Το επάγγελμα που όλοι χρειάζονται (αλλά κανείς δεν θέλει να παραδεχτεί ότι χρειάζεται)

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Psychology Today και υπογράφεται από ψυχίατρο με πολυετή εμπειρία. Θίγει ένα από τα πιο άβολα αλλά και πιο ειλικρινή ερωτήματα της εποχής: γιατί, ενώ η ψυχική νόσος είναι τόσο διαδεδομένη, εξακολουθούμε να διστάζουμε να ζητήσουμε βοήθεια.

Η ψυχική ασθένεια δεν είναι περιθωριακό φαινόμενο. Είναι παρούσα σε κάθε κοινωνικό περιβάλλον, σε κάθε οικογένεια, σε κάθε επαγγελματικό χώρο. Κι όμως, η προσφυγή σε ψυχίατρο εξακολουθεί να προκαλεί αμηχανία, φόβο, άρνηση. Στο Psychology Today, ένας ψυχίατρος περιγράφει με εντιμότητα αυτό το παράδοξο: όλοι γνωρίζουν κάποιον που υποφέρει, αλλά ελάχιστοι σηκώνουν το χέρι όταν ερωτώνται δημόσια.

Η αμηχανία ξεκινά από μια απλή ερώτηση

Σε κοινωνικές εκδηλώσεις, όταν ο συγγραφέας αποκαλύπτει ότι είναι ψυχίατρος, οι αντιδράσεις είναι σχεδόν πάντα ίδιες. Είτε μια αμήχανη σιωπή και γρήγορη αποχώρηση, είτε η κλασική φράση: «Μπορώ να σου κάνω μια ερώτηση;». Παράδοξο είναι ότι πολλοί από αυτούς που αποφεύγουν τη συζήτηση, τον αναζητούν αργότερα ιδιωτικά για βοήθεια — για τον εαυτό τους, για ένα παιδί, για έναν σύντροφο.

Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η εμπειρία του ως ομιλητή σε εκδηλώσεις για την ψυχική υγεία. Όταν ρωτά πόσοι γνωρίζουν κάποιον με ψυχική νόσο, τα χέρια που σηκώνονται είναι ελάχιστα. Στην πραγματικότητα όμως, αργότερα, πολλοί ζητούν την επαγγελματική του κάρτα. Το πρόβλημα δεν είναι η άγνοια. Είναι η άρνηση.

Η ψυχική ασθένεια αντιμετωπίζεται σαν φυσική καταστροφή

Όπως παρατηρεί ο ίδιος, πολλοί μιλούν για την ψυχική νόσο όπως θα μιλούσαν για έναν τυφώνα σε άλλη χώρα: κάτι σοβαρό, κάτι λυπηρό, αλλά όχι προσωπικό. Μέχρι να γίνει. Μέχρι να αφορά το παιδί τους, τον σύντροφό τους, τους ίδιους.

Αν επρόκειτο για πόνο στο στήθος ή έντονα γαστρεντερικά συμπτώματα, κανείς δεν θα περίμενε μια τυχαία κοινωνική συνάντηση για να ζητήσει βοήθεια. Στην ψυχική υγεία όμως, η καθυστέρηση είναι σχεδόν ο κανόνας.

Γιατί αποφεύγουμε τον ψυχίατρο

Η δυσκολία δεν αφορά μόνο το στίγμα. Πολλοί δεν μπορούν να διακρίνουν πότε μια συναισθηματική δυσκολία είναι μέρος της ζωής και πότε σύμπτωμα νόσου. Άλλοι στρέφονται πρώτα σε λιγότερο «στιγματισμένα» επαγγέλματα: σύμβουλους, ψυχολόγους, κληρικούς. Κάποιοι αμφισβητούν ακόμη και την επιστημονική εγκυρότητα της ψυχιατρικής, κουβαλώντας εικόνες από το σκοτεινό παρελθόν της ειδικότητας.

Κι όμως, όπως εξηγεί, η ψυχιατρική έχει αλλάξει ριζικά. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, εξελίχθηκε σε αυστηρά επιστημονικό κλάδο, με σαφή διαγνωστικά εργαλεία και αποτελεσματικές θεραπείες. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι η έλλειψη γνώσης, αλλά το κοινωνικό βάρος και η δυσκολία πρόσβασης.

Όταν η πρόσβαση γίνεται εμπόδιο

Ακόμη και όσοι έχουν οικονομικούς πόρους δυσκολεύονται να βρουν ψυχίατρο. Πολλοί δεν δέχονται νέους ασθενείς, άλλοι δεν συνεργάζονται με ασφαλιστικά ταμεία. Οι αντικρουόμενες διαγνώσεις και οι αποτυχημένες θεραπείες οδηγούν συχνά σε απόγνωση.

Ο συγγραφέας περιγράφει την ιστορία ενός πατέρα που, μετά από χρόνια αποτυχημένων προσπαθειών για τη θεραπεία της κόρης του, στράφηκε σε εκείνον σχεδόν τυχαία. Η περίπτωση είχε αίσιο τέλος. Όχι όμως όλες.

Γιατί η αρχή έχει σημασία

Το άρθρο τονίζει κάτι κρίσιμο: δεν υποτιμά τη σημασία άλλων επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Όμως, όταν υπάρχει σοβαρή ψυχική διαταραχή, η πρώτη αξιολόγηση πρέπει να γίνεται από τον πιο εξειδικευμένο επαγγελματία. Από εκεί και πέρα, η θεραπεία μπορεί να προσαρμοστεί.

Συμπερασματικά

Η ψυχιατρική δεν είναι πια αυτό που φοβόμαστε ότι ήταν. Αυτό που παραμένει είναι το στίγμα, η σιωπή και η καθυστέρηση. Και αυτές κοστίζουν. Όχι μόνο σε ποιότητα ζωής, αλλά συχνά σε ζωές.

Όπως επισημαίνει το άρθρο στο Psychology Today, το πραγματικό εμπόδιο σήμερα δεν είναι η επιστήμη. Είναι η δυσκολία μας να πούμε δυνατά ότι χρειαζόμαστε βοήθεια.