Κλυταιμνήστρα Κατσαρά: «Στην έρευνα δίνονται ίσες ευκαιρίες τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες»

Η Κλυταιμνήστρα Κατσαρά είναι μία νέα γυναίκα, η οποία ανήκει τα τελευταία χρόνια στον επιστημονικό χώρο. Μπορεί όπως μας είπε το φύλο της να μην έχει παίξει κάποιο ρόλο στην μέχρι τώρα πορεία της, αλλά αναγνωρίζει το γεγονός πως οι δυσκολίες για έναν νέο άνθρωπο που ξεκινά το ταξίδι του στην επιστήμη να είναι πολλές.

Είναι υποψήφια διδάκτωρ του Ελληνικού Μεσογειακου Πανεπιστημίου με κρατική υποτροφία ΕΛΙΔΕΚ και ανήκει στο ειδικό τεχνικό επιστημονικό προσωπικό στο IESL-FORTH στα φασματοσκοπικά όργανα. Για την Παγκόσμια Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη, η Κλυταιμνήστρα Κατσαρά μίλησε στο Queen.gr για το πώς είναι μια νέα γυναίκα να βρίσκεται στον επιστημονικό χώρο. Η ενασχόλησή της; Το περιβάλλον, τα τρόφιμα και τα μικροπλαστικά.

Πώς είναι για την Κλυταιμνήστρα Κατσαρά να βρίσκεται μια νέα γυναίκα στην επιστήμη;

Ομολογουμένως, είστε μία νέα γυναίκα που έχει ήδη καταφέρει πολλά στον επιστημονικό χώρο. Ποιο είναι το κύριο ενδιαφέρον σας σε αυτόν τον τομέα και τι σας έλκει περισσότερο στην επιστήμη;

Δεν έχω ένα συγκεκριμένο κύριο ενδιαφέρον, θεωρώ τον εαυτό μου ότι ανήκει στην διεπιστημονικότητα. Λατρεύω τις θετικές επιστήμες και μου αρέσει όταν έχω την ευκαιρία να ελίσσομαι σε αυτές. Η αδυναμία μου είναι ο μικρόκοσμος, οπότε και τα μικροσκόπια. Τα βιομόρια και το περιβάλλον νομίζω ότι είναι οι τομείς που με συναρπάζουν περισσότερο και σαν τεχνικές η φασματοσκοπία θεωρώ ότι είναι σαγηνευτική για μένα.

Ποια επιστήμονα-πρότυπο θα μπορούσατε να ξεχωρίσετε;

Τα κυριότερά μου πρότυπα είναι και γυναίκες αλλά και άντρες επιστήμονες. Αν επικεντρωθούμε στις γυναίκες μόνο, το πρώτο μου πρότυπο ήταν η Βιολόγος μου στο σχολείο, την οποία θαυμάζω ακόμα, η κα. Κατερίνα Δέμπελη. Λάτρεψα τη Βιολογία από το πρώτο μάθημα που μας έκανε. Έπειτα, μεγάλη βασική επιρροή μού άσκησαν 3 καθηγήτριές μου στο πανεπιστήμιο, στο προπτυχιακό πρόγραμμα. Η κα. Άννα Μητράκη όπου και διετέλεσα στο εργαστήριό της την διπλωματική μου εργασία και ασχολήθηκα πρώτη φορά με τα βιοϋλικά. Έπειτα, η κα. Μαρία Χατζηνικολαΐδου, όπου στα μαθήματά της εμπνεύστηκα από το πάθος της που είχε για την επιστήμη. Τέλος, σαν πρότυπο γυναίκας, μητέρας και επιστήμονα, θεωρώ την κα. Μαρία Βαμβακάκη. Παρόλο που την είχα καθηγήτρια μόνο σε 2 μαθήματα στη σχολή, και δεν έχουμε συνεργαστεί ερευνητικά, επιδιώκω να ακούω τις ομιλίες της γιατί αποτελούν έμπνευση για μένα. Είναι μια γυναίκα που έχει δώσει το 100% σε όλους τους τομείς της ζωής της με μεγάλη επιτυχία.

Έχετε αντιμετωπίσει κάποιου είδους διάκριση με βάση το φύλο σας;

Όχι, ευτυχώς έως τώρα δεν έχω αντιμετωπίσει προσωπικά κάποιου είδους διάκριση με βάση το φύλο μου. Δε γνωρίζω αν φταίει ο κλάδος, ή αν ήμουν τυχερή στα εργαστήρια που έχω βρεθεί, αλλά από τις εμπειρίες μου όλοι ήμασταν ίσοι.

Είναι ο επιστημονικός χώρος προσβάσιμος και για τα δύο φύλα - τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό;

Για το εξωτερικό δε γνωρίζω, καθώς δεν είχα την τύχει μέχρι στιγμής να βρεθώ σε κάποιο εργαστήριο του εξωτερικού. Θεωρώ ότι στην έρευνα, στην Ελλάδα δίνονται ίσες ευκαιρίες τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες. Εξαρτάται βέβαια και από τον χαρακτήρα αλλά και τη δυναμική του εκάστοτε ατόμου. Δε μπορούν όλοι οι άνθρωποι να δουλέψουν και να παραμείνουν σε αυτόν τον χώρο, είναι ιδιαίτερος και λίγο διαφορετικός από τις υπόλοιπες δουλειές.

Το φαινόμενο του brain drain είναι όλο και πιο έντονο στις μέρες μας με πολλούς νέους να εγκαταλείπουν τη χώρα τους για να φύγουν στο εξωτερικό. Είναι η Ελλάδα μία χώρα που μπορεί να «φιλοξενήσει» νέους επιστήμονες και να τους βοηθήσει να εξελιχθούν ή τελικά όλοι θα πρέπει να καταφύγουν σε χώρες του εξωτερικού κάποια στιγμή;

Η αλήθεια είναι πικρή. Πρέπει να αναγνωρίσω ότι η Ελλάδα έχει κάνει την τελευταία δεκαετία αρκετά βήματα προόδου στον τομέα της έρευνας. Παρόλα αυτά, υπάρχουν βασικά προβλήματα που το κράτος ΠΡΕΠΕΙ κάποια στιγμή να αντιμετωπίσει. Δε γίνεται το μεγαλύτερο μέρος των μεταδιδακτόρων στην Ελλάδα να είναι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, μην ξέροντας την επόμενη μέρα αν θα έχουν δουλειά ή αν θα μείνουν άνεργοι. Επίσης είναι απαράδεκτο οι υποψήφιοι διδάκτορες να μην έχουν μισθό, ένσημα και ασφάλεια υγείας και να αναγκάζονται να κυνηγάνε υποτροφίες ή να μπουν σε κάποιο πρόγραμμα του εκάστοτε εργαστηρίου, ώστε να βιοποριστούν.

Προσωπικά εάν δεν ήμουν παντρεμένη, αυτήν την στιγμή που μιλάμε θα ήμουν ανασφάλιστη και διότι στα «μάτια» του κράτους οι υποψήφιοι διδάκτορες θεωρούνται άποροι. Η έρευνα στην Ελλάδα χρειάζεται νέο αίμα. Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να ανοίξουν νέες θέσεις για μόνιμους τεχνικούς, ερευνητές, και επιστημονικό προσωπικό στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα της χώρας.

Επίσης, κατά τη γνώμη μου, δυστυχώς δεν υπάρχει αξιοκρατία ως προς τα προσόντα πρόσληψης, όπως βέβαια συμβαίνει και σε πολλούς άλλους τομείς. Το «μέσον» δυστυχώς υπερισχύει σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και στην έρευνα. Για να σας απαντήσω στην ερώτησή σας, ναι, η Ελλάδα έχει τα φόντα να «φιλοξενήσει» νέους επιστήμονες και να τους βοηθήσει να εξελιχθούν, αλλά η εκάστοτε κυβέρνηση δεν βοηθάει στο να μειωθεί το brain drain. Αν δεν είχα ανθρώπους να με κρατάνε στη χώρα μου αυτή τη στιγμή, θα είχα φύγει εδώ και χρόνια. Ήμουν τυχερή που κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού μου γνώρισα τον μέντορά μου, ο οποίος είναι και καθηγητής μου τώρα, και με στήριξε σε όλα τα επαγγελματικά μου βήματα. Αν δεν είχα γνωρίσει τον κ. Βασίλη Μ. Παπαδάκη ίσως να είχα φύγει στο εξωτερικό, μη τελειώνοντας καν το μεταπτυχιακό μου. Είμαι ευγνώμων και τυχερή που είμαι σε ένα άψογο εργασιακό περιβάλλον και με πολύ καλούς και υποστηρικτικούς καθηγητές και συνεργάτες, αλλά πάνω από όλα με πραγματικούς ανθρώπους. Κάτι σπάνιο, καθώς το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό.

Τι περιμένει τελικά η επιστήμη από μία γυναίκα;

Η επιστήμη περιμένει από μια γυναίκα, ό,τι περιμένει και από κάποιον άντρα. Αγάπη για αυτό που κάνει, συνεχή ενασχόληση και εξέλιξη, υπομονή και προπάντων ακεραιότητα. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να διευκρινίσω πως οτιδήποτε κάνει ο καθένας, μεμονωμένα, στους επιστημονικούς κλάδους, είναι παρά μια μικρή συνεισφορά προς τη δημιουργία ενός καλύτερου κόσμου. Κατά τη γνώμη μου πάντα, αν γνώμονάς σου δεν είναι το κοινό καλό, καλό θα ήταν να μην ακολουθήσεις μια καριέρα στην επιστήμη.

Είναι εύκολο για μία νέα κοπέλα να ξεκινήσει να ασχολείται με την επιστήμη, ανεξαρτήτως του κοινωνικού στρώματος και της καταγωγής της;

Δεν είναι καθόλου εύκολο για μία νέα κοπέλα να ξεκινήσει να ασχολείται με την επιστήμη. Αν δεν είχα τους γονείς μου και δεν ήμουν μοναχοπαίδι δε θα μπορούσα να ανταπεξέλθω οικονομικά στις σπουδές μου. Έχω φίλη η οποία έπρεπε να δουλεύει για να σπουδάσει. Δεν είναι ακατόρθωτο, αλλά είναι πολύ δύσκολο να συνδυάσεις σπουδές θετικών επιστημών, οι οποίες απαιτούν πολλές ώρες σε εργαστήρια, με εργασία.

Θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες διευκολύνσεις ώστε να σπουδάζουν παιδιά κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων και οικογενειών με οικονομικά προβλήματα. Επίσης θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες εστίες όπου να χορηγούνται δωρεάν διαμονές για τους φοιτητές χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων, όπως και ποιοτική σίτιση. Όταν ήμουν εγώ στο προπτυχιακό, η σίτιση του πανεπιστημίου ήταν απαράδεκτη, ευτυχώς ήξερα να μαγειρεύω. Δε γνωρίζω την κατάστασή της αυτήν την στιγμή, αλλά έχω ακούσει πως έχει βελτιωθεί. Ως προς την καταγωγή, δε θεωρώ ότι υπάρχει κάποια διάκριση, τουλάχιστον όχι κάποια που να έπεσε στην αντίληψή μου. Είχα συμφοιτητές από διαφορετικές χώρες τόσο στο προπτυχιακό όσο και στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών.

Με τι ασχολείστε αυτή την περίοδο και ποιοι είναι οι επόμενοί σας στόχοι στον κλάδο αυτό;

Αυτή την περίοδο ασχολούμαι με το περιβάλλον. Συγκεκριμένα προσπαθώ να απομονώσω και να χαρακτηρίσω μικροπλαστικά και νανοπλαστικά από τα τρόφιμα, χρησιμοποιώντας φασματοσκοπικές και χρωματογραφικές τεχνικές. Μέχρι στιγμής έχω εντοπίσει μικροπλαστικά τα οποία έχουν μεταναστεύσει από τις πλαστικές τους συσκευασίες σε αλλαντικά και τυριά. Τα μικροπλαστικά είναι ένα Hot θέμα αυτή τη στιγμή και παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέρον. Έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας, και όλο και περισσότερες έρευνες αποκαλύπτουν το πόσο μας επηρεάζουν αρνητικά. Θεωρώ πως το πεδίο αυτό χρειάζεται άμεσα ανάπτυξη καθώς μας αφορά όλους, είτε άμεσα είτε έμμεσα.