Θέλει τόλμη η Λήθη και η Εύα Σταυρογιάννη της έδωσε τον χώρο που της αναλογεί, στην τοποθεσία BIOS

Η Εύα Σταυρογιάννη δεν κυκλοφορεί με τη σιγουριά όσων «ξέρουν». Κυκλοφορεί με την αντοχή όσων άντεξαν να ξεγυμνώσουν τον εαυτό τους μέχρι να μην μείνει τίποτα να αποδείξουν. Χορεύτρια/χορογράφος και καθηγήτρια αυτοσχεδιασμού και κίνησης, φτιάχτηκε μέσα σε σχολές που απαιτούσαν ευθυγράμμιση και τελειότητα, αλλά ενηλικιώθηκε καλλιτεχνικά τη στιγμή που σταμάτησε να ακούει τον θόρυβο της υπακοής. Η Εύα κουβαλά έναν εσωτερικό ρυθμό που αλλάζει όπως αλλάζει και η μουσική της, από pop σε classic rock ανάλογα με το τι ζητάει η μέρα, όμως οι αξίες της δεν μετακινούνται ούτε χιλιοστό. Ακεραιότητα, ειλικρίνεια, συνέπεια στο μέσα της. Αποφεύγει τα βιβλία που τάζουν εύκολες απαντήσεις γιατί αυτό που χρειάζεται η δουλειά της δεν χωράει σε συνταγές. Η λέξη «πρέπει» την ενοχλεί βαθιά και το ψέμα το πετάει έξω από τη ζωή της χωρίς δεύτερη σκέψη. Όταν όλα μοιάζουν να ξεφεύγουν, επιστρέφει στο χάος της πόλης για να βρει ξανά τον ρυθμό της και να θυμηθεί ότι ο χρόνος είναι η μόνη πολυτέλεια που δεν χαρίζεται.

Από αυτή την ιδιοσυγκρασία γεννήθηκε η «Λήθη» σε σύλληψη, σκηνοθεσία, χορογραφία της Εύας. Μια τελετουργία 70 λεπτών στη θεατρική σκηνή BIOS στην Πειραιώς 84, βασισμένη στο κείμενο του Δημήτρη Δημητριάδη και υφασμένη πάνω στη Νίκη Σερέτη, τη Μαγδαληνή Σπίνου και τη Λένα Μποζάκη. Εκεί που ο λόγος και το σώμα συναντιούνται μέχρι να πάψει ο ένας να εξηγεί και ο άλλος να προστατεύεται. Με τη σκηνή να γίνεται χώρος δοκιμής και την κίνηση να ανοίγει ρωγμές που απαιτούν αλήθεια, η δημιουργός φτιάχνει έναν κόσμο όπου η αντοχή είναι καθαρή απόφαση να σταθείς όρθιος. Δεν σβήνει αναμνήσεις, δεν λειαίνει το παρελθόν, δεν δέχεται να γίνει η ψυχή της σύνολο από σχήματα που χωράνε σε καλούπια. Η πολυτέλειά της είναι ο χρόνος, η δύναμή της η ρωγμή, η στάση της ένα είδος αθόρυβης αλητείας που δεν επιδεικνύεται αλλά επιμένει.

Δεσποινίς Σταυρογιάννη, από τον πρωταθλητισμό της ρυθμικής ως τη Λήθη, ποια κομμάτια χρειάστηκε να αποδομήσετε για να ξαναβρείτε την ψυχή μέσα στο σώμα; Σήμερα, ποια σας καθορίζει περισσότερο -εκείνη που υπάκουσε, εκείνη που λύγισε ή εκείνη που διάλεξε να σωθεί; Και ποια στοιχεία, συναισθηματικά και αισθητικά, υφαίνουν τελικά το προσωπικό σας χορογραφικό αποτύπωμα;

Στον πρωταθλητισμό έμαθα την πειθαρχία, την υπακοή και τον «αγώνα» της τελειότητας. Με έμαθε να μη δίνω χώρο στο λάθος. Μεγαλώνοντας, όμως, κατάλαβα ότι αυτή η τελειότητα που κυνηγούσα δεν υπάρχει πραγματικά. Χρειάστηκε να αποδομήσω ακριβώς αυτό: την ιδέα ότι πρέπει να είμαι άψογη. Στη «Λήθη» έκανα σχεδόν το αντίθετο από ό,τι είχα μάθει, άφησα, δεν προσπάθησα να ελέγξω, δεν προστάτευσα τον εαυτό μου πίσω από την τεχνική. Σήμερα θέλω να καθορίζομαι από εκείνη που επιλέγει να ακούει, να είναι ακριβής και συνεπής σε αυτό που νιώθει. Το χορογραφικό μου αποτύπωμα βασίζεται στην ευαλωτότητα και στην απλότητα· κι ας σημαίνει αυτό ότι ταλαιπωρώ πολύ το μυαλό μου μέχρι να τα κατακτήσω, γιατί η απλότητα απαιτεί ακρίβεια. Θέλω το σώμα να υπάρχει σε όλες του τις εκφάνσεις, χωρίς φίλτρα, χωρίς άμυνες.

Από τη Μόσχα των Μπολσόι και την Εθνική Λυρική Σκηνή, έως ένα σπουδαίο βιογραφικό που γεφυρώνει το «ενδιάμεσο» και το «μετά», μαθητεύσατε σε ένα σύστημα που απαιτούσε πειθαρχία και υπακοή. Αναρωτιέμαι πότε καταλάβατε πως η αληθινή τέχνη δεν υπακούει, αλλά απειθαρχεί.

Το κατάλαβα τη στιγμή που συνειδητοποίησα ότι η υπακοή μου είχε γίνει δεύτερη φύση. Η τέχνη άρχισε να με πνίγει όταν προσπαθούσα να την «εκτελέσω σωστά». Αντίθετα, άρχισε να με λυτρώνει όταν της επέτρεψα να γίνει κάτι ανεξέλεγκτο, ατελές, ζωντανό. Η απειθαρχία στη δημιουργία δεν είναι πράξη αντίδρασης· είναι πράξη αυτογνωσίας. Είναι η στιγμή που επιλέγεις την αλήθεια και όχι την ασφάλεια.

Η εκπαίδευσή σας συνδέει κυρίως δύο πολιτισμούς -τη Ρωσική αυστηρότητα και την Ελληνική εσωτερικότητα. Πώς συνυπάρχουν μέσα σας η «στρατιώτης» και η «ιέρεια» του χορού;

Και οι δύο είναι κομμάτια μου και καμία δεν θέλω να χαθεί. Η «στρατιώτης» με έμαθε να παλεύω, να αντέχω, να μην εγκαταλείπω. Μου έδωσε δύναμη και όρια. Η «ιέρεια» όμως είναι εκείνη που με πηγαίνει βαθύτερα στο συναίσθημα, στη διαίσθηση, στο άγνωστο. Χρειάζομαι την πειθαρχία για να κρατήσω την ακεραιότητα της διαδικασίας, αλλά χρειάζομαι και τη ευαισθησία για να δώσω νόημα σε ό,τι κάνω. Και οι δύο με καθορίζουν, απλώς σε διαφορετικές στιγμές.

Η INDAK ιδρύθηκε για να «μιλήσει όταν σταματούν οι λέξεις». Πιστεύετε πως το σώμα έχει ακόμη τη δύναμη να αφυπνίζει συνειδήσεις σε έναν κόσμο που χειροκροτεί χωρίς να νιώθει;

Πιστεύω πως ναι, γιατί το σώμα έχει μια αλήθεια που δεν χρειάζεται εξήγηση. Ζούμε σε μια εποχή με υπερβολική εικόνα και ελάχιστη αίσθηση. Αν όμως υπάρχει κάτι μπροστά σου και είναι αληθινό όχι «κατασκευασμένο» ο θεατής το λαμβάνει. Ακόμα κι αν δεν το κατανοεί λογικά, κάτι μέσα του μετακινείται. Η αλήθεια του σώματος βρίσκει πάντα τρόπο να περάσει.

Η βία, η μοναξιά, η γυναικεία αντοχή επιστρέφουν σε κάθε σας έργο -από το Platform B ως το Arise. Ποια μορφή βίας θεωρείτε πιο ύπουλη: αυτή που φαίνεται ή αυτή που έχει μεταμφιεστεί σε θαυμασμό;

Η δεύτερη. Η βία που σε κάνει να αμφισβητείς τον εαυτό σου, όχι τον άλλον είναι η πιο επικίνδυνη. Γιατί δεν τη βλέπεις όταν συμβαίνει, σε μπερδεύει, σε εγκλωβίζει, σε κάνει να νιώθεις πως πρέπει να ευγνωμονείς για κάτι που σε τραυματίζει.

Όταν μια γυναίκα επιλέγει να μιλήσει για τη βία, εκτίθεται δύο φορές -την πρώτη όταν τη βιώνει και τη δεύτερη όταν την αφηγείται. Εσείς ποιον φόβο νικήσατε για να μπορέσετε να δημιουργήσετε το Arise και τη Λήθη;

Τον φόβο της έκθεσης. Να πω κάτι προσωπικό χωρίς να ξέρω πώς θα ακουστεί. Να υπάρξω χωρίς άμυνες. Τη στιγμή που αποφάσισα ότι δεν μπορώ να δημιουργώ μέσα από φόβο, αλλά μέσα από ανάγκη, κάτι άνοιξε. Και τότε ένιωσα ότι μπορώ να σταθώ πιο καθαρά σε αυτό που έχω να πω.

Ο χορός είναι γλώσσα χωρίς λέξεις. Στη Λήθη όμως υπάρχει και ο λόγος του Δημητριάδη -πυκνός, ασφυκτικός, σχεδόν θεολογικός. Πώς «συνδιαλέγεται» το σώμα με μια τόσο απαιτητική γλώσσα χωρίς να την υποταχθεί;

Με σεβασμό. Το σώμα δεν προσπαθεί να εξηγήσει τον λόγο, στέκεται δίπλα του και γίνεται μέρος αναπόσπαστο κομμάτι της αφήγησης. Μεταφέρει, μεταμορφώνει, απογυμνώνει. Ο λόγος του Δημητριάδη μπορεί να γίνει ασφυκτικός, αλλά το σώμα δίνει χώρο. Στην παράσταση, οι λέξεις δεν έρχονται για να κυριαρχήσουν, έρχονται για να δοκιμαστούν μέσα στη σάρκα, στην ανάσα, στην κίνηση.

Η Λήθη είναι μια τελετουργία επανασύνδεσης με ό,τι πονά και ό,τι σιωπά. Πώς σας άλλαξε αυτή η διαδικασία, καθώς είδατε τη Νίκη Σερέτη, τη Μαγδαληνή Σπίνου και τη Λένα Μποζάκη να μεταμορφώνουν τον λόγο σε σώμα; Τι μάθατε από εκείνες για τη γυναικεία αντοχή και την ίδια σας την πίστη στην τέχνη;

Μου έμαθαν ότι η αντοχή δεν είναι να είσαι ατρόμητη, είναι να είσαι αληθινή. Να μπορείς να σταθείς με το σώμα σου, με την ιστορία σου, με όσα δεν είχες ποτέ τη δυνατότητα να πεις. Κάθε μία τους έφερε ένα δικό της κομμάτι στο έργο.

Ο Δημητριάδης γράφει για τη φθορά. Εσείς τη χορογραφείτε. Μπορεί η τέχνη να είναι πράξη λύτρωσης ή είναι απλώς μια πιο εκλεπτυσμένη μορφή πόνου;

Είναι λύτρωση μέσα από τον πόνο. Δεν πιστεύω ότι η τέχνη υπάρχει χωρίς κάποια σύγκρουση μέσα σου. Αλλά μέσα από τη διαδικασία, κάτι μεταμορφώνεται. Δεν γίνεται πιο «εύκολο», έρχεται σε μια ορατή επιφάνεια και αυτό φέρνει λύτρωση.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος στόχος σας μέσα από αυτή την παράσταση -να συγκινήσετε, να αφυπνίσετε ή να κάνετε τον θεατή να αναμετρηθεί με τη δική του λήθη;

Η αναμέτρηση. Θέλω ο θεατής να νιώσει μια μικρή εσωτερική μετατόπιση. Να σταματήσει για λίγο και να δει κάτι μέσα του που ίσως δεν είχε προσέξει. Αν συγκινηθεί ή αφυπνιστεί, είναι υπέροχο. Αλλά ο στόχος μου είναι εκείνη η στιγμή που ο θεατής αφήνει για λίγο την «άμυνα» του και συναντά τον εαυτό του.

Οι άντρες στον χορό υπήρξαν πάντα μειοψηφία, άρα προνομιούχοι εν προκειμένω. Πόσο χώρο (πραγματικά) έχει σήμερα η γυναίκα δημιουργός μέσα σ’ έναν χώρο που ακόμη χειροκροτεί τα σώματα πριν τα κατανοήσει;

Έχει περισσότερο χώρο, αλλά χρειάζεται ακόμα να τον διεκδικεί. Υπάρχουν στιγμές που νιώθεις ότι πρέπει να αποδείξεις ότι ξέρεις τι κάνεις, ενώ για έναν άντρα αυτό θεωρείται κάπως αυτονόητο. Βέβαια το πιο παράδοξο είναι αυτά είναι εσωτερικά και άτυπα, η βία που συζητούσαμε πριν και θέμα νοοτροπίας. Προσπαθώ να μένω εστιασμένη στη δουλειά και να αφήνω το έργο να μιλάει.

Το σώμα θυμάται ό,τι η λήθη προσπαθεί να θάψει. Ποιο είναι το σημείο όπου η κίνηση σταματά να είναι τέχνη και γίνεται πράξη αντίστασης; Όταν δεν αναπαριστά τη μνήμη, αλλά την ανακτά;

Όταν δεν προσπαθεί να είναι «ωραία». Όταν δεν λειτουργεί για να εντυπωσιάσει, αλλά για να πει κάτι. Η μνήμη είναι από μόνη της αντίσταση, η αντίσταση στο σώμα γεννιέται όταν δεν παίζει έναν ρόλο, αλλά αποκαλύπτει μια αλήθεια ακόμη κι αν είναι άβολη.

Μιλάτε συχνά για το σώμα ως φορέα πολιτισμού. Σε μια εποχή όπου το σώμα γίνεται περιεχόμενο, πώς αντιστέκεται χωρίς να εκτεθεί;

Με αλήθεια. Η έκθεση δεν έχει να κάνει με το πόσο δείχνεις, αλλά με το πόσο προσποιείσαι. Όταν το σώμα δεν προσποιείται, δεν εκτίθεται. Απλώς υπάρχει.

Οι συνεργασίες σας με μορφές όπως η Maya Plisetskaya και ο Baryshnikov ανήκουν σε μια εποχή που πίστευε στο ιδανικό και στην αυθεντία. Σήμερα, που η τέχνη μιλά περισσότερο για ισότητα και συλλογικότητα, τι σημαίνει για εσάς «αριστεία» χωρίς ιεραρχία;

Σημαίνει να υπάρχει ποιότητα και βάθος χωρίς φόβο, χωρίς εξουσία, χωρίς την ανάγκη να αποδεικνύεις κάτι σε κάποιον «ανώτερο». Σήμερα, η αριστεία για μένα είναι μια συλλογική στάση, για έναν κοινό σκοπό, όχι διαταγή.

Η τέχνη των σωμάτων είναι συνήθως ομαδική, κι όμως η δημιουργία παραμένει μοναχική. Ποιο είναι το τίμημα της αυθεντικότητας για μια γυναίκα που επιμένει να σκηνοθετεί χωρίς να «σκηνοθετείται»;

Η μοναξιά, αλλά και η ελευθερία. Η αυθεντικότητα συχνά σε απομακρύνει από δρόμους που φαίνονται πιο εύκολοι ή πιο ασφαλείς. Κερδίζεις όμως κάτι άλλο: έναν χώρο μέσα σου που δεν μπορείς να διαπραγματευτείς.

Ζούμε σε μια εποχή υπερπληροφόρησης, όπου η ταχύτητα αντικαθιστά τη σκέψη και η εικόνα τη συγκίνηση. Πιστεύετε πως το σώμα -ως εργαλείο τέχνης και αντίστασης- μπορεί ακόμη να επιβραδύνει τον χρόνο, να μας επανασυνδέσει με την αίσθηση, την παρουσία, την αλήθεια;

Ναι. Πόσες φορές λέμε μέσα μας «σταματά, πάρε μια ανάσα και πάμε πάλι από την αρχή», αυτό και μόνο φτάνει. Το σώμα, όταν είναι παρόν, αλλάζει τον ρυθμό της ύπαρξης. Ακόμα και μια αναπνοή μπορεί να σε επιστρέψει στο τώρα. Η κίνηση, όταν δεν είναι «εκτέλεση», αλλά εμπειρία, επαναφέρει τη σύνδεση με τον χρόνο.

Ζούμε σε εποχή που η τεχνητή νοημοσύνη αρχίζει να «συνθέτει» κίνηση. Πιστεύετε πως η ψυχή μπορεί να κωδικοποιηθεί ή παραμένει το τελευταίο ανθρώπινο άβατο;

Όχι. Η ψυχή δεν είναι δεδομένα, δεν είναι πληροφορία. Δεν είναι μοτίβα που μπορείς να τα εξάγεις. Είναι συναίσθημα, ασυνείδητο, μνήμη, αστοχία, ανάγκη, όλα όσα δεν χωράνε σε αλγόριθμο. Ό,τι είναι ζωντανό δεν κωδικοποιείται.

Στον πυρήνα της Λήθης υπάρχει μια ερώτηση: τι θα θυσίαζες για να σπάσεις την πέτρα; Εσείς τι έχετε θυσιάσει για να διατηρήσετε την ελευθερία σας;

Τη βεβαιότητα. Το να ξέρω πάντα το επόμενο βήμα. Προτίμησα να περπατάω με αβεβαιότητα, αλλά με ελευθερία, παρά με σιγουριά και περιορισμό.

Σε έναν κόσμο που, από φόβο, επαναλαμβάνει πως «ήρθαν τα αύριο να διώξουν τα σήμερα» (σε όλους τους τομείς), τι χρειάζεται περισσότερο: να θυμόμαστε όσα χάθηκαν ή να επινοούμε εκ νέου το νόημα του παρόντος;

Χρειαζόμαστε και τα δύο. Η μνήμη μάς προστατεύει από το να επαναλάβουμε λάθη. Το παρόν μάς επιτρέπει να συνεχίσουμε χωρίς φόβο. Η ισορροπία βρίσκεται στο να θυμάσαι όσα χρειάζεται αλλά να μη ζεις μόνο σε αυτά.

Έτσι για την ιστορία, με ποι@ χορογράφο/χορευτή θα θέλατε να πάτε για καφέ -απ΄όποιον αιώνα κι αν προέρχεται- και τί θα τ@ ρωτούσατε;

Με τη Pina Bausch. Θα την ρωτούσα: «Τι την πυροδοτούσε;».

Δεσποινίς Σταυρογιάννη, στείλτε ένα μήνυμα ενδυνάμωσης προς πάσα κατεύθυνση.

Μην φοβάστε τη ρωγμή από εκεί περνάει το φως.

ΛΗΘΗ

Στη θέση της καρδιάς, είναι τώρα μια πέτρα.
Ένας έρημος τόπος γίνεται πεδίο μνήμης και σιωπής.
Κάθε βήμα χαράζει αποτύπωμα· κάθε αποτύπωμα γεννά μορφή.

Σώματα που μάχονται και θρηνούν.
Αμφιβάλλουν, δηλώνουν, σπαράζουν, σιωπούν.
Κάθε κίνηση, μια ρωγμή. Κάθε ανάσα, ένα βάρος.
Λες και η λήθη είναι αμνησία.

Λόγος και κίνηση πλέκονται σε έναν χορό που οδηγεί στη λύτρωση.
Οι λέξεις γίνονται ψίθυροι· οι ψίθυροι κραυγές· οι κραυγές ανάσες που χτυπούν τον αέρα.

Η ΛΗΘΗ δεν αφηγείται μια ιστορία. Δημιουργεί έναν κόσμο όπου το παρελθόν δεν μένει ποτέ θαμμένο· επιστρέφει σαν παλίρροια για να δοκιμάσει την αντοχή του σώματος και του νου.

Στην άκρη του ορίζοντα, η ερώτηση που δεν μπορείς να αποφύγεις:
Αν η μνήμη σε κρατά δεμένο, τι θα θυσίαζες για να σπάσεις την πέτρα;

Μια σωματική και ψυχική κατάβαση, εμπνευσμένη από το έργο “ΛΗΘΗ” του Δημήτρη Δημητριάδη, που μεταμορφώνεται σε μια χοροθεατρική εμπειρία.

Πρωταγωνιστούν:

Νίκη Σερέτη, Μαγδαληνή Σπίνου, Λένα Μποζάκη

Credits:

Σύλληψη - Σκηνοθεσία - Χορογραφία: Εύα Σταυρογιάννη

Δραματουργική επεξεργασία: Έλενα Τριανταφυλλοπούλου

Sound design: Αντώνης Παπακωνσταντίνου

Σχεδιασμός φωτισμού: Μελίνα Μάσχα

Βοηθός σκηνοθέτη: Θάνος Κόνιαρης

Ειδικές κατασκευές: Δημήτρης Φίλιος

Σχεδιασμός κουστουμιών: Μαρία Ζερβάκη

Φωτογραφίες: Τάσος Βρεττός

Trailer: Χρήστος Δήμας

Παραγωγή Trailer: PleiasTv

Graphic design: Αλεξάνδρα Μερκούρη

Οργάνωση παραγωγής: Τόνια Πουρκού

Βοηθός παραγωγής: Γεωργία Αμοργιανιώτη

Παραγωγή: INDAK

Προπώληση:

Δείτε το τρέιλερ ΕΔΩ

Πρεμιέρα: 11 Νοεμβρίου

Πού: ​ θεατρική σκηνή BIOS.Πειραιώς 84
Πότε: ​ Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 (για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων)
Εισιτήρια: Από 12 ευρώ
Προπώληση: More.com

Διάρκεια: 70 λεπτά