμάτος λεπτομέρειες που σπάνια παρατηρούνται, κι όμως κουβαλούν ολόκληρη την ψυχολογία μιας πόλης που αναπνέει στον ρυθμό των μηχανών delivery και των ανοικτών παραθύρων. Η σκηνοθεσία του Βιδαλάκη αποφεύγει τη δραματοποίηση και επιλέγει τον ρεαλισμό του βλέμματος: η κάμερα της συνείδησης ακολουθεί τη γυναίκα που τρέχει, σταματά, ακούει, κουβαλά. Η Ντρίζη, με αφοπλιστική φυσικότητα, γίνεται η φωνή όλων εκείνων που δεν ακούγονται, μια αγγελιοφόρος της καθημερινής επιβίωσης που ανάμεσα στις διαδρομές της προσπαθεί να θυμηθεί πότε αγάπησε τελευταία φορά. Ο μονόλογος, βασισμένος στο ομώνυμο διήγημα από τη συλλογή Βιογραφικό Σημείωμα (εκδόσεις Πόλις, 2023), επιστρέφει για δεύτερη σεζόν από τις 24 Νοεμβρίου, αποδεικνύοντας πως το πιο ουσιαστικό θέατρο γράφεται συχνά με τη γλώσσα των απλών ανθρώπων που δεν πρόλαβαν να σωπάσουν.

Οι φετινοί μονολόγοι της Αθήνας είναι ένα παλίμψηστο της εποχής

Κάθε φωνή, από τη Δέλτα ως τη Μαιρούλα, από τη δικηγόρο ως τη μοδίστρα, γράφει μια σελίδα στο ίδιο ημερολόγιο. Αυτό της γυναικείας εμπειρίας, της ατομικής μάχης, της κοινωνικής συνείδησης.

Και αυτό είναι ανάγκη. Ο μονόλογος ήταν, είναι και θα είναι μια κοινή τελετουργία ακρόασης. Μια φωνή τη φορά, για να θυμηθούμε πως όλες μαζί φτιάχνουν τον θόρυβο που επιτάσσει η ζωή.