The Penguin Lessons: Αποκλειστικό clip της δραμεντί που θα κάνει καλύτερους όσους ψάχνουν το νόημα

Στο αποκλειστικό κλιπ που βλέπουμε από την πολυαναμενόμενη δραμεντί The Penguin Lessons, ξεδιπλώνεται μέσα σε λίγα λεπτά ένας ολόκληρος κόσμος αντιθέσεων: η σκληρότητα της χούντας στην Αργεντινή του 1976 συναντά την αθωότητα ενός μικρού πιγκουίνου και τη διστακτική τρυφερότητα που ξυπνάει στον Tom Michell (Steve Coogan). Το λόμπι ενός παλιού ξενοδοχείου, άδειο κι αφιλόξενο, μετατρέπεται σε χώρο μάχης ανάμεσα σε ένα κράτος που «δεν διαπραγματεύεται» και στην απλότητα ενός πλάσματος που το μόνο που θέλει είναι η φροντίδα. Κι αν νομίζει κανείς πως πρόκειται για μια τυπική ιστορία «άνθρωπος και ζωάκι», καλείται να αναθεωρήσει διότι αυτό το κλιπ, όσο φαινομενικά σύντομο κι αν είναι, συγκροτεί τον πυρήνα μιας αφήγησης όπου η μικρότητα γίνεται αντίσταση, η σιωπή φωνάζει πιο δυνατά από τις πιο βίαιες κραυγές, και ένα απλό «πρέπει να τον πάρετε μαζί σας» συγκλονίζει περισσότερο από κάθε έκρηξη.

Το φόντο και η ιστορία πίσω από το βιβλίο

Το The Penguin Lessons βασίζεται στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Tom Michell, που κυκλοφόρησε το 2016 και γρήγορα κέρδισε τις καρδιές χιλιάδων αναγνωστών σε όλο τον κόσμο. Ο Michell, πρώην δάσκαλος Αγγλικών, αφηγείται την προσωπική του διαδρομή από την Αγγλία στην Αργεντινή, όπου, το 1976, βρέθηκε να διδάσκει αγγλικά σε ένα αυστηρό ιδιωτικό σχολείο στο Quilmes, προάστιο του Μπουένος Άιρες. Η εποχή εκείνη, γνωστή ως «Βρώμικος Πόλεμος», χαρακτηρίζεται από τη συστηματική εξόντωση πολιτικών αντιπάλων, την απαγωγή και την «εξαφάνιση» αθώων πολιτών από τη μυστική αστυνομία. Η καθημερινότητα ήταν ένας διαρκής εφιάλτης, όπου ένας λάθος ψίθυρος, μια τυχαία συνάντηση μπορούσε να σημάνει «διαγραφή» από την ιστορία.

Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον τρόμου, ο Michell βρέθηκε να σώζει έναν πιγκουίνο στην Punta del Este –ένα πλάσμα απρόσμενα εύθραυστο, που είχε εγκλωβιστεί σε πετρελαιοκηλίδα. Η πράξη αυτή, όσο απλή κι αν φαινόταν, έμελλε να γίνει ο καθρέφτης της δικής του ανακάλυψης: η φροντίδα αυτού του πλάσματος τον ξύπνησε από τη συναισθηματική νάρκη που βίωνε. Ο Juan Salvador, όπως ονόμασε ο Michell τον πιγκουίνο, δεν ήταν απλώς ένα κατοικίδιο αλλά σαφώς κάτι ανώτερο για έναν άνθρωπο που είχε ξεχάσει τι σημαίνει να αγαπάς και να φροντίζεις τον αδύναμο. Κι αυτό, με τη σειρά του, τον οδήγησε να αντισταθεί –όχι με όπλα ή σφαίρες, αλλά με την υπεράσπιση της αξιοπρέπειας ενός ζώου.

Η εσωτερική διαδρομή του Tom Michell

Αυτό το κλιπ συγκεντρώνει τον πυρήνα της μεταμόρφωσης που βιώνει ο Michell καθ’ όλη τη διάρκεια τής ταινίας. Στην αρχή του φιλμ, τον συναντάμε βυθισμένο στην αδιαφορία του για οτιδήποτε πέρα από το προσωπικό του κενό -σχολείο, μαθήματα, παιδιά κακότροπα, εξετάσεις, ένας κόσμος απρόσωπων καθηκόντων. Στο έδαφος εκείνης της μιζέριας, ήρθε η στιγμή που είδε έναν πιγκουίνο να αγωνιά για τη ζωή του μέσα στις μαύρες λάσπες της πετρελαιοκηλίδας. Ποιος δάσκαλος θα σταματούσε να πηγαίνει για κοκτέιλ και θα έστελνε το κόστος των διακοπών στην άκρη για να σώσει έναν μονοκύτταρο επισκέπτη της φύσης; Μόνο ένας που, μέσα στη σιωπή του, άκουσε έναν ψίθυρο δικού του πόνου να εξελίσσεται σε καρδιά.

Ο Steve Coogan, εδώ, δεν ανατρέχει στις κοφτές ειρωνείες των προηγούμενων ρόλων του. Αντίθετα, ερμηνεύει έναν άνθρωπο που βρήκε κλειδιά σε σκουριασμένα λουκέτα: ακούει τον πιγκουίνο, βλέπει τη νεκρότητα των φτερών, νιώθει το ψυχρό βλέμμα της εξουσίας πάνω του, και αποφασίζει να πάρει το ρίσκο. Κάθε φορά που μισοχαμογελάει κοιτώντας κάτω, όταν οι γωνίες των χειλιών του σηκώνονται ελάχιστα, συλλαμβάνουμε ότι βρίσκει έναν λόγο να ζήσει ξανά πέρα από τον φόβο. Όλα αυτά, βέβαια, πραγματοποιούνται με αληθινή ευγένεια· δεν αρκείται σε φωνές και σπαραχτικές κραυγές, αφήνει την αξιοπρέπεια να βρει τον δικό της τρόπο.

Ο ρόλος του Juan Salvador: Η απλή αντίσταση

Σε έναν κόσμο όπου η ανομία μεταφράζεται ως «παράνομος» και το κράτος αφαιρεί κάθε παράπλευρη ύπαρξη, ο Juan Salvador γίνεται η «θεϊκή παρεισφρητική παρέμβαση»: το ζώο που υπενθυμίζει στον άνθρωπο ότι ο νόμος δεν είναι ο μοναδικός κριτής. Ο Michell δεν λέει μόνο «θέλω να σώσω έναν πιγκουίνο», αλλά πιθανότατα «θέλω να σώσω τον εαυτό μου, την αξιοπρέπειά μου, την ανθρωπιά μου».

Κάθε μικρή κίνηση όταν γυρνάει το κεφάλι του προς τον Tom, κάθε βήμα του που βγάζει έναν ήσυχο θόρυβο πάνω στο ξύλινο πάτωμα, γίνεται το πιο καθαρό μήνυμα: «Αν είσαι άνθρωπος, δεν έχεις περιθώριο να με αφήσεις μόνο». Και γι’ αυτό, ο πιγκουίνος δεν παρότρυνε κανέναν, τοποθετείται εκεί, στην ίδια ευθεία με τον Michell, και ζητάει φροντίδα χωρίς να το λέει. Άλλωστε, δεν μιλάει τη γλώσσα μας αλλά τη δική του, την πιο αρχέγονη γλώσσα του δεσίματος.

Ο σκηνοθέτης που ισορροπεί σιωπές και συγκινήσεις: Peter Cattaneo

Ο Peter Cattaneo, υποψήφιος για Όσκαρ σκηνοθέτης υψηλού βεληνεκούς, δεν χρειάζεται να φωνάξει για να δείξει το μέγεθος της καταστολής. Αντί να γεμίζει την οθόνη με δραματικές εκρήξεις, επιλέγει λεπτές αποχρώσεις. Οι πιο συγκινητικές στιγμές του φιλμ είναι χτισμένες πάνω στις σιωπές -τις σιωπές που φόβισαν τον κόσμο, τις σιωπές στα δωμάτια των οικογενειών που περίμεναν ένα μέλος να επιστρέψει, αλλά δεν γύρισε ποτέ.

Στο The Penguin Lessons, αυτή η απαλότητα δεν είναι αδυναμία αλλά τόλμη. Είναι τόση η εμπιστοσύνη που έχει ο Cattaneo στην ικανότητα του θεατή να κατανοήσει τον κόσμο που δεν ακούγεται, ώστε επιτρέπει στα πλάνα των σιδερένιων κοιτασμάτων, να διαλυθούν από το απαλό «φτερούγισμα» της ελπίδας. Τίποτε δεν είναι υπερβολικό· καμία κίνηση δεν είναι τυχαία· όλα είναι μικρές πινελιές που συναρμόζονται σε έναν πίνακα όπου η κάθε σιωπή έχει νόημα και κάθε βλέμμα έχει ιστορία.

Ο ρόλος του Steve Coogan: ένα μάθημα ανθρωπιάς

Ο ίδιος ο Steve Coogan έχει περάσει από δεκάδες ρόλους όπου η ειρωνεία και το σαρκαστικό χιούμορ ήταν τα σήμα κατατεθέν του. Γεννημένος το 1965 ο Αγγλοϊρλανδός ηθοποιός ξεκίνησε την καριέρα του ως κωμικός στη δεκαετία του ’80, πριν γίνει ευρύτερα γνωστός μέσα από τον εμβληματικό χαρακτήρα του Alan Partridge στην τηλεόραση. Από εκεί, η μετάβασή του στον κινηματογράφο ήταν φυσική εξέλιξη. Η συγκλονιστική ερμηνεία του στο Philomena (2013) –όπου μοιράστηκε την οθόνη με τη Judi Dench και απέσπασε υποψηφιότητα για BAFTA και Χρυσή Σφαίρα– ανέδειξε το ταλέντο στο δράμα. Έκτοτε, τον έχουμε δει σε σημαντικούς ρόλους, όπως στο “The Trip to Greece” (2020) και σε άλλα projects όπου επέδειξε σπάνια ευχέρεια σε πολλά ύφη.

Σε αυτή τη δραμεντί, ωστόσο, νομίζεις ότι «τα άφησε όλα πίσω»: δεν χρειάζεται να αποδομήσει τον εαυτό του με χιούμορ, ούτε να υποδυθεί τον «εύκολο» χαρακτήρα. Εδώ, ενσαρκώνει έναν άνθρωπο τόσο εμφανώς τρωτό, που μας κάνει να μπερδεύουμε τα πρόσωπά μας με το δικό του. Κι αυτό αρκεί για να καταλάβεις ότι η αγάπη δεν είναι «κάτι που πας και κάνεις σε μια σκηνή», αλλά μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο, υπομονή, πίστη και θάρρος.

Σε κάθε δευτερόλεπτο της ερμηνείας του, ο Coogan υπενθυμίζει στον θεατή πως ο Michell δεν είναι ένας «ήρωας σεναρίου», αλλά ένας δάσκαλος που «υποφέρει» από τους ίδιους δαίμονες με τον καθένα μας: μοναξιά, ενοχή, απεγνωσμένη αναζήτηση νοήματος. Αυτή η κοινή ανθρώπινη πάλη είναι που τον κάνει αντανάκλαση κάθε θεατή: όσο τρωτός κι αν νιώθει κανείς, μπορεί να γίνει καλύτερος αν τολμήσει να δει ένα πλάσμα διαφορετικό από αυτόν, να απλώσει το χέρι του, να ψιθυρίσει «θα σε προστατεύσω» –και να πράξει τελικά με βάση αυτή τη φωνή καρδιάς.

Οι κριτικές που αγγίζουν

Αν υπάρχουν ακόμη αμφιβολίες για το τι μπορεί να μεταδώσει αυτό το φιλμ, ας θυμηθούμε πως το ίδιο το βιβλίο εκθειάστηκε από την Guardian ως «ένα από τα πιο αγαπημένα αφηγήματα για ένα από τα πιο αγαπημένα πουλιά… ζεστά συναισθηματικά εκκεντρικό». Ο Michael Bond, ο δημιουργός του Paddington, έγραψε πως «ήταν τόσο συγκινητικό που δεν ήθελα να τελειώσει, το αγάπησα πραγματικά». Η Daily Mail το χαρακτήρισε «γλυκό», ενώ το περιοδικό Heat το ανακήρυξε «μία από τις πιο συγκινητικές ιστορίες που διαβάσαμε φέτος».

Είναι φράσεις που ξεφεύγουν από τις σελίδες και μας σπρώχνουν σε μια σκηνή όπου σχεδόν αισθανόμαστε το αλάτι στα μάτια μας, τη ρωγμή στην ανάσα, τη γλυκόπικρη ανάμνηση ότι «κάποιοι από εμάς ζούμε για να σώσουμε» –κι ότι, ενίοτε, σώζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η φιλοσοφική απάντηση στη φαινομενική απλότητα

Τις μέρες αυτές, όπου ο κόσμος μοιάζει να έχει ξεχάσει πώς να σταθεί δίπλα σε όποιον σιωπηλά ζητάει βοήθεια, το The Penguin Lessons έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι η «μεγάλη αντίσταση» δεν είναι μονάχα στους δρόμους, πίσω από φυτά τυφεκίων, αλλά μέσα σε μια χειραψία με ένα πλάσμα που κοιτάζει τον άνθρωπο στα μάτια. Ενσαρκώνει το μήνυμα ότι «η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ξυπνάει μέσα από την τρυφερότητα», κι ίσως –μέσα από το παράδειγμα ενός ζώου που δεν μιλάει τη γλώσσα μας– μας διδάξει πως τάχα η πιο δυνατή φωνή δεν είναι αυτή που ακούγεται, αλλά αυτή που «καλεί» μέσα από τη σιωπή της.

Όταν ο Michell ακούει «Πρέπει να πάρετε τον πιγκουίνο μαζί σας», δεν αγωνίζεται για τον Juan Salvador, αλλά για τη δική του συνειδητή επιλογή να μην υποκύψει στον φόβο. Και καθώς οι τίτλοι «θα σας συλλάβω» παίρνουν σάρκα και οστά σε χείλια-μηχανές εξουσίας, το περιστατικό του πιγκουίνου αποκαλύπτει πώς «ακόμα και το πιο ασήμαντο λάξευμα τρυφερότητας είναι ικανό να διαρρήξει τον πιο παχύ τοίχο τυραννίας».

Αυτή είναι η υπόσχεση των The Penguin Lessons: να μην θεωρούμε τις ταινίες «ελαφρούς γαστρονομικούς μεζέδες» για αναψυχή· να νιώσουμε ότι η μεγάλη οθόνη μπορεί να μας αφυπνίσει, να μας ξαναφέρει σε σημείο να αναρωτηθούμε: «Τι αξίζει περισσότερο; Η σιωπή της υπακοής ή η κραυγή της τρυφερότητας;».

Όποιος πιστεύει πως «μία ταινία με πιγκουίνο» είναι απλώς τραγελαφικό προϊόν, καλείται να δει το The Penguin Lessons και να καταλάβει ότι εκεί μέσα κρύβεται το πιο ιλιγγιώδες ερώτημα «Πόσο ανθρώπους μπορούμε ακόμα να γίνουμε, όταν οι γύρω μας προσπαθούν να μας διώξουν από την ίδια την ανθρωπιά μας;».

Όταν, λοιπόν, σβήσουν τα φώτα στις 5 Ιουνίου, η ιστορία ενός απλού δασκάλου, ενός πιγκουίνου και μιας φράσης σαγηνευτικής ανυπακοής θα περιμένει να μας ξυπνήσει. Γιατί, ναι, ένα πλάσμα με φτερά μπορεί να μας κάνει λίγο καλύτερους ανθρώπους.

Σημείωση: Το κλιπ που παραχωρήθηκε αποκλειστικά από την The Film Group δείχνει τον Tom Michell και τον Juan Salvador εν σιγῇ αντιμέτωπους με τις υπεροπτικές φιγούρες της χούντας –μια μικρο-επανάσταση σε λευκό και μαύρο– και αποτελεί την πρώτη απόδειξη πως η ταινία αυτή δεν είναι απλώς «μία ακόμη δραμεντί», αλλά ένα μάθημα ανθρωπιάς που περιμένει να ειπωθεί.

The Penguin Lessons

• Σκηνοθεσία: Peter Cattaneo (υποψήφιος για Όσκαρ, γνωστός για το “The Full Monty”)

• Σεναριογράφοι: Jeff Pope & Tom Michell

• Πρωταγωνιστούν:

  • Steve Coogan (Tom Michell)

  • Jonathan Pryce (διευθυντής του σχολείου)

  • Vivian El Jaber, Björn Gustafsson, Alfonsina Carrocio (ίχνη ζωής της καθημερινής Αργεντινής)

• Διάρκεια: 110 λεπτά

• Είδος: Δράμα / Κωμωδία (δραμεντί)

• Βασισμένο σε: Το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Tom Michell (2016)

• Διανομή: The Film Group (αποκλειστικά στους ελληνικούς κινηματογράφους)