1 έτος, ένας αιώνας και κάτι: Lynch, Ozzy, Bardot, Hackman & όσοι έφυγαν το σύντομο- ατέλειωτο 2025
Το 2025 κράτησε λίγο γιατί κράτησε πολύ, αφήνοντας το αποτύπωμα μιας κουλτούρας που κινείται με ταχύτητα αλλά κατανοεί αργά. Και σε καμία περίπτωση το 2026 δεν έρχεται ως καθαρή σελίδα, αλλά ως πρόσκληση να δώσουμε χρόνο στον χρόνο και να μην βιαστούμε να ξεχάσουμε.
Το 2025 δεν κύλησε με τον τρόπο που μας έμαθαν να καταλαβαίνουμε τον χρόνο, δεν ήταν μια ευθεία γραμμή από Ιανουάριο σε Δεκέμβριο, ούτε και μια αλληλουχία ημερολογιακών συμβάντων. Ήταν μια συμπύκνωση. Ένας χρόνος που έμοιαζε να τρέχει με την ταχύτητα της είδησης και να βαραίνει με το ειδικό βάρος της απώλειας.
Σαν να ζήσαμε πολλά περισσότερα από δώδεκα μήνες ή αν θέλεις σαν να στριμώχτηκαν δεκαετίες σε έναν μόνο κύκλο.
Οι άνθρωποι που έφυγαν συγκρότησαν ένα συλλογικό σοκ συνείδησης και όχι μια σειρά από μεμονωμένες απώλειες. Για παράδειγμα, ο David Lynch, ο Ozzy Osbourne, η Brigitte Bardot, η Diane Keaton, ο Gene Hackman, ο Giorgio Armani, η Jane Goodall, ο Robert Redford ο Val Kilmer, ο Rob Reiner και τόσοι ακόμη που δεν βρίσκονται πια ανάμεσά μας, δεν συνδέονται απαραίτητα από κοινό ύφος ή κοινή ιδεολογία αλλά από κάτι πιο σπάνιο και πιο δύσκολο να ειπωθεί. Από το γεγονός ότι δεν σχεδιάστηκαν για να αντικατασταθούν.
Δεν ανήκαν σε σύστημα παραγωγής ούτε σε μηχανισμό αναπαραγωγής επιρροής. Λειτούργησαν δηλαδή, έξω από τη λογική της αντικατάστασης και της συνέχειας, σε σημεία του πολιτισμού που δεν παράγονται κατά παραγγελία.
Οπωσδήποτε, κάνοντας έναν μίνι απολογισμό της χρονιάς, αυτό που μας αιφνιδίασε δεν ήταν τόσο ο θάνατος όσο η συνειδητοποίηση ότι η πολιτισμική συνέχεια δεν είναι αυτονόητη. Ότι η ιδέα πως «κάποιος άλλος θα έρθει» είναι περισσότερο ευχή παρά βεβαιότητα. Γιατί άνθρωποι σαν αυτούς δεν όρισαν μόνο έργα ή καριέρες αλλά τρόπους θέασης. Μας εκπαίδευσαν να αντέχουμε την αμφισημία, να μην απαιτούμε άμεση ερμηνεία, να δεχόμαστε ότι το νόημα δεν παραδίδεται έτοιμο αλλά κατακτάται με χρόνο, με επιμονή, με προσωπικό κόστος.
Και εδώ εμφανίζεται το παράδοξο του 2025.
Ενώ όλα γύρω μας επιταχύνονται, ενώ η πληροφορία καταναλώνεται και εξαφανίζεται με ρυθμούς που δεν προλαβαίνει να επεξεργαστεί η σκέψη, οι απώλειες αυτού του έτους μας ανάγκασαν να επιβραδύνουμε. Και αυτό όχι από επιλογή, αλλά από αδυναμία. Δεν γίνεται να «σκρολάρεις» έναν δημιουργό που άλλαξε τον τρόπο που στέκεσαι απέναντι στο σκοτάδι, στον θόρυβο, στην ελευθερία, στην ηλικία, στη φθορά. Με πολύ πιο απλά λόγια, δεν γίνεται να τον χωρέσεις σε μια λεζάντα ή σε ένα επετειακό αφιέρωμα χωρίς να προδώσεις αυτό που ήταν.
Ο χρόνος, τελικά, αποδείχθηκε σχετικός όχι ως φιλοσοφικό σχήμα αλλά ως εμπειρία.
Το 2025 κράτησε λίγο γιατί πέρασε γρήγορα και κράτησε πολύ γιατί άφησε μέσα μας αποτυπώματα που δεν σβήνουν με την αλλαγή του έτους. Αυτή η διπλή αίσθηση, του σύντομου και του ατελείωτου, είναι ίσως το πιο ειλικρινές πορτρέτο του σύγχρονου πολιτισμού. Ζούμε γρήγορα, αλλά καταλαβαίνουμε αργά. Και κάποιες απώλειες μας αναγκάζουν να σταθούμε, να ξαναδούμε τι θεωρούμε σημαντικό, τι αξίζει να διασωθεί από τον θόρυβο.
Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν χωρούν εύκολα σε κατηγορίες. Δεν ήταν «ασφαλείς». Δεν υπήρξαν ως εγγύηση επιτυχίας αλλά ως κάτι άλλο ποιου πιο σύνθετο. Και ίσως γι’ αυτό το τέλος τους μοιάζει με τέλος εποχής. Και αυτό, όχι επειδή δεν υπάρχουν ταλέντα σήμερα, αλλά διότι η συνθήκη μέσα στην οποία γεννιέται και αντέχει το ασύμβατο γίνεται ολοένα πιο εχθρική.
Το 2025 δεν μας πήρε μονο πρόσωπα αλλά μάς έθεσε απέναντι στο ερώτημα αν θέλουμε πραγματικά να συνεχίσουμε να παράγουμε πρότυπα και ιδέες που δεν χωρούν, ή αν προτιμάμε την ασφάλεια της ομοιομορφίας, την ευκολία της επανάληψης και μια κουλτούρα που αντέχει μόνο ό,τι εξηγείται γρήγορα και καταναλώνεται χωρίς τριβή.
Κι όμως, μέσα σε αυτή τη βαριά απογραφή διακρίνεται χώρος για κάτι που δεν ταυτίζεται με εύκολη αισιοδοξία αλλά με μια πιο ώριμη μορφή ελπίδας. Το νέο έτος δεν έρχεται για να αντικαταστήσει όσους έφυγαν, αλλά για να μας δοκιμάσει στον ρόλο μας ως θεατές, αναγνώστες, ακροατές και πολίτες της κουλτούρας. Μας φέρνει μπροστά στο ερώτημα αν θα επιλέξουμε την ταχύτητα ή τη διάρκεια, την άμεση κατανάλωση ή την επένδυση του χρόνου που απαιτείται για να γεννηθεί και να αντέξει κάτι ουσιαστικό.
Το 2025 φεύγει χωρίς οδηγίες χρήσης και χωρίς την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να μας υπαγορεύσει τι ακολουθεί.
Αυτό που άφησε πίσω του είναι μια καθαρή ένδειξη του τι χάνεται κάθε φορά που παύουμε να αντέχουμε τη δυσκολία, την ιδιαιτερότητα και την επιμονή, εκείνες τις ποιότητες που δεν αποδίδουν άμεσα αλλά διαμορφώνουν βάθος.
Και όχι. Το 2026 δεν εμφανίζεται ως καθαρή σελίδα, αλλά ως συνέχεια με επίγνωση. Και αυτό, όσο απαιτητικό κι αν είναι, είναι μια μορφή αισιοδοξίας που δεν φωνάζει. Είναι η αισιοδοξία ότι ακόμα μπορούμε να διαλέξουμε, να δώσουμε χρόνο στον χρόνο, να μην βιαστούμε να ξεχάσουμε.
Ή αν θέλεις, να αφήσουμε το ατελείωτο να δουλέψει μέσα μας.
Καλη χρονιά!
Bloggers
