Η Sanna Marin είναι η πολιτικός που ήθελε να έχει ζωή & εκτός δουλειάς-Το δικαίωμα να είσαι ολόκληρη

Η Sanna Marin έγινε διεθνώς γνωστή το 2019, όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία της Φινλανδίας στα 34 της, η νεότερη αρχηγός κυβέρνησης στον κόσμο. Έξι χρόνια μετά, γίνεται το κέντρο ενός profile στο The New Yorker από τη Jennifer Wilson, ένα δημοσιογραφικό πορτρέτο που πατά στην αυτοβιογραφία της, Hope in Action: A Memoir About the Courage to Lead, και συμπληρώνεται από κοινές διαδρομές σε μουσεία, σάουνες και καφέ στο Ελσίνκι.

Όχι Q&A, αλλά ζωντανή αποτύπωση. Τι σημαίνει να είσαι νέα, γυναίκα και στην εξουσία, ενώ επιμένεις να έχεις ζωή εκτός γραφείου χωρίς απολογία.

«Το πραγματικό μου έγκλημα ήταν πως δεν έμοιαζα με αυτό που οι άνθρωποι περιμένουν από έναν πρωθυπουργό. Ήμουν πολύ άνετη, πολύ ανθρώπινη». «Μέσα σε αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, κι εγώ μερικές φορές νοσταλγώ τη χαρά, το φως και τη διασκέδαση. Αλλά δεν έχασα ούτε μία μέρα δουλειάς».

Η νύχτα που έγινε σκάνδαλο (Seiska, BBC, The Cut)

Δεκέμβριος 2021. Σάββατο βράδυ, ραντεβού με τον Markus Räikkönen. Δείπνο με φίλους, ένα cocktail bar στο λιμάνι, χορός στο Butchers -κλαμπ εμπνευσμένο από το Meatpacking της Νέας Υόρκης. Έχει δύο υπηρεσιακά κινητά, αφήνει επίτηδες το ένα σπίτι. Σ’ αυτό φτάνει μήνυμα: ο ΥΠΕΞ ίσως έχει COVID, οι επαφές να αυτοαπομονωθούν. Το διαβάζει την Κυριακή. Δεν έχει σπάσει κανόνα, αλλά έχει ήδη κριθεί.

Τρεις μεγαλύτεροι άνδρες αξιωματούχοι είχαν επίσης βγει εκείνο το ΣουΚου. Κανείς τους δεν έγινε «είδηση». Οι φωτογραφίες της γεμίζουν το gossip Seiska. Την Τετάρτη, μπροστά στο κοινοβούλιο, ζητά συγγνώμη. Δημοσιογράφος την «πικάρει» για μπίρα Corona. Στο Twitter όμως το κλίμα αναποδογυρίζει: «Για τι ακριβώς ζητά συγγνώμη;»· «Επιτέλους κάποιος με ισορροπία δουλειάς–ζωής», γράφει και το The Cut. Η ειρωνεία; Η ισορροπία αυτή ήταν ήδη πολιτική της προτεραιότητα: ιδέα για 32ωρη εβδομάδα εργασίας και δικαίωμα σε χρόνο με οικογένεια, φίλους, πολιτισμό.

Από το viral στο τεστ: το «flour» που δεν σήμαινε τίποτα

Καλοκαίρι 2022. Βίντεο από ιδιωτικό πάρτι: τραγουδά «Peto On Irti», χορεύει με φίλους. Ακούγεται «flour». Φόρουμ τύπου 4chan «μεταφράζει» κοκαΐνη. Ταμπλόιντ φέρνουν «ειδικό» να «καθαρίσει» τον ήχο. Η πρωθυπουργός πιέζεται να κάνει τεστ ναρκωτικών. Αρνητικό. Το «flour» δεν είναι σλανγκ. Η Marin θα έλεγε αργότερα: «Ήταν εξευτελιστικό, αλλά έπρεπε να το κάνω. Το πραγματικό πολιτικό έγκλημα ήταν ότι δεν έμοιαζα ούτε συμπεριφερόμουν όπως “πρέπει” ένας πρωθυπουργός. Ήμουν πολύ ανεπίσημη, πολύ χαλαρή, και χόρευα με τρόπο που κρίθηκε προκλητικός».

Στο Lahti δακρύζει: «Μέσα σε αυτούς τους σκοτεινούς καιρούς, κι εγώ μερικές φορές νοσταλγώ τη χαρά, το φως και τη διασκέδαση. Αλλά δεν έχασα ούτε μία μέρα δουλειάς».

Breakfastgate ή αλλιώς όταν η πολιτική γίνεται... μπολ με γάλα

Το 2021 σκάει το «Breakfastgate». Αποκαλύπτεται ότι το γραφείο της κάλυπτε μέρος των πρωινών της οικογένειας. Η ουσία γραφειοκρατική, η εικόνα λαχταριστή για πρωτοσέλιδα. Ρεπόρτερ παραδέχεται αργότερα: «Αν μάθαιναν ποια δημητριακά τρώει η Sanna, θα το έκαναν πρωτοσέλιδο». Δημόσια περιέργεια μεταμφιεσμένη σε δημόσιο συμφέρον.

Πρόνοια, φροντίδα, ΝΑΤΟ

Μέσα στον θόρυβο των σκανδάλων, υπήρχε και το έργο. Η Sanna Marin προώθησε την επέκταση της γονικής άδειας σε σχεδόν επτά μήνες για κάθε γονέα, μείωσε το κόστος της παιδικής φροντίδας στο μηδέν για περισσότερες οικογένειες, άνοιξε τη συζήτηση για την τριανταδυάωρη εβδομάδα εργασίας και πήρε την ιστορική απόφαση να οδηγήσει τη Φινλανδία στο ΝΑΤΟ μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτές ήταν οι τομές που σημάδεψαν την πολιτική της θητεία, όμως η μνήμη του κοινού δεν σταματά εκεί. Γιατί, κι όμως, αυτό που έμεινε ήταν το βίντεο από το κλαμπ, το «flour» που δεν σήμαινε τίποτα και το πρωινό που έγινε σκάνδαλο. Η κλεψύδρα της γυναικείας ηγεσίας τρέχει πιο γρήγορα όταν το βλέμμα κολλάει στο πώς ζει και όχι στο τι αλλάζει.

Η καταγωγή δεν είναι «storytelling», είναι πολιτική

«Ήμουν χαμηλότερα κι από την εργατική τάξη», λέει με αφοπλιστική ειλικρίνεια. Η μητέρα της την μεγάλωσε μόνη. Το κράτος πρόνοιας έδωσε το πρώτο της κρεβάτι: το baby box -λειτουργικό και συμβολικό για ίση αφετηρία. «Επειδή γεννήθηκα στη Φινλανδία, είχα προνόμια», παραδέχεται και προσθέτει η γενναία γυναίκα που μεγαλώνει στα 90s της ύφεσης, «Θυμάμαι στο σχολείο να κόβουμε τις γόμες στα δύο για να τις μοιραστούμε».

Γι’ αυτό και όταν μιλά για το κράτος πρόνοιας λέει πως «είναι στη ραχοκοκαλιά μου». Και δεν πρόκειται για «γυναικεία ευαισθησία» αλλά για βιωμένη εμπειρία φτώχειας. Είναι η ταξική μνήμη που σμιλεύει πολιτική ταυτότητα, το αποτύπωμα μιας γενιάς που έμαθε να μοιράζεται ακόμη και τις γόμες για να συνεχίσει να γράφει.

Το πορτρέτο από κοντά

Στο Ateneum, το κεντρικό μουσείο τέχνης του Ελσίνκι, η Sanna Marin στέκεται μπροστά στη χρονογραμμή των γυναικείων δικαιωμάτων που θυμίζει ότι από το 1906 οι Φινλανδές είχαν το δικαίωμα να είναι υποψήφιες στις εκλογές. Στο Kesäranta, την επίσημη πρωθυπουργική κατοικία, δείχνει στη δημοσιογράφο τη σάουνα που την κράτησε όρθια στα βράδια της COVID, το μικρό γηπεδάκι μπάσκετ όπου έριχνε σουτ για αποσυμπίεση, το κιόσκι δίπλα στο νερό όπου παντρεύτηκε το 2020 και έλυσε ήρεμα τον γάμο της το 2023. Και στο νησί Lonna, σε μια δημόσια σάουνα, αγοράζει ένα Lonkero και χαμογελά: «Ό,τι ειπωθεί εδώ μέσα είναι εκτός καταγραφής. Η σάουνα είναι ιερή». Ακόμη κι αυτό, η απαίτηση να υπάρχουν χώροι μακριά από το μικροσκόπιο, είναι πολιτική πράξη υγιεινής.

«Είναι πολιτική, όχι λέσχη πλεξίματος»

Όταν κάποτε τη ρώτησαν πώς «λειτουργεί» μια κυβέρνηση με πέντε γυναίκες αρχηγούς κομμάτων, η απάντησή της ήταν κοφτή: «Είναι πολιτική, όχι λέσχη πλεξίματος». Κι όταν ο Elon Musk σχολίασε σε φωτογραφία της «Φαίνεται cool», εκείνη απάντησε με την ίδια ψυχραιμία: «Και η Φινλανδία είναι επίσης cool: ένα σκανδιναβικό κράτος πρόνοιας που θέλει να είναι κλιματικά ουδέτερο έως το 2035». Σταθερά μετατοπίζει την κάμερα από το στυλ στην ουσία.

Burnout: palaa loppuun

Το 2023 οι Σοσιαλδημοκράτες αύξησαν τις έδρες τους και η Sanna Marin πήρε τις δεύτερες περισσότερες ψήφους στη χώρα. Κι όμως, αποφάσισε να αποχωρήσει. Στα φινλανδικά υπάρχει η λέξη palaa loppuun -καίγεσαι ως το τέλος. Η ίδια το χρησιμοποίησε για να περιγράψει το σημείο στο οποίο έφτασε. Στο Hope in Action γράφει: «Τα έβγαλα πέρα με όλες τις πολιτικές δυσκολίες και με όλη τη σαβούρα». Αυτή η «σαβούρα» δεν ήταν μόνο τα νομοσχέδια ή οι πολιτικές αντιπαραθέσεις, αλλά το άυλο βάρος της μόνιμης επιτήρησης. Να εξηγείς αδιάκοπα τι φοράς, τι πίνεις, τι τρως, γιατί χορεύεις, πότε κοιμάσαι. Για τις γυναίκες, αυτός ο αόρατος φόρος είναι σχεδόν πάντα υψηλότερος.

Η πολιτική χωρίς γραβάτα

Μετά την παραίτησή της, ανέλαβε ρόλο στρατηγικής συμβούλου στο Tony Blair Institute for Global Change. Για κάποιους ήταν ευκαιρία να διατηρήσει επιρροή σε διεθνές επίπεδο. Για άλλους, συμβιβασμός με ένα ίδρυμα που φέρει αντιφατική κληρονομιά. Η ίδια απαντά απλά: «Πολλοί ηγέτες έχουν αντιφατική κληρονομιά». Από τη νέα της θέση στηρίζει την ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας και της Μολδαβίας και συνεργάζεται με το Halo Trust για την αποναρκοθέτηση. Στο Instagram, την ίδια στιγμή, οι εικόνες δείχνουν Βενετία, συναυλίες στο Flow Festival, φίλους. Μερικοί ενοχλούνται, άλλοι εμπνέονται. Η ουσία μένει ίδια. Ότι δικαιούται να ζει.

Συγκρίσεις για να δούμε το κάδρο

Η Jacinda Ardern είπε «Δεν έχω πια αρκετό καύσιμο στο ρεζερβουάρ» και έφυγε. Η Sanna Marin το διατύπωσε αλλιώς: «Καίγομαι ως το τέλος». Διαφορετική γλώσσα, ίδια εξάντληση. Η Angela Merkel έμεινε δεκαέξι χρόνια στην εξουσία, αλλά η κληρονομιά της δεν είναι άμοιρη αντιφάσεων -από την πολιτική της με τη Ρωσία ως τα ενεργειακά. «Πολλοί ηγέτες έχουν αντιφατική κληρονομιά», παρατηρεί η Marin, και η φράση της αποκτά καθολικό βάρος. Η Alexandria Ocasio-Cortez κρίνεται για τα φορέματά της αντί για τα νομοσχέδια που περνάει. Η Hillary Clinton, σχολιάζοντας την περίπτωση Marin, ξεκαθαρίζει ότι το κρίσιμο για μια γυναίκα στην πολιτική είναι να διατηρεί τον εαυτό και την ανθρωπιά της -και ότι όλο αυτό που συνέβη ήταν απροκάλυπτα σεξιστικό. Το μοτίβο είναι διεθνές, οι γυναίκες κρίνονται πάντα εις διπλούν. Για το έργο τους και για τη ζωή τους.

Γιατί κολλάμε στις λεπτομέρειες;

Γιατί η εικόνα καταναλώνεται πιο γρήγορα από την πολιτική. Η ηθικολογία πουλάει, η έμφυλη περιέργεια παριστάνει τον έλεγχο, κι εμείς μένουμε να συζητάμε για βίντεο αντί για νόμους. Κι όμως, αν κάτι πρέπει να αλλάξει δεν είναι η συμπεριφορά των γυναικών ηγετών, αλλά η δική μας οπτική. Δημοσιογραφία που ξεχωρίζει το δημόσιο συμφέρον από τη δημόσια περιέργεια. Πολίτες που επιλέγουν να ανταμείβουν τις πράξεις αντί για τα φθηνά σκάνδαλα. Θεσμοί που αντιμετωπίζουν την ιδιωτικότητα όχι ως χάρη αλλά ως δικαίωμα. Και μια κουλτούρα εργασίας που δεν βαφτίζει την αυτοστέρηση «σοβαρότητα».

Η πολιτική ουσία πίσω από την εικόνα

Η Marin δεν έγινε σύμβολο επειδή χόρεψε. Έγινε επειδή υπερασπίστηκε τις υποδομές της ισότητας. Τη γονική άδεια, την παιδική φροντίδα, τον χρόνο ζωής. Το baby box που συμβολίζει ίση αφετηρία. Το οκτάωρο που καθιερώθηκε με απεργίες το 1917. Την ιδέα για την τριανταδυάωρη εβδομάδα που επαναφέρει το δικαίωμα στον χρόνο ως πολιτική προτεραιότητα. Εκεί ζυγίζονται οι ηγέτες, όχι στα φώτα ενός κλαμπ. Αν κάτι αξίζει να γίνει viral, δεν είναι το playlist του Σαββάτου, αλλά ο προϋπολογισμός που χρηματοδοτεί το κράτος πρόνοιας.

Το δικαίωμα να είσαι ολόκληρη

Δεν χρειάζεται να αγαπήσεις τη Sanna Marin για να δεις το σημείο. Χρειάζεται να δεχτείς ότι η αξία μιας ηγέτιδας πρέπει να μετριέται όταν κλείνουν οι κάμερες. Στα νούμερα που αλλάζουν ζωές, στις δομές που κρατούν οικογένειες, στις αποφάσεις που αναπροσανατολίζουν χώρες. Το να ζητάς από μια γυναίκα να είναι μισή -να κόβει χαρά, ιδιωτικότητα, σώμα- δεν την κάνει «σοβαρή». Την κάνει αναλώσιμη.

Το Hope in Action θα πει πως η ελπίδα είναι πράξη. Και το πιο ριζοσπαστικό σήμερα είναι να αρνηθεί μια ηγέτιδα να διαλέξει ανάμεσα στη ζωή και στην εξουσία. Να δουλεύει σκληρά. Να νομοθετεί θαρραλέα. Και να χορεύει. Χωρίς απολογία. Χωρίς εισαγωγικά και αστερίσκους. Γιατί η δημοκρατία δεν φοβάται το φως -εκείνοι που θέλουν τις γυναίκες μισές, όμως, ναι.