Ίσως τελικά δεν είναι κακό να σκέφτεσαι τον πρώην σου

Ένας χωρισμός είναι, χωρίς αμφιβολία, μια από τις πιο δύσκολες εμπειρίες που μπορεί να βιώσει κανείς. Ακόμη κι αν εσύ ήσουν αυτός ή αυτή που επέλεξε να φύγει, η περίοδος που ακολουθεί παραμένει επώδυνη, μέχρι να καταφέρεις να προχωρήσεις. Ωστόσο, πόσο ολοκληρωτικά αφήνουμε πίσω μας μια σχέση;

Φαντάσου ότι περιμένεις στον γιατρό. Από τα ηχεία ακούγεται μουσική από προηγούμενες δεκαετίες -κάτι τυπικό για τέτοιους χώρους και ούτε που της δίνεις σημασία. Ώσπου ξαφνικά, ακούγεται το «τραγούδι σας» με έναν παλιό έρωτα. Οι αναμνήσεις ξεχύνονται με ορμή και σε κατακλύζουν, μέχρι που σε διακόπτει η νοσηλεύτρια για να σε καλέσει στο εξεταστήριο.

Η πολυσύνθετη φύση των συναισθημάτων για έναν πρώην

Σύμφωνα με νέα μελέτη του Barry Farber και των συνεργατών του από το Πανεπιστήμιο Columbia (2025), αν και οι περισσότεροι έχουμε βιώσει τέτοιες στιγμές, «η μελέτη του πώς οι παλιές ερωτικές σχέσεις συνεχίζουν να ζουν μέσα μας είναι εντυπωσιακά περιορισμένη» (σελ. 1). Κι όμως, όλοι κουβαλάμε μέσα μας «εσωτερικευμένες αναπαραστάσεις» των πρώην μας—ίσως για πάντα. Μπορεί να μην έχεις σκεφτεί τον πρώην σου εδώ και καιρό, αλλά γι’ αυτό ένα τραγούδι μπορεί να αγγίξει ένα βαθύτερο στρώμα του μυαλού σου.

Οι ερευνητές όρισαν την εσωτερικευμένη αναπαράσταση ως «ένα σύνολο συγκεκριμένων αναμνήσεων, μια νοητική εικόνα ή μοντέλο που περιλαμβάνει συναισθήματα, σκέψεις, πεποιθήσεις, προσδοκίες και την αίσθηση της “παρουσίας” του άλλου» (σελ. 2). Στη συνέχεια, διερεύνησαν πόσο έντονα βιώνεται αυτό το φαινόμενο και πώς σχετίζεται με γνωρίσματα όπως το στυλ δεσμού ή ο τρόπος που έληξε η σχέση.

Αυτό το είδος «ραγισμένης καρδιάς», όπως το αποκαλούν, είναι κάτι πολύ διαφορετικό από το πένθος που νιώθει κανείς όταν χάνει τον σύντροφό του από θάνατο. Εφόσον ο πρώην είναι ακόμα ζωντανός (και πιθανώς παρών, με άβολους τρόπους), τα συναισθήματα αυτά δεν εμπίπτουν στην κλασική έννοια της θλίψης. Τι είδους εμπειρία είναι λοιπόν αυτή;

Οι εσωτερικές αναπαραστάσεις των πρώην

Χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο που είχε σχεδιαστεί αρχικά για να μελετήσει τις αναπαραστάσεις θεραπευτών, οι ερευνητές δημιούργησαν την κλίμακα “Representations of Past Significant Others” και τη χορήγησαν σε 2.203 ενήλικες μέσω διαδικτύου (το 87% γυναίκες, μέση ηλικία τα 31 έτη). Εκτός από πληροφορίες για την προηγούμενη σχέση, η έρευνα κατέγραψε και τη συχνότητα των σκέψεων για τον πρώην.

Τα αποτελέσματα εξέπληξαν: η μέση συχνότητα σκέψεων ήταν 5,5 σε κλίμακα 1–7, ενώ η έντασή τους ήταν εξίσου υψηλή (5,1). Πιο συχνά σκεφτόντουσαν τον πρώην οι γυναίκες, όσες είχαν ξεκινήσει οι ίδιες τον χωρισμό και όσες είχαν μακροχρόνια σχέση.

Οι πιο συχνοί συναισθηματικοί «εκκινητές» ήταν η νοσταλγία, η μοναξιά, η μουσική, επετειακές ημερομηνίες και η θλίψη. Οι πιο κοινές σκέψεις περιλάμβαναν: «Άραγε με σκέφτεται;», «Θυμάμαι τις καλές και τις κακές στιγμές», «Μου λείπει» και «Θα ξανασυναντηθούμε ποτέ;». Τα συναισθήματα που συνόδευαν αυτές τις σκέψεις ήταν φόβος, ενοχή, τύψεις και ντροπή.

Άλλα ευρήματα έδειξαν ότι οι μεγαλύτερες σε ηλικία ανύπαντρες γυναίκες και όσες είχαν αγχώδες στυλ δεσμού σκέφτονταν συχνότερα τον πρώην. Νεότερες, ανύπαντρες γυναίκες με αγχώδη προσκόλληση και έλλειψη συναισθηματικού «κλεισίματος» ήταν πιο πιθανό να επικεντρώνονται στα προβλήματα της σχέσης. Όσο πιο παλιά ήταν η σχέση, τόσο πιο έντονη γινόταν η προσκόλληση στις κακές στιγμές του παρελθόντος. Η έλλειψη κλεισίματος προέβλεπε επίσης σκέψεις για τις καλές στιγμές. Όπως καταλήγουν οι συγγραφείς: «Υπάρχει έντονη αμφιθυμία στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι συνεχίζουν να σκέφτονται σημαντικούς πρώην συντρόφους».

Τι σημαίνουν όλα αυτά για σένα

Σε παλαιότερη μελέτη τους, οι συγγραφείς είχαν δείξει ότι η συχνότητα σκέψεων για έναν πρώην (σχεδόν μία φορά την εβδομάδα) συνδέεται όχι μόνο με αντικείμενα (π.χ. φωτογραφίες) ή ανθρώπους (π.χ. κοινούς φίλους), αλλά και με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι σκέφτονται τον/την πρώην τους, αλλά σήμερα αυτό διευκολύνεται ακόμη περισσότερο μέσω του X (Twitter), του Facebook, του LinkedIn και, φυσικά, του Instagram. Η «έκρηξη» και η «πανταχού παρουσία» των social media πολλαπλασιάζουν τα ερεθίσματα που ανασύρουν μνήμες.

Οι ερευνητές αναλύουν και τη δύναμη της μουσικής στη μνήμη. Καθώς συνδέεται με το λιμβικό σύστημα του εγκεφάλου, που ρυθμίζει τα συναισθήματα και τις αναμνήσεις, ένα τραγούδι μπορεί να λειτουργήσει σαν χρονική μηχανή. Η συχνότητα σκέψεων για τον πρώην ίσως σχετίζεται με το πόσο συχνά ακούμε κάποιο τραγούδι, είτε τυχαία είτε σκόπιμα, για να κρατήσουμε κάτι ζωντανό.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ευρήματα ήταν η συχνή παρουσία του φόβου ως συναισθηματική αντίδραση. Ίσως, όπως υποθέτουν οι συγγραφείς, η σκέψη του πρώην να απειλεί την αίσθηση σταθερότητας που έχεις χτίσει, ή να σε κάνει να συνειδητοποιείς πως υπάρχουν ακόμη συναισθήματα. Κι αυτό μπορεί να γεννήσει ενοχές, ειδικά αν έχεις ήδη έναν νέο σύντροφο και πιάνεις τον εαυτό σου να αναπολεί -ή και να επιδιώκει- το παρελθόν.

Εξίσου αποκαλυπτικό είναι το πόσοι άνθρωποι αναρωτιούνται αν ο πρώην τους τούς σκέφτεται ακόμη. Οι προηγούμενοι σύντροφοι ήταν σημαντικά κομμάτια του εαυτού μας -βοήθησαν να διαμορφώσουμε την ταυτότητά μας. Όταν απομακρύνονται, νιώθουμε ότι χάνεται κι ένα μέρος μας. Η επιβεβαίωση ότι είχαμε σημασία για κάποιον άλλο μάς θυμίζει ότι ήμασταν -και ίσως είμαστε ακόμη- σημαντικοί.

Οι συγγραφείς προτείνουν ότι, ακόμη και εκτός θεραπευτικής διαδικασίας, μπορεί να είναι βοηθητικό να εντάξουμε τον χωρισμό «στην ευρύτερη εικόνα του εαυτού μας».

Κλείνοντας

Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο να σκέφτεσαι τον πρώην σου. Ούτε σημαίνει ότι απέτυχες να προχωρήσεις. Οι προηγούμενες σχέσεις μάς διαμορφώνουν. Μας μαθαίνουν. Μας ενισχύουν. Και μας επιτρέπουν να κοιτάμε μπροστά -χωρίς να χρειάζεται να ξεχάσουμε το πίσω.