Πώς η μουσική μπορεί να σε βοηθήσει να εξελιχθείς

Η δημιουργική έκφραση μπορεί να αφυπνίσει τις ανθρώπινες δυνατότητες όσο μεγαλώνουμε. Η δημιουργική γήρανση -μέσα από δραστηριότητες όπως η ζωγραφική, η δημιουργική γραφή, το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου, ο χορός, το τραγούδι, η παρακολούθηση παραστάσεων ή οι επισκέψεις σε μουσεία- προάγει την ψυχική, συναισθηματική και σωματική υγεία των ηλικιωμένων. Έρευνες δείχνουν ότι η δια βίου μάθηση μέσω των τεχνών μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην ευεξία της τρίτης ηλικίας (Elliott & Silverman, 2015).

Ο Αριστοτέλης, τον 4ο αιώνα π.Χ., χρησιμοποίησε τον όρο «ευδαιμονία» για να περιγράψει τον ύψιστο σκοπό της ανθρώπινης ζωής. Η ευδαιμονία δεν σχετίζεται με τις στιγμιαίες απολαύσεις αλλά με το να ζει κανείς καλά, καλλιεργώντας τις αρετές και εφαρμόζοντάς τες στην πράξη. Έτσι, η ευτυχία είναι αποτέλεσμα μιας ζωής που βιώνεται και πράττεται σωστά.

Οι δημιουργικές δραστηριότητες, όπως η μουσική διδασκαλία και μάθηση, ακολουθούν αυτό που ο Αριστοτέλης και άλλοι φιλόσοφοι θεωρούν ως ευδαιμονία: μια «καλή» ζωή, γεμάτη ευημερία, νόημα και ευτυχία, προς όφελος τόσο του εαυτού μας όσο και των άλλων. Όταν βρίσκουμε νόημα στη ζωή μας, συνειδητά ή ασυνείδητα, συνδεόμαστε με ανθρώπους, αντικείμενα και εγχειρήματα που κερδίζουν την αφοσίωση και την αγάπη μας (Silverman, 2023).

Το νόημα συχνά γεννιέται όταν ενεργούμε από αγάπη. Η αγάπη μπορεί να μας παρακινήσει να μάθουμε ένα μουσικό όργανο, να ασχοληθούμε με την κηπουρική ή τη φωτογραφία ή να αναζητήσουμε το τέλειο δώρο για έναν φίλο. Δεν μας απασχολεί αν αυτές οι δραστηριότητες είναι «ωφέλιμες» για εμάς. Η ίδια η αγάπη τους προσδίδει αξία. Η ζωή μας αποκτά νόημα επειδή θέλουμε να γίνουμε άνθρωποι που αγαπούν πράγματα άξια της προσοχής, της αφοσίωσης και της ενέργειάς μας.

Η θεωρία της ενσώματης γνώσης (embodied cognition) υποστηρίζει ότι τα αντικείμενα, τα εργαλεία και οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούμε καθημερινά -όπως τα μουσικά όργανα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα ποδήλατα και τα αυτοκίνητα- συχνά μοιάζουν με προεκτάσεις του εαυτού μας, ειδικά όταν τα χρησιμοποιούμε συχνά και αποκτούμε δεξιότητες σε αυτά. Οι πράξεις αυτές βιώνονται σωματικά και καθορίζουν ποιοι είμαστε και ποιοι ελπίζουμε να γίνουμε. Γι’ αυτό και λέγεται «είσαι ό,τι κάνεις».

Όταν, για παράδειγμα, κάποιος παίζει συχνά πιάνο, το πιάνο του γίνεται σχεδόν μέρος του σώματός του. Πολλοί μουσικοί περιγράφουν το όργανό τους ως προέκταση του εαυτού τους. Κάτι εξωτερικό στο σώμα μας μπορεί να μετατραπεί σε κομμάτι της ταυτότητάς μας. Δεν είναι τυχαίο ότι πιανίστες όπως ο Βλαντιμίρ Χόροβιτς ταξίδευαν πάντα με το προσωπικό τους πιάνο Steinway.

Η μουσική εκπαίδευση, λοιπόν, διευρύνει τις κοινωνικές, πολιτισμικές και μουσικές ταυτότητες των μαθητών με βαθιούς και ουσιαστικούς τρόπους. Σκεφτείτε τις πολλαπλές δραστηριότητες ενός τζαζ μουσικού: εκτέλεση, σύνθεση, αυτοσχεδιασμό, ενορχήστρωση, διαλέξεις, μελέτη, συζητήσεις για τη μουσική και πολλά ακόμη. Ακόμη και ως ακροατής, μπορείς να συνδεθείς με άλλους. Οι ταυτότητές μας διαμορφώνονται και επαναδιαμορφώνονται ανάλογα με τις συνήθειες που καλλιεργούμε.

Τέλος, η δημιουργική εμπειρία προσφέρει μια αναγκαία διαφυγή από την καθημερινότητα. Η δυνατότητα να ξεφεύγεις από την πραγματικότητα βελτιώνει τη διάθεση. Η Αμερικανίδα χορεύτρια Twyla Tharp είχε πει: «Η τέχνη είναι ο μόνος τρόπος να δραπετεύσεις χωρίς να φύγεις από το σπίτι». Η θετική συναισθηματική επίδραση της ενασχόλησης με τις τέχνες προάγει έμμεσα την υγεία και την ευημερία (Magsamen & Ross, 2023). Τα οφέλη περιλαμβάνουν βελτίωση της μνήμης, μείωση του στρες και ενίσχυση των κοινωνικών δεσμών.

Συμπερασματικά, η ενασχόληση με τη μουσική προσδίδει νόημα στη ζωή μας. Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου αποτελεί έναν από τους πιο ουσιαστικούς εκπαιδευτικούς στόχους για όλους. Παράλληλα, η καλλιέργεια της ευτυχίας πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε μουσικής εκπαίδευσης.