22 χρόνια από τον θάνατο της Nina Simone: « Θα σου πω τι είναι για μένα η ελευθερία: να μη φοβάσαι»

Ήταν μια από τις πιο χαρισματικές καλλιτέχνιδες του εικοστού αιώνα, ένα σύμβολο της αμερικανικής μουσικής. Μια απόλυτη αφηγήτρια μέσω της μουσικής που μετουσίωσε το ταλέντο της σε μια συγκλονιστική παρακαταθήκη απελευθέρωσης, δύναμης, πάθους και αγάπης. Την αποκαλούσαν «Αρχιέρεια της Σόουλ» γιατί μπορούσε να υφάνει μια μουσική εμπειρία τόσο σαγηνευτική και υπνωτιστική, που ο ακροατής έχανε την αίσθηση του χρόνου, παραδομένος ολοκληρωτικά στη στιγμή. Ο κόσμος τη γνώρισε ως Nina Simone.

Όταν η Simone πέθανε στις 21 Απριλίου 2003, άφησε πίσω της έναν ανεκτίμητο θησαυρό μουσικής μαγείας, που εκτείνεται σε πάνω από τέσσερις δεκαετίες δημιουργίας. Από την πρώτη της επιτυχία – το διαχρονικό «I Loves You Porgy» του 1959 – μέχρι το «A Single Woman», τον τίτλο του μοναδικού της άλμπουμ στην Elektra το 1993. Αν και ανάμεσά τους μεσολαβούν τριάντα τρία χρόνια, αυτό που τις ενώνει είναι η ίδια ανόθευτη ειλικρίνεια του συναισθήματος. Αυτή η αδιαπραγμάτευτη αυθεντικότητα υπήρξε το μουσικό της σήμα κατατεθέν.

Η μουσική της είχε κατακτήσει το ευρύ κοινό χάρη στην επανάσταση των CD, την εξάπλωση του διαδικτύου και τη χρήση των κομματιών της σε ταινίες και σειρές. Μέσα στην τελευταία δεκαετία της ζωής της, είχε πουλήσει πάνω από ένα εκατομμύριο δίσκους, κατακτώντας τον τίτλο της παγκόσμιας best seller.

Περισσότερα από 40 άλμπουμ συνθέτουν ένα μουσικό σύμπαν γεμάτο πολυφωνία, αντίστιξη και επανάσταση –ένα ρεπερτόριο που ξεφεύγει από τις κατηγορίες και διασχίζει μουσικά είδη, ιστορικές περιόδους και πολιτικές συγκυρίες. Κάθε τραγούδι της είναι και ένα ίχνος της προσωπικής της διαδρομής, της μαύρης συνείδησης, της οργής, της ευαισθησίας και του ασυμβίβαστου βλέμματός της πάνω στον κόσμο. Κι αν η Nina Simone επέμεινε να παίζει με τους δικούς της όρους, είναι γιατί ήξερε πως η ελευθερία δεν είναι απλώς δικαίωμα -είναι στάση ζωής.

Γεννημένη ως Eunice Kathleen Waymon στο Tryon της Βόρειας Καρολίνας, στις 21 Φεβρουαρίου 1933, η μουσική ιδιοφυΐα της αποκαλύφθηκε νωρίς, όταν άρχισε να παίζει πιάνο με το αυτί σε ηλικία μόλις τριών ετών. Η μητέρα της, ιέρεια της Μεθοδιστικής Εκκλησίας, και ο πατέρας της, τεχνίτης και ιεροκήρυκας, δεν μπορούσαν να αγνοήσουν αυτό το θεόσταλτο χάρισμα.

Μεγάλωσε στην αυστηρή ηθική πειθαρχία της Εκκλησίας, μαθαίνοντας τι είναι σωστό και τι λάθος, πώς να στέκεται με αξιοπρέπεια και να παλεύει σκληρά. Έπαιζε πιάνο –χωρίς ακόμη να τραγουδά– στην εκκλησία της μητέρας της, φανερώνοντας από μικρή τη συγκλονιστική της δεξιοτεχνία.

Με την ικανότητα να παίζει σχεδόν οποιοδήποτε κομμάτι με το αυτί, σύντομα ξεκίνησε μαθήματα κλασικής μουσικής με την Muriel Mazzanovich, μια Αγγλίδα που είχε εγκατασταθεί στη μικρή της πόλη. Εκεί, από ταπεινές ρίζες, γεννήθηκε η αδιάκοπη αγάπη της για τον Bach, τον Chopin, τον Brahms, τον Beethoven και τον Schubert.

Αναδείχθηκε σημαιοφόρος στην αποφοίτησή της από το λύκειο και η τοπική κοινότητα συγκέντρωσε χρήματα για να τη στείλει στο Juilliard της Νέας Υόρκης, πριν υποβάλει αίτηση στο περίφημο Curtis Institute στη Φιλαδέλφεια.

Η οικογένειά της είχε ήδη μετακομίσει εκεί, στην «Πόλη της Αδελφικής Αγάπης». Κι όμως, το όνειρό της να γίνει η πρώτη Αφροαμερικανή κλασική πιανίστα διαλύθηκε, όταν το Curtis απέρριψε την αίτησή της.

Μέχρι το τέλος της ζωής της πίστευε ακράδαντα πως ο λόγος ήταν ο ρατσισμός. Το αρχικό της όνειρο δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ –όμως στη θέση του γεννήθηκε κάτι πολύ μεγαλύτερο. Μια παγκόσμια, ακατάτακτη καριέρα. Ένα όνομα που έγινε θρύλος: Nina Simone.

• «Πρέπει να μάθεις να φεύγεις από το τραπέζι όταν η αγάπη δεν σερβίρεται πια.»
• «Αυτό που με κράτησε λογική ήταν η βεβαιότητα πως τα πράγματα θα αλλάξουν. Το θέμα ήταν να μείνω όρθια μέχρι να το κάνουν.»
• «Καθήκον του καλλιτέχνη είναι να αντανακλά την εποχή του.»
• «Η ζωή είναι σύντομη. Οι άνθρωποι δεν είναι εύκολο να γνωριστούν. Αν δεν τους πεις πώς αισθάνεσαι, δεν θα φτάσεις πουθενά.»
• «Θα σου πω τι είναι για μένα η ελευθερία: να μη φοβάσαι.»
• «Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τους νέους να μην ξέρουν ποιοι ήταν οι ήρωες και οι ηρωίδες.»
• «Δεν είμαι γιατρός για να θεραπεύσω τον καρκίνο της κοινωνίας. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να αποκαλύψω τη σήψη.»
• «Πρέπει να επαναπροσδιορίζω συνεχώς τον εαυτό μου στον εαυτό μου. Να επαναφορτίζω τα δικά μου στάνταρ, τις δικές μου πεποιθήσεις για το τι κάνω και γιατί.»
• «Έμαθα να έχω όσο το δυνατόν λιγότερες συναναστροφές με τους ανθρώπους. Κι αυτό, με έναν παράξενο τρόπο, με γεμίζει ειρήνη.»
• «Το ταλέντο είναι βάρος, όχι χαρά. Δεν είμαι από αυτόν τον πλανήτη. Δεν είμαι σαν κι εσάς.»
• «Η ζωή δεν είναι ευθεία γραμμή· είναι αυτοσχεδιασμός τζαζ. Προσαρμόζεσαι, λυγίζεις, βρίσκεις τον ρυθμό σου και συνεχίζεις.»
• «Η ανθρώπινη φωνή είναι το μόνο καθαρό όργανο. Έχει νότες που δεν έχει κανένα άλλο. Είναι σαν να βρίσκεσαι ανάμεσα στα πλήκτρα του πιάνου.»
• «Αυτός είναι ο κόσμος που έφτιαξες μόνος σου –τώρα πρέπει να ζήσεις μέσα σε αυτόν.»
• «Η λέξη “τζαζ” είναι ένας λευκός όρος για να περιγράψει τους μαύρους. Η μουσική μου είναι μαύρη κλασική μουσική.»
• «Ήμουν πάντα πολιτικός – από την ημέρα που οι άνθρωποι του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα με διάλεξαν για τραγουδίστρια της διαμαρτυρίας τους.»
• «Καμιά φορά η φωνή μου ακούγεται σαν χαλίκι, και καμιά φορά σαν καφές με κρέμα.»