Η σκοτεινή πλευρά του έρωτα: Επιθυμώντας το άπιαστο

Ο έρωτας είναι από τη φύση του αντιφατικός. Μας γεμίζει ευτυχία, αλλά μπορεί και να μας βασανίσει. Μας δίνει νόημα, αλλά και μας κάνει να νιώθουμε χαμένοι. Η Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου και όλα όσα τη συνοδεύουν—ρομαντικές χειρονομίες, τριαντάφυλλα, υποσχέσεις αιώνιας αγάπης—παρουσιάζουν μία μόνο όψη του έρωτα: αυτή της αμοιβαιότητας και της ολοκλήρωσης.

Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πλευρά. Ο έρωτας που δεν βρίσκει ανταπόκριση, που μένει ανεκπλήρωτος, που παραμένει ένα άπιαστο όνειρο. Αυτός ο έρωτας δεν γιορτάζεται, δεν έχει ευτυχισμένο τέλος, αλλά εξακολουθεί να έχει τεράστια επίδραση πάνω μας. Γιατί, λοιπόν, επιθυμούμε τόσο έντονα κάτι που δεν μπορούμε να έχουμε;

Η ψυχολογία του να θέλουμε αυτό που δεν μπορούμε να έχουμε

Μία εξήγηση βρίσκεται στο φαινόμενο της έλλειψης. Όταν κάτι είναι σπάνιο ή απρόσιτο, το μυαλό μας το εκλαμβάνει ως πιο πολύτιμο. Αυτό ισχύει τόσο για πολυτελή αντικείμενα όσο και για τις ανθρώπινες σχέσεις. Όσο πιο δύσκολο είναι να αποκτήσουμε την αγάπη κάποιου, τόσο περισσότερο τη θέλουμε.

Ένας άλλος σημαντικός μηχανισμός είναι η μερική ενίσχυση, μια αρχή της συμπεριφορικής ψυχολογίας. Όταν κάτι μάς ανταμείβει μόνο περιστασιακά, μας εθίζει περισσότερο. Το ίδιο συμβαίνει και στις ανθρώπινες σχέσεις: αν κάποιος μας δίνει προσοχή κατά διαστήματα, αλλά ταυτόχρονα παραμένει απόμακρος, το μυαλό μας δεν το ερμηνεύει ως προειδοποίηση, αλλά ως πρόκληση. Έτσι, επενδύουμε ακόμα περισσότερο σε αυτόν.

Αλλά γιατί η επιθυμία μας επιμένει, ακόμα και όταν ξέρουμε ότι δεν οδηγεί πουθενά; Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από τη γνωστική ασυμφωνία, τη διανοητική δυσφορία που νιώθουμε όταν οι επιθυμίες μας συγκρούονται με την πραγματικότητα. Για να αποφύγουμε αυτή τη δυσφορία, το μυαλό μας προσπαθεί να δικαιολογήσει την κατάσταση: πείθουμε τον εαυτό μας ότι “αν επιμείνουμε λίγο ακόμα, κάτι θα αλλάξει” ή ότι “αυτή η δυσκολία κάνει τη σχέση πιο ξεχωριστή”.

Αυτές οι ψυχολογικές προσαρμογές μπορεί να μας βοηθήσουν να διαχειριστούμε τον πόνο της απόρριψης. Αν όμως δεν είμαστε προσεκτικοί, μπορεί να μας παγιδεύσουν σε έναν φαύλο κύκλο επιθυμίας, κάνοντάς μας να προσκολλιόμαστε σε κάτι που δεν μας εξυπηρετεί πια.

Το παράδοξο της επιθυμίας

Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη από φιλοσόφους, συγγραφείς και πνευματικές παραδόσεις που εξερεύνησαν αυτό το παράδοξο.

Ο Βουδισμόςδιδάσκει ότι η επιθυμία είναι η ρίζα της οδύνης, παροτρύνοντάς μας να αποδεσμευτούμε από ό,τι δεν μπορούμε να ελέγξουμε.

Ο Ινδουισμόςαναγνωρίζει την επιθυμία ως ζωτική δύναμη, αλλά προειδοποιεί ότι μπορεί να μας οδηγήσει σε ψευδαισθήσεις αν δεν τη διαχειριστούμε σωστά.

Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω έγραψε: «Υπάρχουν δύο τραγωδίες στη ζωή. Η μία είναι να χάσεις αυτό που επιθυμεί η καρδιά σου. Η άλλη είναι να το αποκτήσεις.»

Κάποιες φορές, αυτό που μας γοητεύει σε έναν έρωτα είναι το γεγονός ότι παραμένει άπιαστος. Το όνειρο είναι όμορφο ακριβώς επειδή δεν έχει γίνει πραγματικότητα. Και όταν τελικά αποκτήσουμε αυτό που τόσο λαχταρούσαμε, ίσως ανακαλύψουμε ότι δεν είχε τη μαγεία που φανταζόμασταν.

Η ίδια η επιδίωξη, λοιπόν, συχνά γίνεται πιο σημαντική από το αποτέλεσμα.

Μπορούμε να μάθουμε από τον άπιαστο έρωτα;

Παρόλο που ο ανεκπλήρωτος έρωτας μπορεί να είναι επώδυνος, μπορεί επίσης να είναι αποκαλυπτικός. Αν αναλύσουμε τις επιθυμίες μας, ίσως βρούμε κρυφές συναισθηματικές ανάγκες, τραύματα του παρελθόντος ή μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τον έρωτα.

Αξίζει να ρωτήσουμε τον εαυτό μας:

Τι είναι αυτό που πραγματικά με ελκύει σε αυτή την κατάσταση;

Αυτό που θέλω προέρχεται από αληθινή ανάγκη ή από κάποιο βαθύτερο κενό;

Ο άπιαστος έρωτας μπορεί να μας διδάξει πολλά για εμάς τους ίδιους—ίσως περισσότερα από μια αμοιβαία σχέση. Και αν κατανοήσουμε τι πραγματικά ψάχνουμε, ίσως μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τις συνθήκες όπου ο έρωτας δεν θα είναι πλέον άπιαστος, αλλά αληθινός και αμοιβαίος.

Ένα τέλος που είναι μόνο η αρχή

Το να επιθυμούμε κάτι που δεν μπορούμε να έχουμε είναι ίσως αναπόφευκτο. Είναι ανθρώπινο. Μπορεί να μας στοιχειώσει, να μας εμπνεύσει, να μας αλλάξει. Όμως, τελικά, το σημαντικό δεν είναι αν θα αποκτήσουμε αυτό που ποθούμε.

Αντί να παγιδευόμαστε στο ανεκπλήρωτο, μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε ως οδηγό. Να δούμε τι πραγματικά μας λείπει, τι χρειαζόμαστε, πού θέλουμε να πάμε. Και ίσως, κάποια μέρα, να βρούμε την αγάπη όχι στο άπιαστο, αλλά σε κάτι πιο αληθινό.