H Ελένη Ανδρεάδη έχει βρει τον τρόπο να πείσει τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη Γη

Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2023 είναι μια υπενθύμιση ότι οι ενέργειες των ανθρώπων για την πλαστική ρύπανση έχουν σημασία. Τα βήματα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις και οι επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης είναι η συνέπεια αυτής της δράσης και φέτος όλοι μαζί υποστηρίζουμε πως πρέπει νικήσουμε την πλαστική ρύπανηση κάτω από το hastag#BeatPlasticPollution».

Σε πρόσφατη ομιλία της η Ίνγκερ Άντερσεν, Εκτελεστική Διευθύντρια του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), ζήτησε να επανεξεταστεί κάθε στάδιο του κύκλου ζωής των πλαστικών για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης, τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και την επιβράδυνση της κλιματικής αλλαγής ενώ τόνισε πως με τις σωστές ενέργειες, η πλαστική ρύπανση θα μπορούσε να μειωθεί κατά 80% έως το 2040.

Την τόσο ξεχωριστή αυτή ημέρα μιλήσαμε με τη συγγραφέα Ελένη Ανδρεάδη, που ειδικεύτηκε στην Περιβαλλοντική Πολιτική και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και από το 2009, ίδρυσε τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πράκτορες του Πλανήτη -σε αυτή προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές - να μας εξηγήσει με ποιες δράσεις θα μπορούσαμε να δώσουμε στα παιδιά να καταλάβουν πώς μπορούν να δράσουν στην καθημερινότητά τους για να μειώσουν τη χρήση πλαστικού;

Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε πρακτικά στα παιδιά γιατί το πλαστικό είναι ένας από τους κύριους υπεύθυνους της ρύπανσης των ωκεανών και του πλανήτη εν γένει;

«Έχω γράψει ένα βιβλίο αφιερωμένο στην πλαστική ρύπανση (Πράκτορες του Πλανήτη 5: Η Απαγωγή της Δ) και αναφέρομαι σε αυτή σε όλα τα παιδικά μου, περιβαλλοντικά βιβλία. Δεν νομίζω ότι είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το πρόβλημα, μικρός ή μεγάλος. Εδώ και χρόνια κατασκευάζουμε κάτι το οποίο δεν διαλύεται στη φύση, όπως για παράδειγμα θα διαλυθεί μια μπανανόφλουδα που θα γίνει χώμα μέσα σε κάποιες ημέρες, αλλά διασπάται σε κομμάτια, μικρά ακόμα και αόρατα στο μάτι, τα μικροπλαστικά. Αυτά μπαίνουν και στην τροφική μας αλυσίδα, και άρα και στο ίδιο μας το σώμα με αβέβαιες, και σίγουρα όχι θετικές, επιπτώσεις στην υγεία μας».

Μέλημα μας πρέπει να είναι να μειώσουμε το πλαστικό γενικά και το πλαστικό μιας χρήσης επιτακτικά, βρίσκοντας επαναχρησιμοποιούμενες ή φυσικές λύσεις. Ας έχουμε μαζί μας υφασμάτινες τσάντες στα καταστήματα και την λαϊκή. Όχι στα πλαστικά μπουκάλια νερού, ας προτιμούμε παγούρια και θερμός για τον καφέ. Όχι στα καλαμάκια, που δεν ανακυκλώνονται και να θέλαμε.

Ας αντικαταστήσουμε πλαστικά υλικά, όπως π.χ. το σφουγγαράκι της κουζίνας με πετσέτες ή σφουγγαράκια φυσικά βαμβακερά ή πλενόμενα. Αντί για πλαστική μεμβράνη μπορούμε να χρησιμοποιούμε καπάκια πολλαπλών χρήσεων.

Για το φαγητό των παιδιών στο σχολείο θήκες φαγητού σιλικόνης που πλένονται αντί για πλαστικά σακουλάκια μιας χρήσης. Πολλές τέτοιες ιδέες θα βρείτε στα βιβλία μου.

Μήπως είναι η ώρα όμως να επανεξεταστεί η χρήση πλαστικού σε κάθε στάδιο της ζωής του ανθρώπου ξεκινώντας από τη βρεφική ηλικία (παιχνίδια, ποτήρια, πιάτα κλπ);

«Υπολογίζεται πως μπορεί να τρώμε πλαστικό ίσο με μια πιστωτική κάρτα κάθε εβδομάδα μέσα από το νερό, τα ψάρια και το αλάτι. Ότι το 2050 οι θάλασσες θα έχουνε περισσότερο πλαστικό από ό,τι ψάρια. Μιλάμε για ένα πολύ βολικό υλικό που πλέον όμως έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μας και στην βιοποικιλότητα του πλανήτη. Είναι άρα ένα φτηνό υλικό που όμως στοιχίζει ακριβά στην υγεία μας και τη Γη. Φυσικά και θα έπρεπε να επανεξεταστεί η χρήση του και το πραγματικό κόστος του, λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις επιπτώσεις.

Μη ξεχνάμε, όπως αναφέρει και η Άντερσεν, ότι προέρχεται από ορυκτά καύσιμα – από το πετρέλαιο – που πρέπει να σταματήσουμε να καίμε λόγω της κλιματικής αλλαγής. Δεν θα έπρεπε, για παράδειγμα, να απαγορευτεί η χρήση του γκλίτερ που είναι μικροπλαστικά τα οποία διαφεύγουν κατευθείαν στη φύση ή τα εισπνέουν τα παιδιά μας;

Είναι αδύνατον να το μαζέψεις, είναι εξαρχής ο ορισμός της δημιουργίας ενός ανεξέλεγκτου σκουπιδιού. Δεν θα έπρεπε να μην παράγονται αντικείμενα που δεν είναι ανακυκλώσιμα και δεν έχουν δυνατότητα κλειστού κύκλου στη ζωή τους, π.χ τα μπαλόνια; Να μειωθούν τα περιτυλίγματα και οι συσκευασίες που έχουν τόσο πλαστικό και γενικότερα να δούμε κίνητρα για την μείωση της πλαστικής συσκευασίας... Η ατομική πρωτοβουλία έχει τεράστια σημασία αλλά εδώ χρειάζεται άμεση παρέμβαση της Πολιτείας».

Ελένη, μπήκες από νωρίς στη σκέψη των παιδιών και η Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πράκτορες του Πλανήτη, η οποία προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές συμπληρώνει 14 χρόνια δράσης. Ποιο είναι το επόμενο βήμα στις δράσεις που σχεδιάζουν οι πράκτορες του πλανήτη και ποιο θεωρείς πως είναι το πιο σημαντικό επίτευγμα της οργάνωσης.

«Έχουμε αγγίξει πάνω από 100.000 παιδιά τα τελευταία 15 χρόνια με το υλικό μας. Το μεγαλύτερο επίτευγμα είναι ο ενθουσιασμός των παιδιών. Πειραματιζόμαστε με νέους τρόπους προσέγγισης των παιδιών, πχ με νέες συνεργασίες και μέσα, όπως το τραγούδι και ο χορός, το θέατρο, και ελπίζω η τηλεόραση σύντομα».

Η θεατρική παράσταση «Πράκτορες του Πλανήτη-Τα Τέρατα των Θαλασσών» που βασίζεται στη βραβευμένη σειρά βιβλίων «Πράκτορες του Πλανήτη» έγινε η αγαπημένη των μικρών θεατών φέτος. Θα συνεχίσουν οι πράκτορες να ψυχαγωγούν τα παιδιά στο θέατρο;

Η παράσταση θα ταξιδέψει στην Θεσσαλονίκη το φθινόπωρο και θα παίξει εκεί για την σεζόν. Όσοι είδαν την παράσταση ξέρουν ότι ο υπερκακός Ιβάν δεν σταματά και ήδη σχεδιάζει το επόμενο σατανικό του πλάνο. Εύχομαι να το δούμε και αυτό επί σκηνής.

Οι «Μαχητές του Ντάο» -«Υπόθεση Ηλιακό Τσάι» και «Υπόθεση Λυπημένο Πάντα» βάζουν τα παιδιά σε σκέψη για το τι πηγαίνει λάθος σε σχέση με την κατάχρηση του πλανήτη και των ζώων από ακόμα πιο μικρή ηλικία. Πότε είναι για εσένα η κατάλληλη στιγμή για να μιλήσουμε σε ένα παιδί για τις επιπτώσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας στο περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή;

«Πιστεύω ότι από μωρά μπορεί κανείς να μυήσει τα παιδιά στο τι σημαίνει να απολαμβάνω τη φύση, ότι είμαι μέρος της φύσης, ότι αναζητώ την ισορροπία μέσα μου, ότι έχω σεβασμό για τον συνάνθρωπό μου και τις άλλες μορφές ζωής κ.ά. που θα βρει κανείς στους Μαχητές του Ντάο. Φυσικά, όσο μεγαλώνουν μπορούν να καταλάβουν περισσότερα για το επιστημονικό κομμάτι, αλλά το βιωματικό και οι αξίες που το διέπουν είναι τα σημαντικότερα ίσως».

Πρακτικά, τι είναι εκείνο που θα ήθελες να κάνει ένα παιδί μετά την επαφή των έργων που έχεις δημιουργήσει, είτε μιλάμε για τα βιβλία, τα βιωματικά εργαστήρια ή μια θεατρική παράσταση;

Μιλάμε για τα παιδιά αλλά η εμπλοκή των γονιών στην υιοθέτηση του τρίπτυχου Μειώνω- Επαναχρησιμοποιώ- Ανακυκλώνω δεν είναι ευθύνη πρώτα των γονιών και της οικογένειας μέσα στην οποία μεγαλώνει ένα παιδί συνολικά;

Τα ερεθίσματα της οικογένειας είναι καταλυτικά, φυσικά. Όχι μόνο για αυτό το θέμα αλλά για την ευρύτερη παιδεία. Μου έχουν πει και γονείς ότι διαβάζοντας τα βιβλία μαζί με τα παιδιά τους έχουν μάθει και αυτοί. Δεν είναι κακό να παραδεχτούμε ότι δεν τα ξέρουμε όλα και να ζητήσουμε τη βοήθεια των παιδιών μας ώστε να δράσουμε ως οικογένεια. Μπορεί να εκπλαγούμε από το πόσο καλά θα περάσουμε εάν κινητοποιηθούμε γύρω από ένα τοπικό θέμα – π.χ. για ένα καθαρισμό στο τοπικό μας πάρκο –ως οικογένεια.

Έχει γίνει πολύς λόγος και πολύς ντόρος γύρω από την Greta Thunberg και τη δράση της από την εφηβεία ακόμα. Ποιο ήταν το πρόσημο που έχει για εσένα η δράση της στην προστασία του πλανήτη;

Πριν κάποια χρόνια έγραψα ένα μυθιστόρημα για την κλιματική κρίση που απευθύνεται σε μεγαλύτερες ηλικίες παιδιών και εφήβων, με το όνομα «Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης». Σε αυτό, τέσσερα παιδιά ταξιδεύουν στις άκρες του κόσμου για να σταματήσουν την κλιματική αλλαγή, καταλήγοντας να ξεσηκώσουν χιλιάδες παιδιά που διαδηλώνουν έξω από τον Λευκό Οίκο. Τότε μου είχε φανεί εξωφρενικό σαν υπόθεση, ότι ίσως να μην γινόταν πιστευτό, και όμως να που η πραγματικότητα ξεπερνάει τη φαντασία ενός συγγραφέα και γεννιέται το φαινόμενο Γκρέτα – οδηγώντας στην μεγαλύτερη διαδήλωση για την κλιματική κρίση που έχει δει ο πλανήτη μας. Είναι πολλοί οι νέοι ηγέτες που λαμβάνουν δράση και κρίνουν τους ενήλικες ανεπαρκείς πέρα από την Γκρέτα. Τι άλλο παρά δέος μπορεί να αισθανθεί κανείς για αυτό το παιδί και όλη την παρέα της; Για εμένα ο ντόρος θα έπρεπε να γίνεται για την ανεπάρκεια των ενηλίκων και τον ηγετών μας, που είναι τόσο μεγάλη, ώστε να χρειάζεται να επιχειρήσει ένα παιδί να μας συνετίσει καθώς οδηγούμε την ανθρωπότητα στο χείλος του γκρεμού.

Με ένα Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου ήδη στα χέρια σου και μεταφράσεις των βιβλίων σου και σε άλλες χώρες και γλώσσες, πώς φαντάζεσαι το μέλλον στη συγγραφή;

«Μου αρέσει πάντα να αντιμετωπίζω μια πρόκληση όταν γράφω. Δεν θέλω να μένω στο ίδιο. Έχω γράψει δέκα περιβαλλοντικά παιδικά βιβλία, το θεατρικό προσφάτως, και δεν ξέρω τι κρατά το μέλλον. Έχω πολλά ακόμα να πω για τους Μαχητές του Ντάο, σίγουρα θα ακολουθήσουν και άλλα βιβλία σε αυτή τη σειρά. Πειραματίζομαι και με τη συγγραφή σεναρίων. Ένα είναι σίγουρο, ότι η συγγραφή είναι απαραίτητη στη ζωή μου και δεν μπορώ να φανταστώ να μην παιδεύω μια ιδέα στο μυαλό μου ή να βρίσκομαι στο γραφείο μου τις πολύ πρωινές ώρες για να την αναπτύξω».

Info: Ελένη Ανδρεάδη

• H Ελένη Ανδρεάδη ειδικεύτηκε στην Περιβαλλοντική Πολιτική και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.

• Το 2009, ίδρυσε τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση Πράκτορες του Πλανήτη, η οποία προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές και έχει αγγίξει πάνω από 100.000 παιδιά σε ολόκληρη τη χώρα. Τα βιωματικά περιβαλλοντικά προγράμματα της οργάνωσης υλοποιούνται σε δημοτικά σχολεία σε ολόκληρη τη χώρα και έχουν βραβευτεί για την καινοτομία τους από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. http://planetagents.org/

• Το πρώτο βιβλίο της, Γίνε Πράκτορας του Πλανήτη, απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου στην κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων 2015

• Τα βιβλία της μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε χώρες όπως η Αμερική, η Κίνα, η Κορέα, η Τουρκία και η Αίγυπτος.

• Την περασμένη σεζόν παρουσιάστηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη η θεατρική παράσταση «Πράκτορες του Πλανήτη-Τα Τέρατα των Θαλασσών» που βασίζεται στη βραβευμένη σειρά βιβλίο της Ελένης «Πράκτορες του Πλανήτη» και σκοπός της είναι να ενημερώσει διασκεδάζοντας παράλληλα τους μικρούς και μεγάλους θεατές για την κλιματική κρίση και τη ρύπανση των θαλασσών.

• Πρόσφατα κυκλοφόρησε μια νέα σειρά βιβλίων τους «Μαχητές του Ντάο» που απευθύνεται σε λίγο μικρότερα παιδιά από ό,τι οι Πράκτορες. Το πρώτο βιβλίο είναι το «Υπόθεση Ηλιακό Τσάι» και το δεύτερο που βγήκε πριν λίγες μέρες το «Υπόθεση Λυπημένο Πάντα». Αυτά τα βιβλία περιέχουν και μικρές δόσεις ανατολίτικης φιλοσοφίας (πχ προτείνουν διαλογισμό).

• Όλα τα βιβλία της, αλλά και οι δράσεις που κάνει σε σχολεία έχουν ως στόχος με τρόπο ευρηματικό και διασκεδαστικό να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά σε θέματα περιβάλλοντος αλλά και να τους δείξουν τρόπους ν’ αναλάβουν δράση και να προστατεύσουν το σπίτι μας, τη Γη.

Βρες τα βιβλία της Ελένης Ανδρεάδη εδώ