Όταν το έξυπνο σπίτι σε χρησιμοποιεί σαν μέσο: η τεχνολογία που παραβιάζει την αυτονομία

Η άνοδος του Internet of Things και της τεχνητής νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας υπόσχεται άνεση, ταχύτητα και συνδεσιμότητα. Έξυπνες κλειδαριές που ανοίγουν με φωνητική εντολή, θερμοστάτες που «μαθαίνουν» τις συνήθειές μας, τηλέφωνα που παρακολουθούν βήματα και ύπνο. Η τεχνολογία βρίσκεται πια παντού, από το κινητό μέχρι το αυτοκίνητο και την είσοδο του σπιτιού. Όταν όμως γίνεται αντικείμενο κακής χρήσης, μπορεί να μετατραπεί σε μέσο εξαναγκασμού και ελέγχου μέσα σε κακοποιητικές σχέσεις.

Η νέα μορφή ψηφιακής κακοποίησης

Η ψηφιακή βία δεν περιορίζεται πλέον σε απειλητικά μηνύματα ή κλεμμένους κωδικούς. Ένας κακοποιητής μπορεί να κλειδώσει το θύμα έξω από το σπίτι μέσω εφαρμογής, να σβήσει τα φώτα ή να ανεβάσει τη θερμοκρασία από μακριά, να χρησιμοποιήσει τα smart speakers για εκφοβισμό, ή να παρακολουθεί συνεχώς τις μετακινήσεις μέσω GPS. Αυτή η αδιάκοπη τεχνολογική επιτήρηση μπορεί να διαβρώσει την αίσθηση ασφάλειας, αυτονομίας και πραγματικότητας του θύματος. Δεν αφήνει μώλωπες. Αφήνει όμως δεδομένα και φόβο.

Το αίσθημα ότι «κάποιος με βλέπει» ακόμη και σε απλές καθημερινές κινήσεις, όπως η προετοιμασία ενός καφέ ή η διαδρομή προς τη δουλειά, μπορεί να δημιουργήσει βαθύ ψυχολογικό άγχος. Ο κακοποιητής δεν χρειάζεται να είναι παρών. Το ίδιο το σπίτι γίνεται εργαλείο εξουσίας. Για κάποιους, η τεχνολογία αρχίζει να μοιάζει με αόρατη φυλακή.

Τι μπορεί να γίνει

Το πρώτο βήμα είναι η ενημέρωση. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι αρχές και οι ίδιοι οι επιζώντες πρέπει να αναγνωρίζουν ότι η ψηφιακή κακοποίηση είναι πραγματική κακοποίηση και χρειάζεται σοβαρή ανταπόκριση. Τα θύματα πρέπει να καταγράφουν κάθε περιστατικό όπου η τεχνολογία χρησιμοποιείται για έλεγχο και να απευθύνονται σε ειδικούς ενδοοικογενειακής βίας με εμπειρία στον τεχνολογικό εξαναγκασμό.

Το δεύτερο βήμα αφορά τα μέτρα ασφάλειας. Αντί να απενεργοποιούν συσκευές, κάτι που μπορεί να προκαλέσει κλιμάκωση, οι επιζώντες μπορούν να αλλάζουν κωδικούς όταν είναι ασφαλές, να ενημερώνουν δικαιώματα πρόσβασης, να ελέγχουν σε ποιες συσκευές είναι συνδεδεμένοι οι λογαριασμοί τους και να ζητούν βοήθεια από ειδικούς ψηφιακής ασφάλειας. Σε αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ και περιοχές της Αυστραλίας, οι υπηρεσίες ενδοοικογενειακής βίας πλέον παρέχουν και τεχνολογική καθοδήγηση, εντοπίζοντας κρυφές εφαρμογές παρακολούθησης ή συσκευές εντοπισμού.

Το τρίτο βήμα είναι η κοινωνική ευθύνη. Χρειάζεται πίεση για πολιτικές που να λογοδοτούν οι κακοποιητές και για κατασκευαστές που να ενσωματώνουν μηχανισμούς ασφαλείας, διαφάνειας και προστασίας για τους επιζώντες.

Το σπίτι πρέπει να δίνει ελευθερία, όχι φόβο

Η τεχνολογία οφείλει να λειτουργεί ως εργαλείο υποστήριξης και όχι ως μέσο εξουσίας. Η αναγνώριση της κακής χρήσης των συνδεδεμένων έξυπνων συσκευών στο σπίτι είναι το πρώτο βήμα για να διασφαλιστεί ότι η τεχνολογία δεν θα μετατραπεί ποτέ σε όπλο και ότι κάθε κατοικία θα παραμένει χώρος ασφάλειας και όχι παρακολούθησης.

^{Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Psychology Today.}