Ίσως κάθε 100 χρόνια γεννιέται ένας Μίκης Θεοδωράκης: Μια αιωνιότητα πατρίδας, επανάστασης, μουσικής
Ο Μίκης δεν ανήκει στην Αριστερά. Ούτε στη Δεξιά. Ανήκει σε όσους δεν έχουν φωνή. «Η Ελλάδα είναι μια χώρα που αξίζει να αγωνίζεσαι γι' αυτήν», «Η φιλία είναι ένας θησαυρός που πρέπει να φυλάμε σαν κόρη οφθαλμού», «Η ταπεινότητα είναι η αρετή των μεγάλων».
Ένας αιώνας Μίκης. Ένας αιώνας Ελλάδας, πολιτικής, τέχνης, οργής, φυλακής, εξορίας, επιστροφής, μεγαλείου. Ούτε το όνομά του δεν χρειάζεται επίθετο. Μίκης. Όπως λέμε Ελλάδα, όπως λέμε Άνθρωπος, όπως λέμε Αντίσταση. Αυτό που μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα είναι πως η γέννησή του, στις 29 Ιουλίου 1925, δεν προστέθηκε απλώς στο μητρώο μιας χώρας αλλά σημάδεψε τη μοίρα της.
«Έτος Μίκη Θεοδωράκη» ανακηρύχθηκε το 2025 και η «Όμορφη Πόλη» έρχεται στο Θέατρο Παλλάς
«Η ελευθερία είναι το οξυγόνο της ψυχής»: 3 χρόνια χωρίς την επαναστατική φωνή του Μίκη Θεοδωράκη
365 μέρες ελαφρύ το χώμα που σκεπάζει τον Μίκη Θεοδωράκη- «Δεν είμαι ήρωας. Οι ήρωες πεθαίνουν νέοι»
Κανένα κείμενο δεν μπορεί να χωρέσει το φαινόμενο Θεοδωράκης. Καμία λέξη δεν αρκεί για να περιγράψει τον άνθρωπο που μελοποίησε την ταυτότητα του ελληνισμού και έπλασε από τους ήχους του μια επανάσταση που ακόμα αντηχεί. Η Ιστορία τον αναγνώρισε από την πρώτη συγχορδία. Η πολιτική τον φοβήθηκε. Ο λαός τον αγκάλιασε. Και η τέχνη τον τίμησε με τη μόνη λέξη που του ταίριαζε: αθάνατος.
Ο Μίκης δεν ήταν ένας, ήταν πολλοί. Μπορούσε να είναι ταυτόχρονα ο μαέστρος και ο κρατούμενος, ο ποιητής και ο εξόριστος, ο υπουργός και ο ελεύθερος σκοπευτής της συνείδησης. Το έργο του δεν είχε στόχο την υστεροφημία, είχε στόχο το σήμερα. Ήθελε να αλλάξει τον κόσμο, όχι απλώς να τον περιγράψει. Και το έκανε. Με νότες. Με λέξεις. Με θάρρος.
Δεν τον ενδιέφερε να είναι αρεστός. Τον ενδιέφερε να είναι αληθινός. Δεν ήταν με κανέναν «χώρο». Ήταν με τον Άνθρωπο. Εκείνον που υποφέρει, εκείνον που αντιστέκεται, εκείνον που τραγουδάει ακόμη και όταν του έχουν στερήσει τα πάντα. Ο Θεοδωράκης δεν ήθελε να εκπροσωπήσει ένα κόμμα. Ήθελε να υπερασπιστεί το δικαίωμα του πολίτη να ελπίζει.
Έγραψε μουσική για τα εγκλήματα που έγιναν στο φως του ήλιου. Για τους νεκρούς που δεν πρόλαβαν να γράψουν την ιστορία τους. Για τις μανάδες που ξενιτεύτηκαν, για τους φοιτητές που βασανίστηκαν, για τους εργάτες που τραγουδούσαν χωρίς μικρόφωνα. Το πένθος έγινε συμφωνία. Η οργή, χορωδία. Η πατρίδα, άσμα.
Δεν ήταν μια καρικατούρα της Αριστεράς ούτε το δεκανίκι της Δεξιάς. Ήταν πολύ πιο επικίνδυνος για να περιοριστεί σε στερεότυπα. Η φωνή του δεν ανήκε σε παράταξη. Ανήκε στη Χώρα. Και η χώρα αυτή, όσο κι αν την πλήγωσαν, όσο κι αν την ξεπούλησαν, όσο κι αν την λοιδόρησαν, είχε πάντα για άμυνα ένα τραγούδι του Μίκη.
Ο Θεοδωράκης δεν έγραφε για να βραβευτεί. Έγραφε για να μείνει. Η μελοποιημένη ποίηση δεν ήταν απλώς μορφή τέχνης αλλά το αντίδοτο στην «αγραμματοσύνη» του κράτους, στην αμνησία της κοινωνίας, στην αλαζονεία της εξουσίας. Όταν οι ποιητές του 20ού αιώνα έγραφαν, ήξεραν πως αν είναι τυχεροί, ο Μίκης θα τους μελοποιήσει.
Ο Μίκης δεν έκανε «καριέρα». Έκανε επανάσταση. Με την αισθητική. Με τη φωνή του. Με το γεγονός ότι μπορούσε να ενώσει, εκεί που όλοι οι άλλοι δίχαζαν. Το κοινό του δεν ήταν το κοινό των σαλόνιών. Ήταν ο λαός. Ο απλός, ο μαυροφορεμένος, ο εξαντλημένος. Εκείνος που, όταν άκουγε «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις», δεν το άκουγε σαν στίχο· το άκουγε σαν εντολή.
Η μουσική του δεν ήταν παραχώρηση. Ήταν διεκδίκηση. Όταν ενορχήστρωνε, δεν έδινε οδηγίες στους μουσικούς -έδινε κατεύθυνση στην Ιστορία. Κι όταν οι εποχές τον χλεύαζαν ή τον αγνοούσαν, εκείνος συνέχιζε. Γιατί δεν έγραφε για τις εποχές αλλά για την αιωνιότητα.
Έπαιξε μουσική μέσα στη φυλακή, δίπλα σε βασανισμένους. Έγινε σύνθημα χωρίς να γίνει σλόγκαν. Κανείς δεν τον έμαθε απ’ έξω. Όλοι τον ένιωσαν μέσα τους. Ήταν το αποτύπωμα μιας γενιάς που δεν ντρεπόταν να πονά, να διαδηλώνει, να τραγουδάει. Και κάθε φορά που ένα σύστημα προσπαθούσε να τον καταπιεί, εκείνος του αντιπροσφερόταν σαν απρόβλεπτη αρμονία.
Είχε το χάρισμα να είναι παρών, ακόμη κι όταν έλειπε. Να λέει αλήθειες, ακόμη κι όταν πονούσαν. Να προβλέπει, ακόμη κι όταν τον θεωρούσαν τρελό. Γιατί ο Θεοδωράκης δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία για το δίκιο. Κι αυτό είναι σπάνιο. Ούτε συνθηκολόγησε ποτέ, ούτε αθώωσε κανέναν επειδή του έμοιαζε. Ήταν το ηθικό ανάστημα μιας εποχής που ήξερε ότι τίποτα δεν χαρίζεται.
Ο λόγος του ήταν σαρδόνιος, η γραφή του οργισμένη, η στάση του προκλητική. Όχι γιατί ήθελε να προκαλέσει αλλά γιατί δεν άντεχε να προσποιείται. Δεν τον φόβιζαν οι επικρίσεις, τον εξόργιζαν οι σιωπές. Δεν τον ένοιαζε να τον θυμούνται, τον ένοιαζε να αλλάξει κάτι όσο ζούσε. Και άλλαξε. Τα πάντα.
Το αποτύπωμά του δεν βρίσκεται μόνο στα ωδεία και στις συναυλίες. Βρίσκεται στα σχολεία που τον διδάσκουν. Στους δρόμους που φέρουν το όνομά του. Στα πρόσωπα των ανθρώπων που, ακόμη και σήμερα, ακούνε τις πρώτες νότες του «Τραγούδι του Νεκρού Αδελφού» και δακρύζουν. Όχι από μελοδραματισμό, από αντίσταση.
Ο Θεοδωράκης ήταν η ενσάρκωση του αντισυμβατικού. Της βαθιάς μας ανάγκης να υψώσουμε ανάστημα εκεί που άλλοι σκύβουν.
Ίσως στις 2 Σεπτεμβρίου του 2021 δεν πέθανε. Ίσως να έφυγε, μόνο για να γίνει αιωνιότητα. Ο Μίκης ζει σε κάθε τραγούδι που ψιθυρίζουμε στον δρόμο. Σε κάθε εξέγερση που ξεκινά από μια κιθάρα. Σε κάθε στιγμή που ο πολιτισμός γίνεται όπλο και όχι κόσμημα. Γιατί ο Θεοδωράκης δεν ήταν απλώς πολιτικός ή καλλιτέχνης, ήταν το συντακτικό της Ελλάδας.
Κι αν η Ελλάδα είναι αυτό που είναι, το οφείλει σε αυτόν που την τραγούδησε. Που την έκλαψε. Που την ξεσήκωσε. Που της έδωσε φωνή όταν την ήθελαν σιωπηλή. Και το έκανε όχι για δόξα. Αλλά επειδή δεν μπορούσε αλλιώς.
Αυτό σημαίνει να είσαι Μίκης.
Ο Μίκης Θεοδωράκης, πέρα από την ανεκτίμητη μουσική του κληρονομιά, άφησε πίσω του μια σειρά από αποφθέγματα που αποπνέουν επαναστατικό πνεύμα, αγάπη για την Ελλάδα και βαθιά ανθρωπιστικά ιδανικά. Ακολουθούν 30 από αυτά:
«Η μουσική είναι η πιο παλιά, η πιο βαθιά και η πιο παγκόσμια από όλες τις τέχνες. Είναι η κοινή γλώσσα της ανθρωπότητας».
«Η Ελλάδα είναι η πατρίδα μου, αλλά η ανθρωπότητα είναι η οικογένειά μου».
«Η ελευθερία είναι το οξυγόνο της ψυχής».
«Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη».
«Ο αγώνας για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη είναι ένας αγώνας που δεν τελειώνει ποτέ».
«Η μουσική είναι η φωνή της ψυχής, η έκφραση των συναισθημάτων μας».
«Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πλούσια ιστορία και πολιτισμό, αλλά και με ένα λαό που έχει υποφέρει πολλά».
«Η ειρήνη είναι ο μόνος δρόμος για ένα καλύτερο μέλλον».
«Η αλληλεγγύη είναι η δύναμη των αδυνάτων».
«Η παιδεία είναι το κλειδί για την πρόοδο και την ευημερία».
«Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα που σέβεται την αξιοπρέπεια του ανθρώπου».
«Η αγάπη είναι η κινητήριος δύναμη του κόσμου».
«Η μουσική μπορεί να αλλάξει τον κόσμο».
«Η ελπίδα είναι το φως που μας οδηγεί στο μέλλον».
«Η δικαιοσύνη είναι το θεμέλιο μιας δίκαιης κοινωνίας».
«Η αλήθεια είναι το πιο ισχυρό όπλο».
«Η ζωή είναι ένα ταξίδι, όχι ένας προορισμός».
«Η μουσική είναι η παρηγοριά της ψυχής».
«Ο πολιτισμός είναι η ψυχή ενός έθνους».
«Η αντίσταση στην τυραννία είναι καθήκον κάθε ελεύθερου ανθρώπου».
«Η φύση είναι η μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης».
«Η γνώση είναι δύναμη».
«Η αισιοδοξία είναι το καύσιμο της ζωής».
«Η δημιουργικότητα είναι η έκφραση της ελευθερίας».
«Η Ελλάδα είναι μια χώρα που αξίζει να αγωνίζεσαι γι' αυτήν».
«Η φιλία είναι ένας θησαυρός που πρέπει να φυλάμε σαν κόρη οφθαλμού».
«Η ταπεινότητα είναι η αρετή των μεγάλων».
«Η ενότητα είναι η δύναμη ενός λαού».
«Η αγάπη για την πατρίδα είναι η πιο αγνή μορφή αγάπης».
«Η Ελλάδα θα ζήσει για πάντα».
Bloggers
