Το φαινόμενο Εμμανουήλ Καραλής & πώς ο συγγραφέας του βιβλίου του, έσπασε κάθε ταμπού για τον Manolo

«Fly, Manolo, fly». Η φράση που έγινε μότο, viral, ύμνος. Όχι μόνο ως προς τα μετάλλια αλλά προς το βάθρο που κάποτε του είπαν πως δεν ανήκει εκεί. Με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου «Όταν Κοιτάς Από Ψηλά», αλλά και την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου που τιμάται σήμερα, Τέταρτη 23 Απριλίου, ο Νίκος Μιχαλόπουλος μέσα από τη συνέντευξή του στο Queen.gr, δεν υμνεί μονάχα τον Εμμανουήλ Καραλή αλλά ξεγυμνώνει τον φόβο, το στίγμα, τον ρατσισμό και τον ξαναράβει με τα χέρια της αποδοχής, της ταυτότητας, της πίστης.

Αυτό που προκύπτει λοιπόν, είναι ότι όταν ο Manolo πηδάει πάνω απ’ τον πήχη, παίρνει μαζί του ό,τι προσπάθησε να τον κρατήσει χαμηλά: τα πρέπει, τα όχι, τα «δεν είσαι σαν εμάς». Και μαζί του απογειώνονται όλοι εκείνοι που δεν βρήκαν ακόμη τη φωνή να πουν «ανήκω».

Κύριε Μιχαλόπουλε, το «Όταν Κοιτάς Από Ψηλά» μοιάζει να μη γράφτηκε απλώς για να ειπωθεί μια ιστορία, αλλά για να απαντηθεί ένα υπαρξιακό ερώτημα: Πώς φτάνει κανείς να υψωθεί πάνω από τον εαυτό του και την εποχή του χωρίς να χάσει την αλήθεια του; Πότε καταλάβατε ότι η ενδυναμωτική περίπτωση του Εμμανουήλ Καραλή έπρεπε να γίνει βιβλίο – και μάλιστα από εσάς;

Είχα την τύχη να δεχτώ την πρόταση αυτή πριν από περίπου δύο τρία χρόνια από τον ίδιο τον πατέρα του Εμμανουήλ, τον Χάρη, ο οποίος υπήρξε ένας σπουδαίος δεκαθλητής και με τον οποίο κάποτε είχαμε τον ίδιο προπονητή στην Εθνική Ομάδα. Ο Χάρης παρακολουθούσε πάντοτε τη δουλειά μου και αρκετά συχνά μοιραζόμασταν τις απόψεις μας και τις ανησυχίες μας. Τη δύσκολη περίοδο του Εμμανουήλ σκεφτόμασταν για ένα παιδικό βιβλίο, που θα είχε όλα αυτά τα σκοτεινά στοιχεία που βίωσε κάποτε ο Εμμανουήλ και που πιθανότατα ταυτίζονταν με σκοτεινά στοιχεία ζωής πολλών παιδιών, αλλά με ένα μήνυμα και μια κατάληξη που θα είχε φως. Τα γεγονότα όμως μας ξεπέρασαν κι όταν ήρθε το Ολυμπιακό μετάλλιο στο Παρίσι, δέχτηκα ένα μήνυμα για να προχωρήσουμε πια στην υλοποίηση αυτού του βιβλίου, που όμως τώρα θα έπαιρνε τη μορφή του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας. Ενός βιβλίου ενδυνάμωσης, πίστης, ώθησης, ελπίδας και υπέρβασης, βασισμένο όμως σε ένα πρόσωπο υπαρκτό, σύγχρονο, διπλανό μας. Όχι θεωρίες, όχι ανεδαφικό life coaching. Αλλά γεγονότα και αλήθειες. Αλήθειες που ο καθένας μπορεί να παραλληλίσει με τις δικές του και να εμπνευστεί.

Έχετε δηλώσει πως δεν πρόκειται για βιογραφία αλλά για αφήγηση ψυχής. Ποια ήταν η πιο λεπτή ή επικίνδυνη ισορροπία που κληθήκατε να κρατήσετε ανάμεσα στη λογοτεχνία και την αλήθεια του ανθρώπου που σας εμπιστεύτηκε την ιστορία του;

Όταν γράφεις για ένα πρόσωπο εν ζωή και μάλιστα στην κορύφωση της πορείας του, έχοντας αναλάβει την ευθύνη για γίνεις η φωνή του, το βάρος είναι τεράστιο. Πρέπει να δημιουργήσεις κάτι που να σε εκφράζει προσωπικά και ταυτόχρονα να έχει το δικό του αποτύπωμα. Το μεγαλύτερο δώρο που δέχτηκα κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου ήταν όταν η μητέρα του Εμμανουήλ μου είπε πως στα γραπτά μου είναι σαν να ακούει το παιδί της. Η διαδικασία όλη ήταν μια ευλογημένη στιγμή! Συναντήσεις σε μέρη με συναισθηματικό φορτίο, πολύωρες συζητήσεις, επιτόπου ξενύχτια για μένα για να μπορέσω να κρατήσω ζωντανή τη στιγμή, ώστε να την αποδώσω ατόφια, άμεση αποστολή των κειμένων και μια γλυκιά αγωνία για εκείνες τις απαντήσεις από την πλευρά του Εμμανουήλ, που είχαν συγκίνηση, δάκρυα και ικανοποίηση. Δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη την αγκαλιά που μοιραζόμασταν κάθε φορά που χωρίζαμε. Κι η αγκαλιά του Εμμανουήλ μπορεί να χωρέσει τόσα πολλά και αληθινά, όταν ανοίξει συνειδητά για να σε κλείσει μέσα της.

Ο Εμμανουήλ Καραλής δεν αναδεικνύεται απλώς ως αθλητής, αλλά ως μια βαθιά υπαρξιακή φιγούρα. Ποια πλευρά του ανθρώπου αυτού θεωρήσατε πως έπρεπε να αναδειχθεί μέσα από τη γραφή, ακόμα κι αν παρέμενε αθέατη στους περισσότερους;

Του ανθρώπου, ως οντότητα και ως προσωπικότητα, ως ρίζες και ως περιβάλλον, ως σκέψη και ως συναίσθημα, που όμως είναι ανώτερη των επιτευγμάτων του. Ο περισσότερος κόσμος λογικά στέκεται στα ρεκόρ και τα μετάλλια, όμως στην περίπτωση του Εμμανουήλ υπάρχει μια διαδρομή που ξεκίνησε ακόμα και πριν γεννηθεί ο ίδιος, και με έναν ίσως καρμικό τρόπο τον φέρνει σήμερα εδώ. Ο Εμμανουήλ είναι ένας αθλητής που δεν παίρνει αξία από τα μετάλλιά του, δίνει προστιθέμενη αξία σε αυτά μέσα από μια στάση ζωής και μια διαδρομή καθόλου αναμενόμενη, απόλυτα ανατρεπτική και πάνω απ’ όλα με μια σφραγίδα στο τέλος πίστης ότι το καλό μπορεί να νικήσει. Πόσο σπουδαίο είναι αυτό για κάθε άνθρωπο και κυρίως για ένα παιδί.

Το βιβλίο διαπνέεται από μια ουσιαστική επιθυμία να απευθυνθείτε όχι μόνο σε νέους, αλλά σε κάθε άνθρωπο που κάποτε αμφισβήτησε την αξία του. Ποια είναι η συναισθηματική ή φιλοσοφική προέλευση αυτής της ανάγκης;

Σε μια εποχή που η τοξικότητα κάθε μορφής δηλητηριάζει κάθε έκφανση της ζωής μας, να βλέπεις πως το καλό αντιστέκεται, παλεύει και στο τέλος επικρατεί είναι πια ανάγκη, για να μπορέσεις να συνεχίσεις. Μπορεί η αντίληψη περί της προσωπικής αξίας του καθενός μας να έχει και μια φιλοσοφική προσέγγιση, όμως παραδείγματα χειροπιαστά και μετρήσιμα σαν αυτό το βιβλίο είναι τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζεις τις αξίες σου και την προσωπικότητά σου και προχωράς.

Η έννοια της υπέρβασης εμφανίζεται σχεδόν μεταφυσικά στο έργο. Αν το όνειρο δεν είναι προορισμός αλλά στάση ζωής, όπως υπονοείτε, πώς ορίζετε εσείς την επιτυχία σήμερα;

Επιτυχία ήταν, είναι και θα είναι πάντα το να καταφέρει κάποιος να βρεθεί στο στοιχείο του. Να ορίσει εκείνο το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να αισθάνεται ο εαυτός του και ταυτόχρονα να το απολαμβάνει. Ειδικά σήμερα στη δικτατορία της εικόνας, των fake news και των φιλτραρισμένων προφίλ, την επιτυχία την ορίζει ο καθένας μας, όταν κλείνει την πόρτα του σπιτιού του και μένει μόνος. Τί είδους επιτυχία μπορεί να είναι αυτή που κάνει, ας πούμε, έναν καλλιτέχνη να πουλάει εκατομμύρια αντίτυπα του έργου του και να γεμίζει στάδια και ταυτόχρονα να τον οδηγεί στην αυτοκτονία; Μπορεί να είναι επιτυχημένος για τους πολλούς που βλέπουν τα πράγματα από μακριά, για τον ίδιο όμως; Μεγαλύτερη επιτυχία στη ζωή από το να βρίσκεις τις ισορροπίες σου και να τις διατηρείς δεν υπάρχει. Υπάρχει ένα ολόκληρο κομμάτι στο βιβλίο που μιλάει για το τέλειο και το εξαιρετικό. Έχει ενδιαφέρον, νομίζω. Όταν μιλάω σε παιδιά στα σχολεία, και το κάνω πολύ συχνά, τους παρακαλώ να μην κάνουν ποτέ κάτι στη ζωή τους για να αποδείξουν στους άλλους πόσο καλοί είναι. Να κάνουν πράγματα που αγαπούν και αν κάνεις πράγματα που αγαπάς, συνήθως είσαι και καλός σε αυτά.

Λέτε πως «χιλιάδες πράγματα μπορούν να μπουν ανάμεσα σε εμάς και τα όνειρά μας». Από την εμπειρία σας, ποιο είναι το πιο αθόρυβο, αλλά εξουθενωτικό εμπόδιο που αντιμετωπίζει ένας νέος σήμερα;

Όχι μόνο σήμερα, αλλά διαχρονικά. Το σαράκι της αμφισβήτησης του ίδιου σου του εαυτού και της αξίας σου. Απλά σήμερα η πλατφόρμα πάνω στην οποία γεννιέται αυτή η αμφισβήτηση και καλλιεργείται είναι παγκόσμια και πολύ πιο δυνατή, γιατί η σύγκριση στην οποία σε βάζει είναι συντριπτική, συνήθως ψεύτικη και άρα επικίνδυνη. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δηλητήριο στη ζωή από το να πιστεύεις πως δεν είσαι ικανός να κυνηγήσεις τα όνειρά σου.

Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σημείο κατά τη συγγραφή όπου αισθανθήκατε ότι ο Μανόλο σας «μίλησε» πέρα από τις λέξεις – σαν να μεταφέρατε κάτι πιο μεγάλο από εσάς;

Είναι πολλά τα σημεία που θα το αισθανθείτε ότι αγγίζουμε θέματα που είναι πάνω από την απλή εξιστόρηση μιας προσωπικής ιστορίας. Έχουμε φτιάξει κάτι πολύ διαφορετικό και αυτό ήταν από την πρώτη στιγμή που μπήκα σε αυτό το ταξίδι το όραμά μου. Ειδικά τα σημεία που πάμε πολύ πίσω και μιλάμε για γεγονότα της ζωής των γονιών του Εμμανουήλ, θα αισθανθείτε ότι πράγματι μας ξεπερνάνε και ορίζουν διαδρομές που στηρίζονται σε δυνάμεις που ούτε καν φανταζόμασταν ότι είχαμε εμείς οι ίδιοι για τους εαυτούς μας.

Πώς αφηγείστε την πορεία ενός Ολυμπιονίκη χωρίς να εστιάσετε στα μετάλλια, αλλά στις σιωπές, στις πληγές και στις εσωτερικές του εκρήξεις; Τι ήταν πιο δύσκολο να κατακτήσετε: το ύφος ή την ουσία;

Το ύφος είναι κάτι πολύ προσωπικό. Το έχεις μέσα σου, ως δημιουργός, και το προσαρμόζεις στις εκάστοτε ανάγκες του έργου σου. Η ουσία όμως είναι η μεγάλη πρόκληση. Τί περισσότερο μπορείς να πεις από αυτό που θα έβλεπε και σε αυτό που θα εστίαζε ο περισσότερος κόσμος. Υπάρχουν πολλές ιστορίες πίσω από την κεντρική ιστορία, που όμως όταν αναδειχτούν δίνουν μια πολύ μεγαλύτερη διάσταση σε αυτήν και πολλές φορές νόημα και μήνυμα. Το μήνυμα είναι για μένα πάντα το ζητούμενο. Τι θέλω να πω; Τι θέλω να μείνει; Πού θέλω να φτάσω;

Ο Μανόλο γεννήθηκε «διαφορετικός» σ’ έναν κόσμο που λατρεύει την ομοιομορφία. Πόσο δύσκολο είναι να αφηγηθείτε μια ιστορία θριάμβου που να μην αναπαράγει τη ρητορική του «ήρωα παρά τα εμπόδια», αλλά να φωτίζει τη δύναμη μέσα στη διαφορετικότητα;

Έχει να κάνει πολύ με αυτό που συζητούσαμε πριν για την έννοια της επιτυχίας. Ο Εμμανουήλ δεν είναι ήρωας γιατί ανέβηκε στο βάθρο, ενώ του είπαν ότι δεν μπορεί. Ο Εμμανουήλ είναι παράδειγμα, δεν μ’ αρέσει η λέξη ήρωας, γιατί κράτησε το χαμόγελό του και το φως στον ορίζοντα, ενώ είχε όλες τις προϋποθέσεις για να το χάσει για πάντα. Η πρόκληση για την αξία της διαφορετικότητας στην εποχή μας έχει να κάνει με τη συνειδητοποίηση του πόσο ίδιοι είμαστε όλοι, αλλά και στην αναγνώριση πως ένα παραπάνω δικαίωμα για κάποιον που το στερείται σήμερα δεν σημαίνει πως θα το χάσεις εσύ που ήδη το απολαμβάνεις. Θα έλεγα πως ένα σημαντικό κομμάτι του βιβλίου υφαίνει αυτόν τον ιστό σκέψης.

Ποια φράση ή στάση ζωής του Εμμανουήλ Καραλή θεωρείτε πως συμπυκνώνει το νόημα της ατομικής ενδυνάμωσης μέσα από τη συλλογική αποδοχή;

Το «Fly Manolo Fly» δεν σημαίνει πέτα πάνω από πήχεις του επί κοντώ. Θα έλεγα το νόημά του αποδίδεται καλύτερα ως «Πέτα, ψυχή μου, πέτα». Πήγαινε να συναντήσεις τα όνειρά σου και εντέλει τον προορισμό σου. Το δομικό στοιχείο σου, εκείνο για το οποίο μιλήσαμε στην αρχή.

Αν η Ελλάδα σήμερα έπρεπε να κάνει ένα «άλμα επί κοντώ» προς μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία, πού πιστεύετε ότι θα συναντούσε το μεγαλύτερο εμπόδιο;

Φοβάμαι στην αντίληψη πως πολλοί σημαντικοί θεσμοί μας, και το «σημαντικοί» το λέω από τη βαρύτητα που έχουν διαχρονικά στην ελληνική κοινωνία, κινδυνεύουν από τον σεβασμό προς τη διαφορετικότητα. Ούτε η οικογένεια, ούτε η Εκκλησία, ούτε η εκπαίδευση έχουν να φοβηθούν κάτι από τον σεβασμό και την αναγνώριση δικαιωμάτων σε ανθρώπους που δεν μας μοιάζουν. Μεγαλώσαμε δυστυχώς με την αντίληψη πως αυτός που δεν μας μοιάζει στα αυστηρά προσωπικά του χαρακτηριστικά είναι ή κατώτερος σε σχέση με μας ή εχθρός προς εμάς. Και όταν μιλάμε για προσωπικά χαρακτηριστικά μιλάμε για όλα αυτά τα στοιχεία με τα οποία γεννηθήκαμε χωρίς να ευθυνόμαστε και δεν επηρεάζουν με την ύπαρξή τους και τη ζωή κάποιου άλλου.

Η υπέρβαση για εσάς δεν είναι αφήγημα, είναι βίωμα – από το Κιλιμάντζαρο μέχρι τα σχολεία. Ποια ήταν η πρώτη φορά που νιώσατε πραγματικά ότι «κοιτάτε από ψηλά» – όχι με έπαρση, αλλά με επίγνωση;

Όταν συνειδητοποίησα ότι μετά το όνειρο, τη θέληση, τη δουλειά, την πίστη και την αίσθηση ότι μπορώ να τα καταφέρω, υπάρχουν δύο ακόμα διανοητικά στάδια προσέγγισης των στόχων μου και της προσωπικής μου ευτυχίας, το «μου αξίζει» και «το δικαιούμαι». Και αυτό είναι μια πορεία πολλών χρόνων και δυνατών αναταράξεων.

Τι κόστος έχει για έναν συγγραφέα και άνθρωπο το να επιμένει στο φως, σε έναν κόσμο που συχνά ανταμείβει το κυνικό και το εύκολο;

Μεγάλο, ως προς την δυσκολία του να μοιραστεί σε μια μεγαλύτερη κλίμακα την αλήθεια του, χωρίς να χρειαστεί να προδώσει την αξιοπρέπειά του. Συνήθως για έναν συγγραφέα ή έναν επιστήμονα ή όποια άλλη ιδιότητα σκεφτείτε, οι πόρτες των μεγάλων μέσων για να μιλήσει για το έργο του συνήθως είναι κλειστές, αν δεν είναι διατεθειμένος να πουλήσει την προσωπική του ζωή ή να μαγειρέψει ή να τραγουδήσει ή να χορέψει ή δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο θα του ζητηθεί να κάνει, για να κάνει το προϊόν περισσότερο δελεαστικό. Αυτό σε επίπεδο εμπορικό και καθαρά επαγγελματικό. Σε επίπεδο προσωπικό, αν η απόφασή σου να μείνεις εσωτερικά στο φως σε φέρνει αντιμέτωπο με τα σκοτάδια τα δικά σου και των άλλων, θα μπορούσε να είναι και πολύ διαφωτιστικό, αν έχεις τη διάθεση να το δεις έτσι. Ωραίο είναι να καταφέρεις να πείσεις περισσότερους ανθρώπους για αυτά που πρεσβεύεις. Είναι όμως πιο ωραίο να πείσεις τον εαυτό σου πως παραμένεις με βαθιές ρίζες εκεί που πραγματικά θέλεις να είσαι παρά τους ανέμους.

Έχετε βραβευθεί πολλαπλώς, αλλά αν ένα παιδί σας χάριζε ένα «άτυπο» βραβείο για το συγκεκριμένο βιβλίο, τι θα θέλατε να σας γράψει στην κάρτα που θα το συνόδευε;

Σας ευχαριστώ, γιατί χωρίς να με ξέρετε με κάνατε κι εμένα πρωταγωνιστή σας. Σας ευχαριστώ, γιατί με βρήκα μέσα στο βιβλίο σας.

Έχοντας γράψει αρκετά βιβλία, με ποιον από τους ήρωες σας έχετε νιώσει ότι «συγκατοικείτε» για περισσότερο καιρό απ’ όσο περιμένατε; Τι σας έμαθε για εσάς τον ίδιο;

Συνήθως ένα κομμάτι μου υπάρχει πάντα στους ήρωές μου. Και γιατί θέλω να μιλάω για θέματα που με απασχολούν και με πόνεσαν και γιατί έτσι μπορώ να μπω λίγο πιο βαθιά στην ψυχή του και άρα τη δική μου. Την αλήθεια μου προσπαθώ να μοιραστώ, άρα οι ήρωές μου είναι κομμάτια του δικού μου παζλ. Με όλους συγκατοικώ και είμαι μόνιμα σε ανοιχτή συνομιλία.

Το «Ονειρεύομαι. Θέλω. Μπορώ» είναι μια τριπλή δήλωση πίστης. Ποια από τις τρεις λέξεις θεωρείτε σήμερα πιο ριζοσπαστική;

Σαφώς το «ονειρεύομαι». Είναι η αρχή, είναι η αιτία του ταξιδιού. Στο όνειρο επικεντρώνεται η τεράστια πρόκληση να το κρατήσεις ζωντανό. Το όνειρο είναι σαν ένα μωρό, ένα παιδί. Και αν «γλιτώσει το παιδί, υπάρχει ελπίδα».

Υπάρχει ένα βιβλίο που άλλαξε ριζικά τη δική σας ζωή ή τον τρόπο που βλέπετε τον κόσμο; Αν ναι, ποιο ήταν το κρυφό του όπλο;

Διάβαζα πάντα πολύ. Τα τελευταία χρόνια με γοητεύουν οι πραγματικές ιστορίες ανθρώπων, δηλαδή οι βιογραφίες. Μέσα από τις ζωές άλλων ανθρώπων, που πιθανότατα μεγάλωσαν σε πολύ διαφορετικές συνθήκες από τις δικές μου, μπόρεσα να δώσω απαντήσεις σε πολύ σημαντικά ερωτήματα για μένα, που τώρα όμως έξω από το δικό μου πλαίσιο είδα ξαφνικά πολύ καθαρά. Είναι σπουδαίο πράγμα να μπαίνεις στα παπούτσια του άλλου και μελετώντας άλλους ανθρώπους και άλλες ζωές να καταφέρνεις τελικά να περπατήσεις και σε άλλους δρόμους, που πιθανόν τα δικά σου παπούτσια να μη σε πήγαιναν. Άρα αυτό είναι το κρυφό όπλο όλων αυτών των βιβλίων. Το παράθυρο που μου άνοιξαν στο να παρατηρήσω μια άλλη πραγματική ζωή.

Κύριε Μιχαλόπουλε, αν μπορούσατε να αφήσετε ένα τελευταίο μήνυμα στους νέους ανθρώπους μέσα από τον Μανόλο, ποιο θα ήταν αυτό – όχι ως συγγραφέας, αλλά ως συνοδοιπόρος στην προσπάθειά τους να ορίσουν τον εαυτό τους;

Προσπαθήστε απλά να νικήσετε τους φόβους σας. Εμείς οι ίδιοι βάζουμε τα πιο ύπουλα εμπόδια στον εαυτό μας, όταν τον πείθουμε ότι κάποια πράγματα δεν είναι για μας, απλά και μόνο γιατί είναι πολύ καλά για να είναι δικά μας και κομμάτι της ζωής μας. Δεν ισχύει. Όταν έφτασα στην κορυφή του Κιλιμάντζαρο, στα 6.000μ. μετά από τις επτά πιο δύσκολες μέρες και νύχτες στη ζωή μου και ενώ είχα προετοιμάσει τον εαυτό μου για την ομορφιά που θα ζούσα, βλέποντας τον κόσμο από τόσο ψηλά, το πρώτο που έκανα ασυναίσθητα μόλις έφτασα εκεί ήταν να κοιτάξω και πάλι ψηλά. Δεν ξέρω τι έψαχνα, αλλά σίγουρα έψαχνα κάτι που βρισκόταν μάλλον σε κάποιες ακόμα υψηλότερες κορυφές και από εκείνη τη στιγμή ξεκίνησα το ταξίδι μου για να τις βρω και χαίρομαι τόσο πολύ που ακόμα κάποιες τις ψάχνω.