Μια ματιά στο Masterpiece Άννα Καρένινα με αφορμή τα 197 χρόνια από τη γέννησή του Τολστόι

«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν μεταξύ τους, κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο». Με αυτή την αξέχαστη φράση ανοίγει η Άννα Καρένινα του Τολστόι, ένα μυθιστόρημα που, αν και γράφτηκε το 1877, εξακολουθεί να συγκινεί και να επηρεάζει αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Ο Τολστόι, ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς της παγκόσμιας λογοτεχνίας, δημιούργησε μια ιστορία βαθιά ανθρώπινη, που ερευνά τις περίπλοκες πτυχές της ψυχής, την κοινωνική ηθική και τις διαχρονικές προκλήσεις της αγάπης.

Η Άννα Καρένινα είναι η πανοραμική τοιχογραφία μιας ολόκληρης εποχής, η ανατομία της ανθρώπινης φύσης και ταυτόχρονα μια σιωπηλή φιλοσοφική αναζήτηση για το νόημα της ζωής. Κάτω από τις σελίδες της πάλλεται η Ρωσία του 19ου αιώνα, με τις κοινωνικές συμβάσεις, τα πάθη και τις αντιφάσεις της. Κι όμως, το έργο παραμένει ζωντανό όχι μόνο ως αριστούργημα της λογοτεχνίας, αλλά και ως αφορμή για αμέτρητες, ατέρμονες συνομιλίες για την αγάπη, την ελευθερία και την ανθρώπινη μοίρα.

Μέσα από τους ήρωές του, ο Τολστόι ξετυλίγει ένα πυκνό υφαντό ηθικής, αφοσίωσης, κοινωνικών δεσμών και εσωτερικών συγκρούσεων. Με αφηγηματική μαεστρία, δίνει ζωή σε χαρακτήρες που δεν ανήκουν απλώς στη ρωσική αριστοκρατία του 19ου αιώνα, αλλά μιλούν διαχρονικά για τις ανθρώπινες αγωνίες και τα ηθικά διλήμματα. Στο κέντρο, η Άννα. Σύμβολο της ακαταμάχητης επιθυμίας για ελευθερία, αλλά και της τραγικής μοίρας που συνοδεύει κάθε απόπειρα υπέρβασης των ορίων.

Η ζωή και το έργο του Λέων Τολστόι

Γεννημένος στις 9 Σεπτεμβρίου 1828 στη Γιάσναγια Πολιάνα, ο Τολστόι καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Παρά την κοινωνική του θέση, η ζωή του χαρακτηρίστηκε από την αναζήτηση της αλήθειας και της ηθικής τελειότητας. Ο γάμος του με τη Σοφία Αντρέγιεβνα Μπερς το 1862 υπήρξε πηγή δημιουργίας αλλά και έντονων προσωπικών συγκρούσεων.

Με σπάνια αφηγηματική διαύγεια, ο Τολστόι αποτύπωσε την τσαρική Ρωσία, παντρεύοντας τη συμπάθειά του για τους απλούς ανθρώπους με τη διεισδυτική ματιά του στις κοινωνικές και πολιτικές δομές της εποχής. Παρότι γόνος αριστοκρατίας, αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στην κατανόηση και τη στήριξη των μουζίκων -των Ρώσων αγροτών- σαν να ήθελε να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στον πύργο και την καλύβα.

Επηρεασμένος από τη θρησκευτική του πίστη και τους ηθικούς του προβληματισμούς, προσπάθησε να κατανοήσει το ανθρώπινο δράμα: γιατί οι άνθρωποι υποφέρουν, τι σημαίνει ηθική ζωή, πού συναντιέται η ελευθερία με την ευθύνη. Ως καλλιτέχνης, διέθετε την ανεπανάληπτη ικανότητα να εισχωρεί στα πιο κρυφά δωμάτια της ψυχής. Το Πόλεμος και Ειρήνη και η Άννα Καρένινα είναι καθρέφτες της ανθρώπινης μοίρας. Και μέσα από έργα όπως το Ανάσταση, ο Τολστόι δεν δίστασε να στραφεί με κριτική ματιά στη θρησκεία, την κοινωνία και την ίδια την τέχνη, αναζητώντας μια αλήθεια που ποτέ δεν χαρίζεται εύκολα.

Η ιδιοφυΐα της Άννας Καρένινα «Αν αναζητάς την τελειότητα, δεν θα βρεις ποτέ ικανοποίηση»

Η Άννα Καρένινα αποτελεί μια βαθιά φιλοσοφική μελέτη της ανθρώπινης φύσης και της κοινωνικής πραγματικότητας. Η ιστορία της Άννας, που παλεύει ανάμεσα στον έρωτα και στις κοινωνικές συμβάσεις, γίνεται το όχημα για να εξεταστούν ευρύτερα ζητήματα: η ζήλια, η μοναξιά, η κοινωνική ανισότητα και η αναζήτηση νοήματος στη ζωή. Ο Τολστόι αποφεύγει να δώσει έτοιμες απαντήσεις. Αντίθετα, μέσα από τη δράση, τα πάθη και τις αδυναμίες των χαρακτήρων του, μας προσκαλεί να αναρωτηθούμε για τη δική μας ηθική και συναισθηματική θέση.

Η δύναμη της Άννας Καρένινα έγκειται στην πολυπλοκότητα των χαρακτήρων. Η Άννα δεν είναι ούτε θύμα ούτε κακοποιός. Είναι ένας άνθρωπος, με αδυναμίες, ελπίδες και φόβους, που συχνά συγκρούεται με τον ίδιο της τον εαυτό. Ο Αλεξέι Βρόνσκι, ο Λεβίν, η Κίτι και οι υπόλοιποι ήρωες συνθέτουν έναν πολυδιάστατο καμβά, ο οποίος δίνει στην αφήγηση έναν διαχρονικό χαρακτήρα.

«Η αλήθεια είναι πως η ζωή είναι πιο σύνθετη από ό,τι νομίζουμε»

Με αφηγηματική μαεστρία, ο Τολστόι πλέκει τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του με τα μεγάλα κοινωνικά και ηθικά ερωτήματα της εποχής. Η ζωή στη ρωσική επαρχία, η χλιδή της αριστοκρατίας και οι πολιτικές ζυμώσεις του 19ου αιώνα γίνονται το σκηνικό όπου οι χαρακτήρες κινούνται, ονειρεύονται, υποφέρουν και αλλάζουν πορεία, σαν κομμάτια ενός παγκόσμιου παζλ που μιλά για την ανθρώπινη μοίρα.

Ο Λέων Τολστόι έφυγε από τη ζωή στις 20 Νοεμβρίου 1910, σε ηλικία 82 ετών, αφήνοντας πίσω του ένα έργο που συνεχίζει να συγκινεί και να εμπνέει, όπως και την ίδια την έννοια της λογοτεχνίας. Η σκέψη και η επιρροή του παραμένουν αξεπέραστες, σαν μια ανοιχτή πρόσκληση να ξαναδιαβαστεί με νέα μάτια.

Αν δεν έχεις ακόμη βυθιστεί στις σελίδες της Άννα Καρένινα, ίσως αυτή είναι η στιγμή. Κι αν το έχεις ήδη κάνει, σήμερα είναι η καλύτερη αφορμή για να επιστρέψεις σε ένα αριστούργημα που κάθε φορά μοιάζει καινούργιο.

Τα 10 κορυφαία βιβλία του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στα οποία αξίζει να «επιστρέφουμε» ανά δεκαετία

Αποσπάσματα από την Άννα Καρένινα με αφορμή την επέτειο θανάτου του συγγραφέα της παγκόσμιας λογοτεχνίας

«Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες μοιάζουν η μία με την άλλη. Κάθε δυστυχισμένη οικογένεια είναι δυστυχισμένη με τον δικό της τρόπο».

«Αν αναζητάς την τελειότητα, δεν θα νιώσεις ποτέ ικανοποιημένος».

«Νομίζω… αν είναι αλήθεια ότι υπάρχουν τόσες ψυχές όσες κεφάλια, τότε υπάρχουν τόσοι τύποι αγάπης όσες καρδιές».

«Κατέβηκε, προσπαθώντας να μην την κοιτάξει για πολύ, σαν να ήταν ο ήλιος, αλλά την έβλεπε, όπως τον ήλιο, ακόμα κι αν δεν την κοιτούσε».

«Ο σεβασμός εφευρέθηκε για να καλύψει το κενό που θα έπρεπε να είχε η αγάπη».

«Η άνοιξη είναι η εποχή των σχεδίων και των έργων».

«Είναι πραγματικά δυνατό να εκφράσεις σε κάποιον άλλο τι νιώθεις;».

«Ανασκαλεύοντας την ψυχή μας, συχνά ξεθάβουμε κάτι που θα έπρεπε να είχε μείνει κρυφό».

«Σε αγάπησα πάντα, και όταν αγαπάς κάποιον, αγαπάς όλη του την ύπαρξη, όπως είναι, και όχι όπως θα ήθελες να είναι».

«Να είσαι κακός, αλλά τουλάχιστον μην είσαι ψεύτης ή απατεώνας!».

«Αγάπη. Ο λόγος που μισώ αυτή τη λέξη είναι ότι σημαίνει πάρα πολλά για μένα, πολύ περισσότερα απ' όσα μπορείς να καταλάβεις».

«Όλη η ποικιλία, όλη η γοητεία, όλη η ομορφιά της ζωής αποτελούνται από φως και σκιά».

«Οτιδήποτε είναι καλύτερο από τα ψέματα και την απάτη!».

«Σε αγάπησα πάντα, και αν αγαπάς κάποιον, αγαπάς όλο το πρόσωπο του, όπως είναι, και όχι όπως θα ήθελες να είναι».

«Κάποιες φορές δεν ήξερε τι φοβόταν, τι επιθυμούσε: αν φοβόταν ή επιθυμούσε αυτό που είχε γίνει ή αυτό που θα γινόταν, και ακριβώς τι επιθυμούσε, δεν το ήξερε».

«Όλες οι κοπέλες στον κόσμο χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: η μία περιλαμβάνει όλες τις κοπέλες εκτός από εκείνη, που είχαν όλα τα συνηθισμένα ανθρώπινα συναισθήματα και ήταν πολύ συνηθισμένες κοπέλες, ενώ η άλλη κατηγορία -μόνο εκείνη- δεν είχε αδυναμίες και ήταν ανώτερη από όλη την ανθρωπότητα».

«Είναι πολύ καλύτερο να κάνεις το καλό με έναν τρόπο που κανείς δεν θα το μάθει».

«Αν με αγαπάς όπως λες, κάνε το έτσι ώστε να ειρηνέψω».

«Δεν έχουν καμία ιδέα τι είναι η ευτυχία, δεν ξέρουν ότι χωρίς αυτή την αγάπη δεν υπάρχει ευτυχία ή δυστυχία για εμάς - δεν υπάρχει ζωή».

«Αλλά χαίρομαι που θα με δεις όπως είμαι. Πάνω από όλα, δεν θέλω να νομίζουν οι άλλοι ότι προσπαθώ να αποδείξω κάτι. Δεν θέλω να αποδείξω τίποτα, θέλω απλώς να ζήσω, να μην κάνω κακό σε κανέναν εκτός από τον εαυτό μου. Έχω αυτό το δικαίωμα, έτσι δεν είναι;».

«Αλλά ο νόμος της αγάπης για τους άλλους δεν μπορούσε να ανακαλυφθεί με τη λογική, γιατί είναι παράλογος».

«Αγάπα αυτούς που σε μισούν».

«Σύντομα κατάλαβε ότι η εκπλήρωση των επιθυμιών του του έδινε μόνο μια σταγόνα από το βουνό της ευτυχίας που περίμενε. Αυτή η εκπλήρωση του έδειξε το αιώνιο λάθος που κάνουν οι άνθρωποι, νομίζοντας ότι η ευτυχία τους εξαρτάται από την εκπλήρωση των επιθυμιών τους».

«Είναι δύσκολο να αγαπάς μια γυναίκα και να κάνεις οτιδήποτε».

«Συχνά σκέφτομαι ότι οι άντρες δεν καταλαβαίνουν τι είναι ευγενικό και τι είναι αμάθεια, αν και πάντα μιλούν γι' αυτό».

«Ούτε μια λέξη, ούτε μια κίνηση από εσένα δεν θα ξεχάσω ποτέ...».

«Κάτι μαγικό συνέβη σε μένα: σαν όνειρο, όταν αισθάνεσαι φόβο και ανατριχίλες, και ξαφνικά ξυπνάς και συνειδητοποιείς ότι δεν υπήρξαν ποτέ τέτοιες τρομερές καταστάσεις. Ξύπνησα».

«Φοβόταν να βεβηλώσει την αγάπη που γέμιζε την ψυχή του»

«Όλη η ποικιλία, όλη η γοητεία και όλη η ομορφιά της ζωής αποτελούνται από φως και σκιά».

«Όποια κι αν είναι η μοίρα μας την έχουμε δημιουργήσει και δεν παραπονιόμαστε γι' αυτήν».