Παγκόσμια Ημέρα AIDS: Τι ξέρει η Gen Z για τον HIV και το μεγαλύτερο πρόβλημα των οροθετικών σήμερα

H Elizabeth Taylor είχε πει πως «είναι πολύ κακό οι άνθρωποι να πεθαίνουν από AIDS, αλλά είναι ακόμα χειρότερο να πεθαίνουν από αδιαφορία» και με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα AIDS, που είναι σήμερα 1 Δεκεμβρίου, αποφασίσαμε να «αντιστρέψουμε» το quote και να δείξουμε στην πράξη πως δεν υπάρχει καμία αδιαφορία πίσω από αυτόν τον φονικό ιό. Υπάρχει μόνο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους που νοσούν και ορατότητα. Έτσι επικοινωνήσαμε με τον Υπεύθυνο Επικοινωνίας της Θετικής Φωνής (Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος), Γιώργο Κεράτσα αλλά και την MD, MSc, Προϊσταμένη της Δ/νσης Πρόληψης & Επιδ/κής Επιτήρησης, HIV/AIDS, ΣΜΝ & Ηπατιτίδων του ΕΟΔΥ, Δήμητρα Παρασκευά με σκοπό να λύσουμε όλες τις απορίες μας σε σχέση με τον HIV αλλά και να διαπιστώσουμε αν τελικά το στίγμα των φορέων τείνει να μειώνεται με το πέρασμα των ετών.

Το AIDS είναι ακόμα ταμπού

Δυστυχώς, όπως μας τόνισε ο Υπεύθυνος Επικοινωνίας του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος, Γιώργος Κεράτσας, ακόμα και η εξέταση στα checkpoints της Θετικής Φωνής συνεχίζει να θεωρείται ταμπού.

Ενώ στη συνέχεια προσθέτει «Ένας άλλος λόγος, που πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικός είναι ότι επειδή ο HIV έχει εσφαλμένα συνδεθεί με κάποιες συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως είναι τα άτομα που κάνουν χρήση ουσιών, πολλοί φοβούνται να εξεταστούν, λόγω συνεπαγωγών που θα γίνουν. Για παράδειγμα, μπορεί να σκέφτονται "αν με δουν να εξετάζομαι, με δει κάποιος δηλαδή να μπαίνω στο checkpoint για να εξεταστώ, τι μπορεί να συμπεράνει;", φοβούνται δηλαδή ότι θα γίνει μία σύνδεση με συγκεκριμένες ταυτότητες, πχ την ταυτότητα του χρήστη, παρόλο που κάτι τέτοιο δε θα έπρεπε αφού ο HIV και η σεξουαλική υγεία γενικότερα αφορά όλο τον πληθυσμό».

Από την πλευρά της, η Προϊσταμένη Διεύθυνσης Πρόληψης και Επιδημιολογικής Επιτήρησης HIV/AIDS, ΣΜΝ και Ηπατιτίδων του ΕΟΔΥ, Δήμητρα Παρασκευά, αναφέρει:

Τα άτομα με HIV δεν αποκαλύπτουν ότι είναι οροθετικά στο ευρύτερο περιβάλλον τους

Το ταμπού όπως είναι λογικό επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογία των ατόμων που ζουν με HIV, με αποτέλεσμα το άγχος και το αίσθημα ενοχής να αποτελούν βασικά στοιχεία πολλών εξ αυτών, σύμφωνα με τον κ. Κεράτσα.

«Τα στοιχεία δείχνουν ότι σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, δυστυχώς, ο ιός αυτός προκαλεί έντονα επίπεδα ενοχής και άγχους, με αποτέλεσμα το ποσοστό των ατόμων που το μοιράζονται με αρκετούς από το περιβάλλον τους είναι πάρα πολύ μικρό, κάτω του 50%. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οπότε, μιλάμε για ασθενείς που μπορεί να το μοιραστούν με ένα άτομο από το οικογενειακό περιβάλλον και ένα φιλικό πρόσωπο. Δεν νιώθουν άνετα να το συζητούν περαιτέρω με την ευρύτερη οικογένεια, ή με όλη την παρέα», τονίζει χαρακτηριστικά ο Υπεύθυνος Επικοινωνίας της «Θετικής Φωνής».

Τα στοιχεία που επικαλείται προκύπτουν από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και αφορούν το έτος 2023.

Σύμφωνα με το ECDC,

• το 30% των ατόμων που ζουν με τον ιό δεν το έχει μοιραστεί με κανένα μέλος της οικογένειάς του, ενώ το 26% με ένα ή δύο μέλη της οικογένειάς του
• το 19% δεν το έχει μοιραστεί με κανένα φιλικό πρόσωπο, ενώ το 23% με ένα ή δύο

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι το 59% των ατόμων που ζουν με τον ιό το βρίσκει δύσκολο να μιλάει σε άλλους για την οροθετικότητά του και το 30% ντρέπεται για την HIV οροθετικότητά του.

Αναφορικά με την ψυχολογία των ατόμων που ζουν με HIV, ο κ. Κεράτσας επισημαίνει ακόμα:

«Τα τελευταία χρόνια, η επίδραση του HIV στην ψυχολογία των ατόμων που ζουν με αυτόν είναι κάπως μικρότερη, δηλαδή έχει γίνει λιγότερο αρνητική. Κι αυτό έχει να κάνει με την επίγνωση του ότι, σε αντίθεση με το παρελθόν, πλέον σε επίπεδο υγείας και σε επίπεδο λειτουργίας του οργανισμού και του ανοσοποιητικού συστήματος, με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, ο ιός αυτός δεν προκαλεί κάποια σημαντική επίπτωση ή δυσλειτουργία.

Οπότε τα άτομα που ζουν με HIV δεν έχουν ουσιαστικά καμία επίπτωση στην υγεία τους. Είναι σαν να ζουν με ένα χρόνιο νόσημα. Επομένως, αυτό έχει βοηθήσει, δηλαδή, υπάρχει καλύτερη επίγνωση και λιγότερο άγχος σχετικά με αυτό το κομμάτι.

Αυτό που επιμένει είναι το κομμάτι του στίγματος γιατί έχουν πολύ έντονο άγχος για το πως θα αντιμετωπιστούν από τον περίγυρο, από συντρόφους, από υπηρεσίες υγείας, από την κοινωνία γενικότερα. Υπάρχει έντονα, ακόμα, δυστυχώς, το κομμάτι του στίγματος και της περιθωριοποίησης που προκαλούν μία ακόμα δυσκολία και άγχος».

Τι πραγματικά απασχολεί τα άτομα με HIV/AIDS;

Σε ερώτηση σχετικά με το τι είναι αυτό που ζητούν οι άνθρωποι που ζούν με HIV/AIDS όταν απευθύνονται στη Θετική Φωνή, ο κ. Κεράτσας έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι οι απορίες είναι «είτε πρακτικές, που έχουν να κάνουν με διάφορα γραφειοκρατικά κομμάτια, ή σχετικές με το πώς να κινηθούν σε διάφορες υπηρεσίες του κράτους ή της πρόνοιας».

Ενώ δεν παρέλειψε να αναφέρει πως «Υπάρχει κι ένα κομμάτι που έχει να κάνει με διαχείριση ψυχολογική. Πολλά άτομα μπορεί να έχουν άγχος για το πώς θα μοιραστούν με τους γύρω τους ότι ζουν με HIV ή άγχος για το κατά πόσο αποτελεσματική είναι η αγωγή τους ή απορίες για οτιδήποτε σχετικά με τον ιό. Οπότε διαχειριζόμαστε και αυτό το κομμάτι».

HIV και μητρότητα

Η Προϊσταμένη Διεύθυνσης Πρόληψης και Επιδημιολογικής Επιτήρησης HIV/AIDS, ΣΜΝ και Ηπατιτίδων του ΕΟΔΥ, Δήμητρα Παρασκευά, μεταξύ άλλων μας μίλησε και για τις HIV οροθετικές γυναίκες που ετοιμάζονται να γίνουν μητέρες.

Σε ερώτημα σχετικά με την πρόληψη και την ενημέρωση, η κα Παρασκευά τόνισε «Εάν η HIV οροθετική μητέρα δεν λαμβάνει αντιρετροϊκή θεραπεία, υπάρχει 25% πιθανότητα το νεογνό να μολυνθεί με τον ιό. Ωστόσο, με την εφαρμογή του προγεννητικού ελέγχου για HIV, την εφαρμογή συστηματικών παρεμβάσεων στην έγκυο, συμπεριλαμβανομένης της χορήγησης αντιρετροϊκής αγωγής, την αποφυγή μητρικού θηλασμού και τη χορήγηση προφυλακτικής αντιρετροϊκής αγωγής στο νεογνό, ο κίνδυνος μετάδοσης έχει μειωθεί σε ποσοστό μικρότερο του 1% στις αναπτυγμένες χώρες».

Ενώ στη συνέχεια πρόσθεσε:

«Οι γυναίκες οι οποίες σχεδιάζουν να μείνουν έγκυες ή είναι ήδη έγκυες, θα πρέπει να εξετάζονται για ΗIV λοίμωξη το συντομότερο δυνατό! Οι σύντροφοί τους θα πρέπει, επίσης, να εξετάζονται. Σχετική ενημέρωση/συμβουλευτική και εξέταση για τον HIV πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγεννητικού ελέγχου. Ειδικότερα, συστήνεται να γίνεται έλεγχος για τον HIV: κατά την 1η επίσκεψη προγεννητικού ελέγχου (όσο το δυνατόν νωρίτερα και εντός του 1ου τριμήνου) και κατά τη διάρκεια του 3ου τριμήνου της κύησης και κατά προτίμηση πριν από την 36η βδομάδα της κύησης σε ειδικές ομάδες».

Επιρρεπής αλλά περισσότερο ενημερωμένη από άλλες γενιές η Gen Z

Τα άτομα ηλικίας 15-24 ετών θεωρείται ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να μολυνθούν, σύμφωνα με την κα Παρασκευά.

Σχετικά με το πόσο ενημερωμένη είναι η νέα γενιά γενικότερα για θέματα σεξουαλικής υγείας και πρόληψης, ο Γιώργος Κεράτσας αναφέρει «Νομίζω είναι περισσότερο ενημερωμένη εξαιτίας του διαδικτύου, οπότε πολλές φορές, που μπορεί να έχουν κάποια απορία ή ερώτηση, κάνουν μία αναζήτηση στο διαδίκτυο και βρίσκουν τις απαντήσεις τους αργά ή γρήγορά, αλλά το ότι είναι περισσότερο ενημερωμένοι δεν σημαίνει και ότι είναι κατάλληλα ενημερωμένοι, γιατί δυστυχώς το διαδίκτυο δεν έχει μόνο έγκυρες πηγές. Εφόσον δεν υπάρχει η αντίστοιχη προσπάθεια από την πολιτεία να εντάξει το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής και να αναλάβει πρωτοβουλίες ενημέρωσης, δυστυχώς δεν μπορεί να ελεγχθεί και το κατά πόσο έχουν πρόσβαση σε έγκυρες πληροφορίες που αντικατοπτρίζουν τα σύγχρονα δεδομένα και όχι τα δεδομένα που ίσχυαν 20 χρόνια πριν».

Τι γίνεται με την προστασία των εργασιακών δικαιωμάτων των ατόμων που ζουν με HIV/AIDS;

Οι απολύσεις λόγω της HIV λοίμωξης δεν είναι κάτι άγνωστο για πολλούς από τους ασθενείς της χρόνιας νόσου. Όπως τονίζει ο κ. Κεράτσας:

«Η αλήθεια είναι πως μέχρι πριν κάποια χρόνια είχαν υπάρξει αρκετά περιστατικά εργασιακών διακρίσεων, δηλαδή, απολύσεων όταν ο εργοδότης ανακάλυπτε ότι το άτομο που εργάζεται ζει με HIV. Ήταν κάτι που είχε φτάσει πολλές φορές ως καταγγελία στη Θετική Φωνή, έχουν υπάρξει σχετικές δικαστικές υποθέσεις».

Ευτυχώς, το 2022, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει και το Άρθρο 40 τουσχέδιου νόμου «Εξορθολογισμός ασφαλιστικής και συνταξιοδοτικής νομοθεσίας, ενίσχυση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και άλλες διατάξεις» απαγόρευσε τις διακρίσεις στην πρόσβαση στην εργασία εις βάρος οροθετικών στον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας. Αυτό σημαίνει ότι πλέον η αποκάλυψη της οροθετικότητας από το εργασιακό περιβάλλον αλλά και απόλυση λόγω αυτού απαγορεύονται από το νόμο.

Ο κ. Κεράτσας μας αναφέρει σχετικά: «πριν από έναν χρόνο ψηφίστηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο ένας νόμος που προστατεύει πλήρως σε εργασιακό επίπεδο τα άτομα που ζουν με HIV, οπότε καθιστά παράνομες τις διακρίσεις στο εργασιακό επίπεδο, τόσο σε μία αποκάλυψη της οροθετικότητας, όσο και στο επίπεδο της πρόσληψης, δηλαδή, δεν γίνεται ο HIV πλέον να αποτελεί με οποιονδήποτε τρόπο κριτήριο για την εργασιακή αποκατάσταση».

Πώς η Θετική Φωνή βοηθάει τα άτομα με HIV/AIDS;

Η Θετική Φωνή (Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος) ιδρύθηκε το 2009 και έχει ως στόχο να υπερασπίζεται τα δικαιώματα των οροθετικών, να αντιμετωπίζει την εξάπλωση του HIV/AIDS, καθώς και τον περιορισμό των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεών του στην Ελλάδα.

Το έργο της είναι σημαντικό αφού έχει καταφέρει τα τελευταία 14 χρόνια να ενημερώσει σε μεγάλο βαθμό το κοινό για τον ιό, μεσώ της «ομάδας εργασίας στον δρόμο», να παρέχει ψυχoλογική στήριξη αλλά και να διεκδικεί τα δικαιώματα των ατόμων που είναι φορείς του HIV.

Για την ομάδα εργασίας στον δρόμο ο Υπεύθυνος Επικοινωνίας του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδος αναφέρει «Η ομάδα εργασίας στον δρόμο της Θετικής Φωνής είναι μία ομάδα επαγγελματιών και εκπαιδευμένων εθελοντών που κάνουν εργασία στο δρόμο, δηλαδή προσεγγίζουνε στον δρόμο συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες, οι οποίες μπορεί να είναι χρήστες ουσιών, άτομα που εργάζονται στο σεξ ή και ευρύτερος πληθυσμός, με σκοπό να παρέχουν ενημέρωση για τη σεξουαλική υγεία και δωρεάν εξετάσεις. Οπότε η προσέγγισή μας σε αυτό το κομμάτι είναι ότι βρίσκουμε τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ακριβώς εκεί που βρίσκονται για να διευκολύνουμε την πρόσβασή τους για να διευκολύνουμε την πρόσβασή τους στις υπηρεσίες υγείας».

Ένα σημαντικό μέρος της προσφοράς της Θετικής Φωνής είναι και τα Κέντρα Πρόληψης και Εξέτασης Checkpoint, στα οποία «έχουν διενεργήσει συνολικά πάνω από 100.000 δωρεάν εξετάσεις για HIV, ηπατίτιδες Β και C και σύφιλη και έχουν διανείμει πάνω από 5.000.000 δωρεάν προφυλακτικά».

Για τον αριθμό των ατόμων που πέρασαν από τα Checkpoint της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης το 2023, ο κ. Κεράτσας σημειώνει «Μέχρι στιγμής, έχουν περάσει πάνω από 10.000 άτομα και θα κλείσουμε το έτος με περίπου 15.000. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι προσεγγίζουμε τα 15.000 ωφελούμενα άτομα συνολικά το 2023».

Ενώ, ερωτώμενος για το αν παρατηρείται μείωση ή αύξηση του αριθμού σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, συμπληρώνει «Είναι περίπου το ίδιο με τα προηγούμενα χρόνια. Τα τελευταία χρόνια έχουμε μία σταθερή πορεία. Κάπως το κοινό δείχνει να γνωρίζει την ύπαρξη των checkpoints, να τα επισκέπτεται και να τα εμπιστεύεται».

Τι κάνει ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας για να βοηθήσει;

Η κα Παρασκευά σημειώνει αναφερώμενη σε όσα κάνει το Κέντρο Σεξουαλικής Υγειας του ΕΟΔΥ για να βοηθήσει: «Το Κέντρο Σεξουαλικής Υγείας του ΕΟΔΥ, το οποίο στεγάζεται στην Πολυκλινική Αθηνών (Πειραιώς 3, Ομόνοια), παρέχει Συμβουλευτική και Δωρεάν – Ανώνυμη Εξέταση για Σεξουαλικά Μεταδιδόμενα Νοσήματα από Δευτέρα έως Παρασκευή 09.00 π.μ.-14.00 μ.μ. κατόπιν ραντεβού (πληροφορίες / ραντεβού: 210 8813615). Στο πλαίσιο της πρωτογενούς πρόληψης και με σκοπό την προστασία της ατομικής, αλλά και της δημόσιας υγείας, μεταξύ των υπηρεσιών που παρέχονται περιλαμβάνονται:

• Συμβουλευτική πριν και μετά την εξέταση (pre and post-counseling)
• Ενημέρωση για τους τρόπους μετάδοσης των νοσημάτων
• Ευαισθητοποίηση του κοινού για την αντιμετώπιση του στίγματος
• Προαγωγή της ασφαλέστερης σεξουαλικής επαφής (δωρεάν διανομή ενημερωτικών φυλλαδίων και προφυλακτικών)
• Διασύνδεση με τις δομές υγείας όσων ατόμων βρεθούν θετικά αντιδρώντα στην ταχεία δοκιμασία

Επί του παρόντος, είμαστε σε συνεργασία με Διοικήσεις Νοσοκομείων και ΥΠΕ, με στόχο να δημιουργηθούν και άλλα Κέντρα Σεξουαλικής Υγείας».

«Η Παγκόσμια Ημέρα AIDS είναι μία ευκαιρία για να τίθεται ξανά στον δημόσιο διάλογο το θέμα του HIV»

Η συνέντευξη τόσο με την Προϊσταμένη της Δ/νσης Πρόληψης & Επιδ/κής Επιτήρησης, HIV/AIDS, ΣΜΝ & Ηπατιτίδων του ΕΟΔΥ όσο και με τον Υπεύθυνο Επικοινωνίας της Θετικής Φωνής πραγματοποιήθηκε με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα AIDS.

Για τη σημασία της συγκεκριμένης μέρας ο Γιώργος Κεράτσας αναφέρει:

«Θεωρώ πως έχουν σίγουρα νόημα και αξία γιατί βοηθούν στην ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού, είναι μία ευκαιρία για να τίθεται ξανά στον δημόσιο διάλογο το θέμα του HIV, το οποίο δυστυχώς τον υπόλοιπο χρόνο δεν αφορά το κοινό τόσο ενεργά και για αυτόν τον λόγο κι εμείς σαν Θετική Φωνή αξιοποιούμε αυτή τη μέρα για να διαδώσουμε το μήνυμά μας σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βαθμό».