Madleen: Η απέλαση της Τούνμπεργκ από το Ισραήλ, η προθεσμία, οι αντιδράσεις & η ιστορία ενός πλοίου

Την 1η Ιουνίου 2025, υπό σκιά εντεινόμενων εντάσεων στη Μέση Ανατολή, το ιστιοφόρο Madleen απέπλευσε από το λιμάνι της Κατάνια στη Σικελία. Η επιχείρηση διοργανώθηκε από τη διεθνή συμμαχία ακτιβιστών Freedom Flotilla Coalition (FFC), με σκοπό να αμφισβητήσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας, σε ισχύ από τον Δεκέμβριο του 2023. Το Madleen μετέφερε μια συμβολική ποσότητα ανθρωπιστικής βοήθειας, αποτελούμενη κυρίως από βρεφικό γάλα, τρόφιμα μακράς διάρκειας και φάρμακα πρώτης ανάγκης, σχεδιασμένη να αναδείξει την κατάσταση επισιτιστικής κρίσης στον παλαιστινιακό θύλακα.

Στο κατάστρωμα επέβαιναν δώδεκα ακτιβιστές, επιλεγμένοι τόσο για διεθνές κύρος όσο και για το μήνυμα που μετέφεραν: ανάμεσά τους η Σουηδή περιβαλλοντική ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ, η γαλλίδα ευρωβουλευτής παλαιστινιακής καταγωγής Ρίμα Χασάν, ο δημοσιογράφος του Al Jazeera Όμαρ Φαγιάντ και εκπρόσωποι από τη Γερμανία, τη Βραζιλία, την Τουρκία, την Ισπανία και την Ολλανδία. Με την κίνησή τους, ήθελαν να υπενθυμίσουν στη διεθνή κοινότητα την ανθρωπιστική διάσταση των δεσμεύσεων ασφαλείας του Ισραήλ, ενώ παράλληλα ευελπιστούσαν να προκαλέσουν διπλωματικές αντιπαραθέσεις που θα αύξαναν την πίεση για άνοιγμα μόνιμων ανθρωπιστικών διαδρόμων.

Προειδοποιήσεις και διπλωματικό παρασκήνιο

Τις ημέρες που προηγήθηκαν της αναχάιτισης, διπλωματικές πηγές στην Ευρώπη και επίσημα δελτία Τύπου από το ισραηλινό Υπουργείο Εξωτερικών προειδοποιούσαν ανοιχτά ότι οποιαδήποτε απόπειρα παραβίασης του ναυτικού αποκλεισμού θα αντιμετωπιζόταν ως παράνομη ενέργεια, με «τιμωρητική και ανασταλτική» αντιμετώπιση. Σύμφωνα με αυτές τις ανακοινώσεις, το Ισραήλ θεωρούσε τον αποκλεισμό απολύτως αναγκαίο για την αποτροπή εισροής όπλων και στρατιωτικού εξοπλισμού στη Γάζα, όπου από την έναρξη των επιχειρήσεων τον Οκτώβριο του 2023 έχει καταγραφεί εκτεταμένη χρήση βαρέων όπλων από τη Χαμάς.

Παράλληλα, ευρωπαϊκές πρεσβείες μετέφεραν προφορικές συστάσεις προς τους διοργανωτές του Madleen, προτρέποντάς τους να αλλάξουν πορεία και να αξιοποιήσουν τους ήδη υφιστάμενους χερσαίους ανθρωπιστικούς διαδρόμους. Διπλωματικοί κύκλοι εξέφραζαν τον προβληματισμό τους για την πιθανή κλιμάκωση μιας αντιπαράθεσης που, τουλάχιστον σε επίπεδο εικόνας, έφερνε αντιμέτωπους ακτιβιστές υψηλού προφίλ με ισραηλινές δυνάμεις. Άλλες φωνές, ωστόσο, εντός της Ε.Ε. υποστήριζαν ότι μόνο με τέτοιες «συμβολικές δράσεις» μπορούσε να διατηρηθεί η δημόσια πίεση για τη μείωση των περιορισμών στη Γάζα.

Επέμβαση σε διεθνή ύδατα

Την Δευτέρα 9 Ιουνίου 2025, περίπου 20 ναυτικά μίλια βορειοανατολικά του λιμανιού της Γάζας, ισραηλινά πλοία εντόπισαν το Madleen. Μετά από ασύρματες προειδοποιήσεις και διαπραγματεύσεις που κράτησαν λίγα λεπτά, ειδικές δυνάμεις κομάντο επιβιβάστηκαν στο κατάστρωμα. Κατά τις επίσημες ανακοινώσεις του ισραηλινού Γενικού Επιτελείου, η επιχείρηση χαρακτηρίστηκε «επαγγελματική και ειρηνική», με ελάχιστη χρήση βίας και χωρίς να καταγραφεί κανένας τραυματισμός. Παρόλα αυτά, φωτογραφίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα έδειχναν τους ακτιβιστές δεμένους με χειροπέδες και υπό συνοδεία ένοπλων στρατιωτών, εικόνες που έφεραν μπροστά στα μάτια της κοινής γνώμης το δίπολο «συμβολική ελευθερία –στρατιωτική ισχύς».

Μεταφορά στο Ασντόντ και παροχή βοήθειας

Μετά την κατάληψη, το Madleen οδηγήθηκε υπό συνοδεία φρεγατών και πλοίων ανοικτής θαλάσσης στο λιμάνι του Ασντόντ. Εκεί, στελέχη των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων παρείχαν στους ακτιβιστές ιατρική εξέταση, νερό, τρόφιμα και βασικά φάρμακα. Την ίδια στιγμή, το ΥΠΕΞ δημοσίευσε σχετικές φωτογραφίες και βίντεο, με σκοπό να αποδείξει ότι η χώρα δεν παραβίασε κανένα ανθρωπιστικό πρωτόκολλο: εμφάνιζε τους επιβάτες να ελέγχονται με ειδικά μηχανήματα σάρωσης διαβατηρίων και να μεταφέρονται σε αναβατόρια προς το τελωνείο. Σε όλες τις αναφορές δίνονταν έμφαση ότι «κανείς δεν τραυματίστηκε» και ότι οι κρατούμενοι «βρίσκονται σε καλή κατάσταση».

Κράτηση και νομική διαδικασία

Μόλις ολοκληρώθηκε ο έλεγχος, οι 12 ακτιβιστές οδηγήθηκαν σε ειδικούς χώρους κράτησης κοντά στο Ασντόντ, όπου τους γνωστοποιήθηκαν τα δικαιώματα και η πρόθεση απέλασής τους. Κατά την ισραηλινή νομοθεσία, τους δόθηκε το δικαίωμα να υπογράψουν έντυπο εθελοντικής αναχώρησης, η υπογραφή αυτού του εγγράφου θα οδηγούσε σε διοικητική απέλαση χωρίς περαιτέρω νομικές ενέργειες. Οι ακτιβιστές είχαν 96 ώρες στη διάθεσή τους για να αποφασίσουν: είτε να συναινέσουν σε μια σχετικά ταχεία επιστροφή στις χώρες τους είτε να επιλέξουν το δρόμο της δικαστικής διαδικασίας, με πιθανό αποτέλεσμα τόσο την καθυστέρηση όσο και την απρόβλεπτη διάρκεια της κράτησης και των ποινικών διαδικασιών.

Η ευρωβουλευτής Ρίμα Χασάν και άλλοι επτά ακτιβιστές αρνήθηκαν να υπογράψουν, καλώντας σε δημόσια καταγγελία της πρακτικής του «πραγματικού απαγωγικού αποκλεισμού» των πολιτών. Αντίθετα, η Γκρέτα Τούνμπεργκ και τρεις ακόμη αποφάσισαν να συναινέσουν, θέλοντας να επιτύχουν την ταχεία επιστροφή τους και να συνεχίσουν την εκστρατεία από τα εδάφη τους.

Πρώτες απελάσεις

Οι πρώτες απελάσεις ξεκίνησαν το πρωί της 10ης Ιουνίου. Η Γκρέτα Τούνμπεργκ, ως πρώτη υπογράφουσα του εντύπου εθελοντικής αναχώρησης, επιβιβάστηκε στις 10:49 σε πτήση της El Al προς Παρίσι και από εκεί στη Στοκχόλμη. Την ίδια ημέρα, άλλα τρία πρόσωπα που αποδέχθηκαν τη διοικητική απέλαση αναχώρησαν σε δρομολόγια προς Βραζιλία, Γερμανία και Τουρκία. Οι υπόλοιποι οκτώ, μεταξύ των οποίων η Ρίμα Χασάν και ο Όμαρ Φαγιάντ, παρέμειναν υπό κράτηση -χωρίς ορισμένη ημερομηνία απελευθέρωσης- καθώς προετοιμάζονταν δικαστικές ακροάσεις για την έκδοση διαταγμάτων απέλασης.

Το μήνυμα της Γκρέτα Τούνμπεργκ

Η σουηδέζα ακτιβίστρια, δημοσίευσε ένα βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το οποίο φέρεται να μαγνητοσκοπήθηκε πριν από την κατάληψη του Madleen από τον ισραηλινό στρατό.

«Το όνομά μου είναι Γκρέτα Τούνμπεργκ και είμαι από τη Σουηδία. Αν βλέπετε αυτό το βίντεο, μας έχει αναχαιτίσει (σ.σ. το πλοίο Madleen) και μας έχουν απαγάγει σε διεθνή ύδατα οι ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις, ή οι δυνάμεις που στηρίζονται από το Ισραήλ. Παροτρύνω όλους μου τους φίλους, την οικογένεια και τους συντρόφους να πιέσουν τη σουηδική κυβέρνηση να ελευθερώσουν εμένα και τους υπόλοιπους όσο πιο σύντομα γίνεται».

Διεθνείς ηγετικές αντιδράσεις

• Γαλλία: Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν απαίτησε την «ταχεία απελευθέρωση» έξι Γάλλων πολιτών, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Νοέλ Μπαρό τόνισε ότι το Παρίσι άσκησε «προξενική προστασία» στο κέντρο κράτησης του Ράμλε και απαιτεί διευκόλυνση της επαναπατριστικής διαδικασίας.

• Σουηδία: Η κυβέρνηση συγκέντρωσε πληροφορίες για την κατάσταση της Τούνμπεργκ και διενήργησε διαπραγματεύσεις ώστε να ολοκληρωθεί η απέλασή της «χωρίς γραφειοκρατικές καθυστερήσεις», σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί διεθνής κριτική για την ανθρωπιστική μεταχείρισή της.

• Ηνωμένες Πολιτείες: Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε τηλεφωνική επαφή με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, με αντικείμενο την επιτάχυνση της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και τη διασφάλιση συνεργασίας με άλλους διεθνείς εταίρους, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα Ηνωμένα Έθνη.

Αντιδράσεις στην Ελλάδα

Στην Αθήνα, κόμματα και συλλογικότητες, κάλεσαν συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από την πρεσβεία του Ισραήλ στις 19:00 της 10ης Ιουνίου, με προσυγκέντρωση στα Προπύλαια στις 18:30. Να σημειωθεί ότι ζητήθηκε η τήρηση του διεθνούς δικαίου, η απελευθέρωση των κρατουμένων και η άμεση πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας στους κατοίκους της Γάζας μέσω νόμιμων διαδρόμων.

Δηλώσεις περιβαλλοντικών οργανώσεων

Η Greenpeace και περιβαλλοντικοί ακτιβιστές καταδικάζουν τον ισραηλινό αποκλεισμό και την κατάληψη του Madleen.

Η Greenpeace χαρακτήρισε «παράνομη την αναχαίτιση» του Madleen σε διεθνή ύδατα και απαίτησε «άμεση απελευθέρωση» όλων των ακτιβιστών, τονίζοντας ότι η αποστολή ήταν «απολύτως ειρηνική, συμβολική και σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο». Παράλληλα, κάλεσε το Ισραήλ να επιτρέψει «επισήμως και χωρίς περιορισμούς» την παράδοση βοήθειας μέσω εναλλακτικών διαδρόμων, χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο ζωές από στρατιωτικές επιχειρήσεις στη θάλασσα.

Ανάρτηση πρεσβείας Ισραήλ στην Ελλάδα

Σε επίσημη ανάρτηση στο X, η πρεσβεία του Ισραήλ στην Αθήνα τόνισε:

Ιστορία και ονομασία του πλοίου

Το Madleen, το πλοίο που κατευθυνόταν στη Γάζα, μεταφέροντας ανθρωπιστική βοήθεια και με στόχο να αφυπνίσει κράτη και διεθνείς οργανισμούς ενάντια στη «γενοκτονία», πήρε το όνομά του από τη Madleen Kullab, την πρώτη και μοναδική γυναίκα ψαρά στη Λωρίδα της Γάζας. Γεννημένη στο Ρας αλ-Ντέιρ, συνόδευε από έξι ετών τον πατέρα της, Mahrous Kullab, στη θάλασσα, μαθαίνοντας τις βασικές τεχνικές αλιείας. Όταν εκείνος παράλυσε από ασθένεια στα 13 της, ανέλαβε η ίδια το σκάφος, σπάζοντας στερεότυπα σε μια ανδροκρατούμενη παράδοση. Παρά τις συχνές επιθέσεις του ισραηλινού ναυτικού και τις κοινωνικές προκαταλήψεις, παρέμεινε πιστή στο επάγγελμα, στηρίζοντας οικονομικά την οικογένειά της.

Η ίδια ίδρυσε το «Madleen Club», μια πρωτοβουλία εκπαίδευσης γυναικών στην αλιεία και επιχειρηματικές δεξιότητες, παρέχοντας εναλλακτικές πηγές εισοδήματος σε μια περιοχή όπου η ανεργία και η επισιτιστική ανασφάλεια αποτελούν καθημερινή μάχη. Το όνομά της, λοιπόν, σήμαινε πολλά περισσότερα από ένα απλό σύμβολο: αντιπροσωπεύει την αντοχή, την αλληλεγγύη και την ελπίδα για μια δημιουργική αντίσταση.

Συμπεράσματα και προοπτικές

Η αναχαίτιση του Madleen αποτελεί ισχυρό γεγονός, που θέτει ξανά ­–σε διεθνή εμβέλεια–το ερώτημα της ισορροπίας ανάμεσα στα μέτρα ασφαλείας ενός κράτους και στα δικαιώματα ανθρωπιστικής βοήθειας των αμάχων. Οι πρώτες απελάσεις, οι κρατήσεις και ο νομικός αγώνας των ακτιβιστών αναμένεται να αποτελέσουν αντικείμενο μελλοντικών δικαστικών διαμαχών, ενώ παράλληλα δημιουργούν μια νέα αφορμή για πολυεπίπεδη διπλωματική διαπραγμάτευση.

Για τους διοργανωτές της FFC, η «απαγωγή» του Madleen υπήρξε μια προγραμματισμένη, συμβολική κίνηση με στόχο να ξυπνήσει τη διεθνή συνείδηση. Για το Ισραήλ, αντίθετα, η επιχείρηση υπήρξε επιβεβαίωση της διαχρονικής πολιτικής του αποκλεισμού, που σκοπό έχει την αποτροπή στρατιωτικών προμηθειών στη Γάζα. Στο μεταξύ, οι κάτοικοι του παλαιστινιακού θύλακα εξακολουθούν να βιώνουν την καθημερινή πραγματικότητα των ελλείψεων και της ανθρωπιστικής κρίσης.

Καθώς οι νομικές διαδικασίες εξελίσσονται, οι ξένες κυβερνήσεις και οι διεθνείς οργανισμοί θα κληθούν να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις της υπόθεσης στις ευρύτερες προσπάθειες ειρήνευσης και ανθρωπιστικής πρόσβασης. Το «Madleen» έχει ήδη γίνει σύμβολο μιας νέας γενιάς ακτιβιστών, που «σέρνουν» τις έννοιες της πολιτικής ανυπακοής και της παγκόσμιας αλληλεγγύης πέρα από τα κυβερνητικά όρια και τις συμβατικές διαδρομές.

Σε κάθε περίπτωση, η πορεία του Madleen και η τύχη των επιβατών του θα σημαδέψουν τις συζητήσεις για το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, τον θαλάσσιο αποκλεισμό και το δικαίωμα στην άμεση βοήθεια -ζητήματα που δεν πρόκειται να λήξουν με μια απλή αναχαίτιση ή απέλαση.