Παγκόσμια Ημέρα Κουνουπιού: Η κλιματική κρίση δεν είναι μόνο οι πάγοι που λιώνουν- Η τεράστια απειλή

Στις 20 Αυγούστου 1897, ο Βρετανός γιατρός Sir Ronald Ross ανακάλυψε το παράσιτο της ελονοσίας στο στομάχι ενός θηλυκού κουνουπιού Anopheles, αποδεικνύοντας για πρώτη φορά ότι τα κουνούπια μεταδίδουν την ασθένεια από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η ανακάλυψη αυτή άλλαξε την ιστορία της ιατρικής και καθιέρωσε την Παγκόσμια Ημέρα Κουνουπιού (World Mosquito Day – WMD).

Ένας αόρατος κίνδυνος

Περισσότερα από 125 χρόνια αργότερα, τα κουνούπια παραμένουν ο πιο φονικός εχθρός του ανθρώπου: πάνω από ένα εκατομμύριο θάνατοι κάθε χρόνο, έως και 700 εκατομμύρια μολύνσεις –σχεδόν ένας στους δέκα ανθρώπους στον πλανήτη. Το 2024 υπήρξε η χειρότερη χρονιά που έχει καταγραφεί για τον δάγκειο πυρετό, με πάνω από 14 εκατομμύρια κρούσματα και σχεδόν 12.000 θανάτους.

Το 2025, έχουν ήδη αναφερθεί 3,6 εκατομμύρια κρούσματα και πάνω από 1.900 θάνατοι σε 94 χώρες. Η επιδημία εξαπλώνεται με αμείλικτο ρυθμό, με σημαντικές εξάρσεις στον Ειρηνικό –η Σαμόα, τα Φίτζι, η Τόνγκα και οι Νήσοι Κουκ κήρυξαν επισήμως κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

«Ο δάγκειος πυρετός είναι παντού»

«Ο δάγκειος πυρετός είναι η πιο διαδεδομένη ασθένεια που μεταδίδεται από κουνούπια», λέει ο Dr. Greg Devine, Διευθυντής Εντομολογίας Υπαίθρου στο World Mosquito Program. «Οι περιπτώσεις αυξάνονται δραματικά στη Νοτιοανατολική Ασία και στον Δυτικό Ειρηνικό. Όλες αυτές οι χώρες βίωσαν μεγάλες επιδημίες τα τελευταία δύο χρόνια, ενώ η παγκόσμια τάση δείχνει συνεχώς ανοδική. Η κλιματική αλλαγή, η παγκοσμιοποίηση και η ανοσολογική αδυναμία των πληθυσμών να αντιμετωπίσουν νέους ορότυπους τροφοδοτούν αυτή την αύξηση. Χρειάζονται βιώσιμες λύσεις, όπως η μέθοδος Wolbachia. Τα εμβόλια απέχουν ακόμη χρόνια από το να είναι παγκοσμίως διαθέσιμα και προσιτά».

Νέα ξεσπάσματα

Το 2025, η Κολομβία βρέθηκε αντιμέτωπη με κρούσματα κίτρινου πυρετού, ενώ ο Παναμερικανικός Οργανισμός Υγείας (PAHO) εξέδωσε επιδημιολογικό συναγερμό για ολόκληρη την ήπειρο.

Παράλληλα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) προειδοποίησε για την επανεμφάνιση του ιού τσιγκουνκούνια (chikungunya), ο οποίος εξαπλώνεται από την περιοχή του Ινδικού Ωκεανού μέχρι την Ευρώπη. Σήμερα, 5,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι σε 119 χώρες ζουν σε περιοχές υψηλού κινδύνου.

Στην Κίνα, περισσότερα από 8.000 κρούσματα καταγράφηκαν στην Foshan, με το CDC των ΗΠΑ να εκδίδει ταξιδιωτική οδηγία. Το Χονγκ Κονγκ ανέφερε τα πρώτα εισαγόμενα περιστατικά. Από την αρχή του έτους, έχουν αναφερθεί περίπου 240.000 περιπτώσεις και 90 θάνατοι σε 16 χώρες, σύμφωνα με το ECDC.

Η μέθοδος Wolbachia

Η επιστημονική απάντηση είναι η μέθοδος Wolbachia, μία παρέμβαση που βασίζεται στη φύση και όχι σε χημικά ή γενετικές τροποποιήσεις. Τα κουνούπια που φέρουν το βακτήριο Wolbachia έχουν μειωμένη ικανότητα να μεταδίδουν ιούς όπως δάγκειος, Ζίκα, τσιγκουνκούνια και κίτρινος πυρετός.

Η μέθοδος έχει εφαρμοστεί σε 14 χώρες την τελευταία δεκαετία, προστατεύοντας σχεδόν 13,5 εκατομμύρια ανθρώπους. Στην Ινδονησία, τα κρούσματα δάγκειου μειώθηκαν κατά 77% και οι νοσηλείες κατά 86%. Στην Κολομβία, περισσότερα από 3,5 εκατομμύρια άτομα έχουν ήδη προστατευθεί. Στη Βραζιλία, η πόλη Niterói – κάποτε πρωταθλήτρια στα κρούσματα –καταγράφει πλέον από τα χαμηλότερα ποσοστά.

Νέα βιοφάμπρικα στη Βραζιλία

Στο Κουριτίμπα εγκαινιάστηκε η Wolbito do Brasil, η μεγαλύτερη βιοφάμπρικα στον κόσμο για την εκτροφή κουνουπιών με Wolbachia. Το έργο αποτελεί προϊόν συνεργασίας του World Mosquito Program, της Fiocruz και του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας Παρανά (IBMP).

Η νέα στρατηγική αναμένεται να καλύψει 140 εκατομμύρια ανθρώπους σε 40 δήμους τα επόμενα χρόνια, καθώς το Υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας ενσωματώνει τη Wolbachia στις εθνικές πολιτικές δημόσιας υγείας.

Η ψευδαίσθηση της κρίσης

Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η κλιματική κρίση είναι μόνο οι πάγοι που λιώνουν και οι καταιγίδες που θερίζουν. Όμως, η αλήθεια είναι πιο ύπουλη: η κρίση φτάνει και μέσα από ένα απλό τσίμπημα. Το κουνούπι γίνεται ο «αγγελιοφόρος» της εποχής μας, μεταφέροντας όχι μόνο ιούς, αλλά και το μήνυμα ότι η φύση μάς ξεπερνά πάντα σε φαντασία. Η Παγκόσμια Ημέρα Κουνουπιού δεν είναι μια γραφική υπενθύμιση στο ημερολόγιο αλλά ο καθρέφτης μιας ανθρωπότητας που κοιτά μόνο τους πάγους που λιώνουν, και πεθαίνει από τον πυρετό.