Παγκόσμια Ημέρα Γραβάτας: Δέσε κόμπο εκεί που δεν το περιμένουν για να θυμηθείς ότι όλα λύνονται

Η γραβάτα ανήκει σε εκείνα τα αντικείμενα που μοιάζουν ασήμαντα αλλά έχουν κουβαλήσει επάνω τους αιώνες ιστορίας και πολιτισμού, αντικείμενα που γεννήθηκαν για έναν πρακτικό λόγο και στην πορεία φορτίστηκαν με σημασίες πολύ μεγαλύτερες από την ύλη τους. Η πρώτη της εμφάνιση χρονολογείται στον 17ο αιώνα, όταν οι Κροάτες μισθοφόροι φορούσαν στον λαιμό τους μαντίλια ή κομμάτια υφάσματος. Η χρήση ήταν πολλαπλή, γιατί προστάτευε τον λαιμό, ξεχώριζε το σώμα του πολεμιστή, λειτουργούσε ως αναγνωριστικό. Από αυτή τη χειρονομία γεννήθηκε η ιδέα της cravat, που πέρασε γρήγορα στη γαλλική αυλή και μετατράπηκε σε σημάδι πολυτέλειας και διάκρισης. Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄, ακόμη παιδί, φόρεσε δαντελωτή cravat και την ανήγαγε σε ένδειξη αριστοκρατικής κομψότητας. Ο Κάρολος Β΄ μετέφερε το έθιμο στην Αγγλία και έτσι η γραβάτα διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη. Η ίδια η λέξη cravate προέρχεται από το Hrvat που σημαίνει Κροάτης και έτσι η λέξη που πέρασε σε πολλές γλώσσες, μεταξύ αυτών και στα ελληνικά, κουβαλά το ίχνος μιας γεωγραφικής και πολιτισμικής αφετηρίας.

Κατά τους αιώνες που ακολούθησαν η γραβάτα άλλαξε αμέτρητες φορές μορφή

Στη Γαλλία υπήρξε περίοδος που το ύφασμα ήταν φτιαγμένο από δαντέλα και μετάξι, λεπτομέρεια που δήλωνε κοινωνικό κύρος. Αργότερα εμφανίστηκαν οι steinkirk, γραβάτες που έπαιρναν πιο χαλαρή μορφή, συνδεδεμένες με την ομώνυμη μάχη, δείχνοντας πώς ακόμη και το στυλ μπορεί να αντλεί μνήμες από τον πόλεμο. Στον 19ο αιώνα το ascot και το day cravat έγιναν αναπόσπαστα στοιχεία της ανδρικής εμφάνισης, σημάδι καλής ανατροφής και προσεγμένης εικόνας. Τον 20ό αιώνα εμφανίστηκαν οι διαφορετικοί κόμποι, από τον Windsor μέχρι τον Half-Windsor, που έδωσαν νέα διάσταση στη σχέση του άντρα με την εικόνα του στον καθρέφτη. Ο λαιμός έγινε το σημείο όπου εφαρμόστηκε η κοινωνική πειθαρχία, το σημείο στο οποίο το σώμα έπρεπε να αποδείξει ότι ελέγχεται, ότι υποτάσσεται σε έναν κώδικα. Ο κόμπος δεν ήταν ποτέ απλώς κόμπος, ήταν τελετουργία που έλεγε στον κόσμο ότι ο φορέας της γραβάτας συμμετείχε σε ένα σύστημα κανόνων και συμβόλων.

Η Κροατία το 2008 αναγνώρισε επίσημα την Ημέρα Γραβάτας, καθιερώνοντας την 18η Οκτωβρίου ως ημέρα μνήμης και υπερηφάνειας

Δεν πρόκειται για φολκλόρ λεπτομέρεια, αλλά για συλλογική απόφαση ότι ένα στοιχείο του ενδύματος αξίζει να ενταχθεί στον εθνικό συμβολισμό. Εκείνη την ημέρα οι μαθητές πηγαίνουν στο σχολείο φορώντας τις πιο πολύχρωμες γραβάτες τους, οι άντρες αφήνουν στην άκρη τα αυστηρά μπλε και μαύρα και επιλέγουν έντονα χρώματα και μοτίβα, οι πόλεις οργανώνουν εκδηλώσεις και το Cravat Regiment παρελαύνει στη Ζάγκρεμπ. Η γραβάτα αποκτά έτσι χαρακτήρα τελετουργικό, γίνεται κομμάτι της συλλογικής ταυτότητας θυμίζοντας ότι τα σύμβολα δεν είναι πάντα πέτρινα μνημεία, μπορεί να είναι και ένα κομμάτι υφάσματος που κουβαλά πολιτισμό και ιστορία.

Για τις γυναίκες η γραβάτα υπήρξε ανέκαθεν χώρος διεκδίκησης

Η Marlene Dietrich στις δεκαετίες του 1930 και του 1940 εμφανίστηκε με ανδρικό κοστούμι και γραβάτα, δημιουργώντας εικόνα που σφράγισε τον εικοστό αιώνα. Η Katharine Hepburn, με τον δικό της τρόπο, μετέτρεψε την ανδρική αισθητική σε προσωπικό της πεδίο. Η Diane Keaton στο “Annie Hall” το 1977 επαναπροσδιόρισε την έννοια της θηλυκής γοητείας, δείχνοντας ότι η γραβάτα μπορεί να γίνει quirky, παιχνιδιάρικη, εναλλακτική. Σήμερα η Lady Gaga και η Zendaya συνεχίζουν το ίδιο παιχνίδι με την εικόνα, χρησιμοποιώντας τη γραβάτα ως μέσο ρευστότητας ταυτότητας. Κάθε φορά που μια γυναίκα φοράει γραβάτα δεν αντιγράφει αλλά μετατρέπει ένα αντρικό σύμβολο σε προσωπικό της όπλο.

Η γραβάτα δίνει τη δυνατότητα να πειραματιστείς

Φοριέται κλασικά με σακάκι και πουκάμισο, κρεμιέται χαλαρά πάνω από ένα απλό T-shirt, δένεται στη μέση σαν ζώνη, μετατρέπεται σε choker που αγκαλιάζει τον λαιμό με τόνο ειρωνείας, γίνεται κορδέλα για τα μαλλιά. Η μετατόπιση της χρήσης είναι απελευθέρωση. Κάθε νέα χρήση είναι και μια νέα ανάγνωση. Η μόδα λειτουργεί ως γλώσσα και η γραβάτα είναι λέξη με πολλαπλά νοήματα που εξαρτώνται από τον τρόπο που θα την προφέρεις στο σώμα σου.

Στον φιλοσοφικό στοχασμό η γραβάτα ανοίγει δρόμους για συζήτηση πάνω στην εξουσία, την πειθαρχία, την ελευθερία. Ο κόμπος που δένεις είναι τελετουργία καθημερινή. Μπορεί να σε κρατήσει σφιχτό, μπορεί να σε βοηθήσει να σταθείς όρθιος μπροστά στον κόσμο, μπορεί να λειτουργήσει ως μνήμη όλων των ανθρώπων που φόρεσαν γραβάτες πριν από σένα. Στον καθρέφτη, το δέσιμο της γραβάτας γίνεται πράξη συμμετοχής σε μια παράδοση, αλλά και πράξη προσωπικής ερμηνείας. Κανένας κόμπος δεν είναι ποτέ ίδιος με τον προηγούμενο, ακόμη κι αν ακολουθείς τον ίδιο κανόνα, γιατί το σώμα που τον φτιάχνει είναι διαφορετικό.

Η γραβάτα μάς δείχνει ότι τα πιο μικρά αντικείμενα μπορούν να μετατραπούν σε μεγάλα σύμβολα

Στην αρχή ήταν απλό μαντίλι μισθοφόρου, μετά έγινε δαντελωτό στολίδι βασιλιά, αργότερα ένδειξη αστικής ευπρέπειας, στη συνέχεια εταιρικό uniform, σήμερα εργαλείο δημιουργικότητας και ελευθερίας. Κάθε εποχή της έδωσε νέο νόημα και κάθε άνθρωπος που τη φορά τη μετατρέπει σε δικό του αφήγημα.

Η Παγκόσμια Ημέρα Γραβάτας είναι χώρος στοχασμού για το πώς ένα κομμάτι ύφασμα μπορεί να ενσαρκώσει τη διαδρομή από τον πόλεμο στην αριστοκρατία, από την πειθαρχία στην ελευθερία, από την ανδρική εικόνα στη γυναικεία ενδυνάμωση. Η γραβάτα δεν παγιδεύεται σε μία μόνο ερμηνεία. Ακολουθεί όποιον την φοράει και αποκτά το σχήμα της δικής του προσωπικότητας.

Η ημέρα αυτή ανοίγει, όμως, και χώρο για να ξανασκεφτούμε τι σημαίνει στυλ, τι σημαίνει ελευθερία και πώς ένα κομμάτι ύφασμα μπορεί να μιλήσει για όλα όσα δεν τολμάμε να πούμε με λέξεις. Και η πιο όμορφη γραβάτα δεν είναι αυτή που δένει τέλεια. Είναι εκείνη που σε λύνει.