Ντροπή: Το συναίσθημα -ταμπού που χρειάζεται να αγκαλιάσεις

Ορισμένα συναισθήματα είναι δύσκολα στη διαχείριση -ειδικά εκείνα που σε κάνουν να νιώθεις μικρός, ελαττωματικός ή ανεπαρκής. Και ίσως κανένα δεν είναι τόσο σιωπηλό, επίμονο και παρεξηγημένο όσο η ντροπή.

Η ντροπή είναι αυτό το βάρος στο στομάχι όταν κάνεις λάθος, λες κάτι αμήχανο ή φοβάσαι ότι θα γελοιοποιηθείς αν φανείς αυθεντικός. Συνδέεται με τη βασανιστική αίσθηση πως κάτι βαθιά μέσα σου είναι προβληματικό ή ανάξιο. Αν δεν τη διαχειριστείς με επίγνωση και καλοσύνη, μπορεί να υπονομεύσει κάθε πτυχή της ζωής σου.

Αν στην ημερομηνία γέννησής σου έχεις έναν από αυτούς τους 3 αριθμούς, σε περιμένει μεγάλος πλούτος

Ντροπή, ψυχοπαθολογία και ναρκισσισμός

Η ντροπή είναι πανανθρώπινη. Δεν είναι απαραίτητα αρνητική. Στην υγιή της μορφή μάς βοηθά να αντιληφθούμε πότε έχουμε πληγώσει κάποιον ή παραβιάσει ένα όριο. Μας φέρνει σε επαφή με τα ανθρώπινα όριά μας και την ανάγκη για ενσυνείδητη συνύπαρξη.

Όταν όμως ένα άτομο μεγαλώνει μέσα σε υπερβολική ντροπή, μπορεί να καταφύγει σε αμυντικές στρατηγικές αποκοπής. Έτσι δημιουργούνται προσωπικότητες αποσυνδεδεμένες από τη ντροπή τους -άνθρωποι ψυχροί, αλαζονικοί, ή συναισθηματικά άκαμπτοι. Η ντροπή υπάρχει, αλλά είναι θαμμένη τόσο βαθιά, που δρα υπόγεια και ασυνείδητα.

Άλλοι, φαινομενικά εγωκεντρικοί, δεν αγαπούν στ’ αλήθεια τον εαυτό τους. Αγαπούν την εικόνα τους. Προσκολλώνται στη δύναμη, στην υπεροχή, στην ψευδαίσθηση του αλώβητου. Κάτω από το προσωπείο της αλαζονείας κρύβεται μια ανοιχτή πληγή και η ανικανότητα να σχετιστούν με αυθεντικότητα -ούτε με τους άλλους, ούτε με τον εαυτό τους.

Η συνήθεια που μας απομακρύνει από τον εαυτό μας

Όταν κάποιος είναι πλήρως αποκομμένος από τη ντροπή του, η συμπεριφορά του μπορεί να φαίνεται σκληρή ή ακατανόητη στους άλλους, μα για τον ίδιο είναι φυσιολογική. Στην ψυχολογία, αυτό λέγεται εγώ-συντονισμένη αντίληψη: η πράξη, όσο προβληματική κι αν είναι, δεν δημιουργεί εσωτερική σύγκρουση.

Δεν υπάρχει ενοχή, δεν υπάρχει τύψη -γιατί η πράξη ταιριάζει με τη διαστρεβλωμένη εικόνα του εαυτού. Έτσι, κάποιος μπορεί να ψεύδεται, να χειραγωγεί ή να εκμεταλλεύεται χωρίς να αισθάνεται τύψεις. Και τελικά, να μην αντιλαμβάνεται καν ότι κοροϊδεύει τον ίδιο του τον εαυτό.

Όμως, η αποστασιοποίηση από τη ντροπή δεν την εξαφανίζει. Αντίθετα, εκδηλώνεται αλλιώς: με τελειομανία, παρορμητικότητα, ανάγκη για έλεγχο, απόσυρση, θυμό ή υπερβολική κριτική στους άλλους. Η παραμικρή υπενθύμιση της ανθρώπινης ατέλειας μπορεί να πυροδοτήσει άμυνα ή επιθετικότητα.

Η θεραπεία αρχίζει με επίγνωση

Η ίαση ξεκινά με την αναγνώριση της ντροπής. Όχι με την άρνηση ή την καταβύθιση σε αυτή, αλλά με απαλή, συμπονετική επίγνωση.

Ο στόχος δεν είναι να εξαφανίσεις τη ντροπή. Είναι κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Ο στόχος είναι να την κάνεις σύμμαχο. Να μη γίνεσαι ένα με αυτήν, ούτε να τη διώχνεις. Να τη βλέπεις, να τη βαφτίζεις, να τη φροντίζεις.

Το να αποτυγχάνεις δεν σημαίνει ότι είσαι αποτυχημένη. Το να τελειώνει μια σχέση ή να χάνεις μια δουλειά δεν σημαίνει ότι είσαι ανάξια. Σημαίνει απλώς ότι είσαι άνθρωπος.

4 παγωτά που, κατά κάποιες απόψεις, σχετίζονται με χαμηλότερο IQ

Όπως γράφουν οι Bret Lyon και Sheila Rubin στο Embracing Shame:

Αυτός ο εσωτερικός διάλογος δεν τρέφει ούτε υπεροψία ούτε αυτολύπηση. Καλλιεργεί εσωτερική σταθερότητα, ανθεκτικότητα και μια σχέση εμπιστοσύνης με τον εαυτό. Όταν κάνεις λάθος, μπορείς να το αναγνωρίσεις, να μάθεις, να ωριμάσεις. Και να θυμάσαι: δεν χρειάζεται να είσαι τέλειος. Αρκεί να είσαι αληθινός.

Η απελευθερωτική κατανόηση

Όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι φέρουν ντροπή, αλλά δεν είναι η ντροπή τους, κάτι μετακινείται μέσα τους. Νιώθουν ελαφρύτεροι, πιο γειωμένοι, πιο αυθεντικοί. Αρχίζουν να σχετίζονται με τον εαυτό τους με καλοσύνη, και η αυτοεκτίμησή τους βελτιώνεται. Αντιλαμβάνονται πως είναι εντάξει να νιώθεις ντροπή. Είναι φυσιολογικό. Κανείς δεν εξαιρείται.

Η θεραπεία της ντροπής δεν σημαίνει εξάλειψή της. Σημαίνει να μειώνεται η εξουσία της, καθώς την παρατηρείς, τη φωτίζεις και τη μαλακώνεις. Όταν την πλησιάζεις με επίγνωση, χάνει τη δύναμή της. Και τότε, αρχίζεις να ζεις αλλιώς: με λιγότερο φόβο, λιγότερη άμυνα, περισσότερη ενσυναίσθηση.

Ντροπή και ενσυναίσθηση

Η ντροπή μάς παγιδεύει στην αυτοπροστασία. Απασχολεί όλη μας την ενέργεια με το πώς φαινόμαστε, αφήνοντας ελάχιστο χώρο για πραγματική επαφή με τους άλλους. Όταν όμως αρχίζεις να την αναγνωρίζεις και να της φέρεσαι με ευγένεια, η λαβή της χαλαρώνει.

Γίνεσαι πιο παρών. Πιο αυθεντική. Πιο ζωντανή. Και το σημαντικότερο, πιο ανοιχτή να αγαπήσεις και να αγαπηθείς.

Γιατί, στο τέλος, αυτό είναι το πιο απελευθερωτικό που μπορείς να καταλάβεις:
Είσαι άξια—όχι επειδή είσαι τέλεια, αλλά επειδή είσαι άνθρωπος.