Εμείς ρουφάμε κοιλιά με αυτά που ακούμε εδώ και 5 μέρες, να σκάσουμε είμαστε (Πάλι στόχος το σώμα)

Για ακόμη μία φορά, η Νατάσσα Μποφίλιου γίνεται στόχος όχι για τη φωνή της, όχι για τα τραγούδια της, ούτε για την παρουσία της στη μουσική σκηνή. Στόχος γίνεται το σώμα της. Και κάπου εδώ μιλάμε για μια εμμονή που έχει καταντήσει κουραστική, εξαντλητική και επικίνδυνη. Αν οι σκοποί είναι πολιτικοί, τότε είναι οι πιο φτηνοί που θα μπορούσαν να επιλεγούν διότι αυτό δεν είναι πολιτική, είναι η αναπαραγωγή μιας κουλτούρας μισογυνισμού μεταμφιεσμένης σε αστείο.

Η εικόνα μιας γυναίκας σε μαγιό έγινε αφορμή για φτηνό -παρωχημένης κουλτούρας- χιούμορ, για το «αστείο» περί «διαγωνισμού κρατήματος αναπνοής». Και ο κόσμος, αντί να γελάσει, αγανάκτησε. Γιατί ξέρει πια ότι δεν πρόκειται για σάτιρα, αλλά για το πιο κλισέ, το πιο βαρετό, το πιο επικίνδυνο τέχνασμα. Να γελάμε εις βάρος του σώματος μιας γυναίκας. Αυτό δεν το λένε σάτιρα. Body-shaming το λένε. Και body-shaming σημαίνει, επίσης, πως ανοίγεις πληγές σε εκατομμύρια γυναίκες που ακούνε, βλέπουν, ταυτίζονται και σιωπούν με την ενοχή ότι και οι ίδιες θα μπορούσαν να γίνουν ανέκδοτο.

Από πότε η Νατάσσα Μποφίλιου πρέπει να ζητάει την άδειά μας για το τι θα φοράει;

Με αφορμή τη Μποφίλιου: Οι μόνες περιφέρειες που πρέπει να αναφέρουμε είναι εκείνες της Ελλάδας

Η σάτιρα έχει νόημα όταν στοχεύει στην πολιτική. Στις δομές εξουσίας, στις αποφάσεις, στις πράξεις όσων κυβερνούν ή διαμορφώνουν δημόσια πολιτική. Όχι όταν το εύκολο θύμα είναι το σώμα. Όταν ο στόχος γίνεται η κοιλιά μιας γυναίκας, δεν κάνεις πολιτική απλώς συντηρείς την πιο παλιά παράδοση. Το γυναικείο κορμί ως δημόσιο θέαμα προς σχολιασμό. Από τις παραλίες μέχρι τα social media, το ίδιο μοτίβο με τα κιλά. Κι έτσι, το σώμα της γυναίκας δεν είναι ποτέ δικό της. Είναι ένα πεδίο πάνω στο οποίο εξασκείται η εξουσία των άλλων.

Στην περίπτωση της Μποφίλιου ίσως υπάρχει και η πολιτική διάσταση. Γιατί; Διότι η ίδια δεν έκρυψε ποτέ τις ιδεολογικές της θέσεις, την αριστερή της ταυτότητα, τη στάση της απέναντι στο κατεστημένο. Και επειδή αυτές οι θέσεις έχουν ενοχλήσει πολλές φορές, η πιο εύκολη επίθεση είναι στο σώμα της. Γιατί όταν δεν έχεις το θάρρος να αντικρούσεις τον λόγο, βρίσκεις καταφύγιο στο προσωπικό. Όταν δεν μπορείς να σταθείς απέναντι σε μια ιδέα, πας να μειώσεις την εικόνα. Είναι το αρχαιότερο τέχνασμα της εξουσίας το να χτυπάς εκεί που δεν χρειάζονται επιχειρήματα.

Είναι ότι ακόμα και οι αντιδράσεις, πολλές φορές, παίζουν στο ίδιο γήπεδο. Σχόλια όπως «πριν ασχοληθεί με τη Μποφίλιου έχει κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη;» ακούγονται σαν υπεράσπιση, αλλά στην πραγματικότητα είναι το ίδιο προβληματικά. Γιατί αναπαράγουν τον ίδιο μηχανισμό: αντί να πούμε πως το σώμα μιας γυναίκας δεν είναι προς κρίση, πάμε να συγκρίνουμε ποιος έχει περισσότερα κιλά ή χειρότερη εικόνα. Και έτσι το body-shaming γίνεται οριζόντιο, ισότιμα τοξικό. Δεν απαντάς σε τέτοια σχόλια με body-shaming, απαντάς με την κατάργηση του κανόνα που θέλει τα σώματα να είναι αφορμή για αστεία.

Γι΄αυτό λοιπόν πάμε πάλι: το «χιούμορ» που πατάει πάνω στην εξευτέλιση του σώματος δεν είναι χιούμορ. Είναι κοινωνική βία. Είναι η βία που υποχρεώνει τις γυναίκες δίπλα μας να ρουφούν την κοιλιά τους στη θάλασσα, να κρύβουν τις ραγάδες τους, να αποφεύγουν τις φωτογραφίες, να, να, να. Είναι η βία που κάνει τα κορίτσια να μισούν το σώμα τους από το σχολείο κιόλας, που γεννά διατροφικές διαταραχές, ανασφάλειες, ψυχαναγκασμούς. Και είναι η ίδια βία που σερβίρεται με το προσωπείο του «χιούμορ». Ε λοιπόν, όχι, αυτό δεν είναι αστείο.

Η απάντηση της ίδιας της Μποφίλιου ήταν πιο δυνατή από κάθε ανάρτηση, από κάθε hashtag, από κάθε άρθρο

Η καλλιτέχνης, ανέβασε την ίδια φωτογραφία, με το ίδιο μαγιό, με την ίδια πόζα. Χωρίς λόγια. Γιατί η εικόνα αυτή, επαναλαμβανόμενη, απέκτησε άλλο νόημα καθώς δεν ήταν πια «θύμα» του χιούμορ κάποιου. Ήταν η ίδια που διάλεξε να σταθεί εκεί, να εκθέσει την εικόνα της χωρίς ενοχή, χωρίς άμυνα, χωρίς υποχώρηση. Ένας σιωπηλός αλλά εκκωφαντικός τρόπος να πει «δεν με αγγίζετε».

Η κοινωνία όμως εξακολουθεί να γελάει με τα σώματα των γυναικών. Κι αυτό λέει πολλά για εμάς. Γιατί το γέλιο είναι εργαλείο εξουσίας. Όταν γελάς με τον άλλον, του στερείς τη σοβαρότητα, την αξιοπρέπεια, τη φωνή. Κι όταν η κοινωνία συνηθίζει να γελάει με το κορμί μιας γυναίκας, εκπαιδεύεται να μη δίνει σημασία στον λόγο της. Να ακούει μόνο το πώς φαίνεται, όχι το τι λέει. Να την κρίνει με βάση την κοιλιά, όχι με βάση τις ιδέες. Δομικός μισογυνισμός, δηλαδή.

Και κάπου εδώ, ας αφήσουμε τα φτηνά αστεία και τις αμήχανες υπερασπίσεις. Γιατί το πρόβλημα δεν είναι ο ένας σχολιαστής ή η μία ερμηνεύτρια. Το πρόβλημα είμαστε όλοι εμείς που ρουφάμε κοιλιά κάθε μέρα, με αυτά που ακούμε, με αυτά που βλέπουμε, με αυτά που δεχόμαστε σιωπηλά. Που ζούμε με το άγχος της εικόνας, που έχουμε μάθει να κοιτάμε τον εαυτό μας με βλέμμα κριτή. Που αντί να μιλήσουμε για τις ιδέες, μιλάμε για τα σώματα. Που δίνουμε χώρο στο «χιουμοράκι» που ξεπλένεται στο όνομα της σάτιρας, η οποία σάτιρα θέλει να αλλάξει όνομα -και όχι μόνο να ρουφήξει κοιλιά- με αυτά που ακούει.