94 χρόνια από τη γέννηση της Anne Bancroft & αυτά ήταν τα «πιστεύω» της αιώνιας 40άρας Mrs. Robinson

«Κυρία Robinson, προσπαθείτε να με αποπλανήσετε… έτσι, δεν είναι;». Ήταν το 1967 όταν ο Benjamin Braddock, κατά κόσμον Dustin Hoffman, εκτοξεύει τη φράση που πέρασε στο μύθο του σινεμά και σφράγισε εκείνη τη σκηνή της αμήχανης ενηλικίωσης απέναντι στην πιο επικίνδυνα γοητευτική γυναίκα του δωματίου, στην ταινία The Graduate, όταν η Anne Bancroft έγινε ταυτόχρονα σύμβολο επιθυμίας, γοητείας, εξουσίας και -ας το πούμε όπως είναι- διανοητικής ανταρσίας απέναντι σε έναν κόσμο που ήθελε τις γυναίκες αγνές, ήσυχες και προβλέψιμες.

Στα 94 χρόνια από τη γέννησή της αξίζει να ξαναδούμε γιατί κάθε 40άρα, με τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της, τις κατακτήσεις και τις αμφιβολίες της, και με εκείνες τις μικρές ή μεγάλες νίκες που δεν χρειάζονται χειροκρότημα για να μετρήσουν, την αναγνωρίζει σαν σύμμαχο στον καθρέφτη και όχι σαν σκιά του παρελθόντος της, και να ξεδιπλώσουμε εκείνα τα βαθιά «πιστεύω» που την έκαναν κάτι πολύ περισσότερο από μια σπουδαία ηθοποιό.

Ποια ήταν η Anne Bancroft

Γεννήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1931 στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης, παιδί Ιταλοαμερικανών μεταναστών που δεν είχαν ιδέα ότι η κόρη τους θα κατέληγε να γίνει μια από τις πιο αινιγματικές παρουσίες του αμερικανικού κινηματογράφου. Σπούδασε στο θρυλικό Actors Studio, πέρασε από το σανίδι του θεάτρου, την τηλεόραση και τη μεγάλη οθόνη, χτίζοντας μια καριέρα που ποτέ δεν υπάκουσε στην τυπολατρία του Χόλιγουντ. Παντρεύτηκε τον Mel Brooks το 1964 με τον οποίο απέκτησαν έναν γιο και έμειναν μαζί μέχρι το τέλος -ένα σπάνιο είδος σχέσης για τον χώρο, που δεν χρειάστηκε σκάνδαλα για να γράψει ιστορία.

Έφυγε από τη ζωή στις 6 Ιουνίου 2005, στα 74 της, νικημένη από καρκίνο της μήτρας, αθόρυβα, χωρίς το μελοδραματισμό που τόσο συχνά καταπίνει τις διάσημες γυναίκες.

Στην επαγγελματική της πορεία δεν περιορίστηκε ποτέ στο κουτί της «ηθοποιού που έκανε τη Mrs. Robinson». Απέσπασε το σεβασμό των συναδέλφων της για τις υποκριτικές της δυνατότητες και το εύρος που έδινε στις ερμηνείες της. Κέρδισε Όσκαρ για το The Miracle Worker, βραβεία Τόνυ, Χρυσές Σφαίρες, BAFTA, και χάραξε μια διαδρομή που ισορροπούσε ανάμεσα στη θεατρικότητα και το σινεμά, στο δράμα και την κωμωδία, στη σκληρότητα και την τρυφερότητα.

Πώς έγινε ο μύθος της Mrs. Robinson η φωνή της 40άρας

Έγινε η φωνή κάθε 40άρας, όχι επειδή ήταν μια «μεσήλικη γυναίκα σε γάμο χωρίς έρωτα, σε σχέση ματαιότητας», αλλά γιατί ήταν το alter ego κάθε γυναίκας που στα 40, στα 45, στα 50, ξύπνησε ένα πρωί, κοίταξε τον καθρέφτη και σκέφτηκε: δεν είμαι πια τόσο νέα, αλλά δεν είμαι ούτε μεγάλη, ούτε πεθαμένη. Όλες εκείνες που ένιωσαν τη ζωή τους να μετριέται σε ευθύνες, σε χρόνο που «χτυπά» αμείλικτα, σε όρια που κάποτε φάνταζαν λογικά αλλά τώρα μοιάζουν με δεσμά, βρήκαν στη Mrs. Robinson έναν καθρέφτη που δεν ωραιοποιεί, αλλά δεν ντρέπεται κιόλας.

Η εξωτερική της σαγήνη -τα μοιραία ρούχα, το ποτό στο χέρι, το βλέμμα που προκαλεί- συνδυάζεται με μια εσωτερική δυσφορία, έναν γάμο που έχει στεγνώσει από συναίσθημα, έναν πόθο που γκρεμίζεται κάθε φορά που αγγίζει τη ματαιότητα. Κι όμως, μέσα από αυτή την αμηχανία, γεννιέται ένα μυστικό μήνυμα: δεν είσαι μόνη. Δεν είσαι μόνη που φοβάσαι τα γενέθλια, που φοβάσαι την ηλικία, που φοβάσαι γενικά. Δεν είσαι μόνη που θέλεις να σπάσεις τις συμβάσεις, να τραβήξεις το φόρεμα λίγο πιο πάνω, να μη ζητήσεις την άδεια κανενός για να νιώσεις ζωντανή.

Η Mrs. Robinson ταυτίστηκε με τις 40άρες όχι γιατί ήταν dark ή γιατί ο κόσμος την είδε σαν femme fatale, αλλά γιατί αρνήθηκε να γίνει αποκλειστικά «νοικοκυρά» ή «σκιά των ονείρων της». Ενώ ο Benjamin φοβόταν τη ζωή μετά το πανεπιστήμιο, η Robinson φοβόταν τη ζωή μετά τη νεότητα. Eκείνη την αόρατη μετάβαση που σε αναγκάζει να αφήσεις πίσω την αφέλεια αλλά σού κλείνει και την πόρτα στο όνειρο. Ήταν η γυναίκα που ήθελε να κρατήσει μερικά κομμάτια από την αίγλη, την τέχνη, την ονειρική ελευθερία που δεν της την εξασφάλισε καμία ευτυχισμένη φωτογραφία στο σαλόνι.

Γι’ αυτό την είδαν σαν σύμβολο ή σαν προειδοποίηση, σαν παράδειγμα ή σαν σιωπηλή συμβουλή. Μην αφήσεις τις συνέπειες του χρόνου να σε μετατρέψουν σε κάποιον που δεν ήσουν ποτέ.

Γιατί το The Graduate έγινε σημείο αναφοράς

Όχι μόνο επειδή ατάκες όπως «Mrs. Robinson, προσπαθείτε να με σαγηνεύσετε… έτσι, δεν είναι;» έμειναν σαν μια πρόκληση που ακόμη και σήμερα σιγοψιθυρίζεται σε λάθος δωμάτια και σωστές στιγμές, αλλά επειδή η ταινία αποτύπωσε με σχεδόν επώδυνη ακρίβεια τη ρωγμή ανάμεσα σε δύο κόσμους που άλλαζαν.

Ήταν η δεκαετία των ’60s, όταν οι βεβαιότητες των γονιών δεν έπειθαν πια κανέναν και η σεξουαλική επανάσταση δεν ήταν τίτλος βιβλίου αλλά τρόπος ζωής. Ο Benjamin Braddock, με το κενό βλέμμα του ανθρώπου που μόλις πήρε πτυχίο αλλά δεν ξέρει τι να κάνει με τον εαυτό του, συναντούσε τη Mrs. Robinson -μια γυναίκα που είχε βρει καταφύγιο όχι στην ελευθερία αλλά στη συμβατικότητα που την έπνιγε. Και κάπου στη μέση η κόρη της, ένα είδος αντανάκλασης και των δύο, η ελπίδα και το αδιέξοδο μαζί.

Κι έπειτα ήταν οι σκηνές όπου ο φωτισμός και το κάδρο έλεγαν περισσότερα από τους διαλόγους, το φιλμικό εκείνο βλέμμα που μπορούσε να δείξει έναν άντρα να στέκεται στην πόρτα και να κοιτάζει απλώς τα πόδια μιας γυναίκας, κι όλος ο κινηματογράφος να καταλαβαίνει ότι βλέπει την ενοχή, την επιθυμία, το βάρος της κοινωνικής ηθικής και την ελαφρότητα της επιθυμίας μαζί.

Το The Graduate κέρδισε το δικαίωμα να μιλάει για τον έρωτα, την ηλικία, την αποτυχία, χωρίς να κουνάει το δάχτυλο και χωρίς να κρύβεται πίσω από δήθεν μεγάλες ιδέες. Δεν έδωσε κανένα ιδεατό μήνυμα. Έδωσε κάτι πιο δυνατό γι’ αυτό και το φιλμ δεν γέρασε ποτέ.

Τα «πιστεύω» μιας αιώνιας 40άρας

Η Anne Bancroft ενσάρκωσε έναν χαρακτήρα που πίστευε σε ένα σώμα που δεν παριστάνει τίποτα, που δεν φωνάζει «κοιτάξτε με» αλλά ούτε και ζητά συγγνώμη για την ύπαρξή του. Υποδύθηκε μια γυναίκα που δεν είναι υποχρεωμένη να μοιάζει πάντα ενθουσιασμένη ή ατσαλάκωτη, γιατί η αλήθεια βρίσκεται στα λάθη, στις ρυτίδες, και στις αμφιβολίες. Δεν ήθελε το ψεύτικο γκλίτερ της τελειότητας.

Πίστευε ότι χωρίς πάθος η ζωή δεν έχει ενδιαφέρον. Ακόμη κι όταν το πάθος είναι λάθος, ακόμη κι όταν σε οδηγεί σε σκοτεινά μονοπάτια, ακόμη κι όταν σε πληγώνει ή σε αφήνει εκτεθειμένη. Η Mrs. Robinson έκανε λάθος, ναι, αλλά η Bancroft δεν το γύρισε ποτέ σε ηθικολογία.

Ήξερε ότι η τέχνη δεν συγχωρεί τη μετριότητα. Δεν αρκούσε να είναι όμορφη, ήθελε να είναι επικίνδυνη με τον τρόπο που μόνο η αλήθεια είναι επικίνδυνη. Γι’ αυτό και έψαχνε ρόλους που την έφερναν σε όρια, που την άφηναν γυμνή συναισθηματικά, που δεν την προστάτευαν πίσω από την εικόνα της «μεγάλης σταρ». Η Bancroft πίστευε στην αμφιβολία, γιατί μόνο μέσα της μπορείς να βρεις αυθεντικότητα. Και πάνω απ’ όλα ήξερε πως το κακό δεν είναι πάντοτε κακό αλλά είναι και ανθρώπινο, με τις μικρές του ηδονές και τις μεγάλες του ήττες.

Η Mrs. Robinson δεν ήταν ποτέ «η κακιά της υπόθεσης» και να γιατί θα ζει για πάντα

Η Mrs. Robinson ήταν θυμωμένη, γεμάτη ανεκπλήρωτα όνειρα, επιλογές που δεν τη λύτρωσαν και η Bancroft δεν προσπάθησε να την εξαγνίσει ούτε να την καταδικάσει. Την έδειξε όπως είναι.

Χρόνια πολλά, λοιπόν, στην αθάνατη αιώνια 40άρα που δεν συμβιβάστηκε ποτέ με την εικόνα που ήθελαν να της φορέσουν, που περπάτησε τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στο θάρρος και στον φόβο και δεν δίστασε να φανερώσει και τα δύο, που μας δίδαξε πως η ηλικία δεν είναι ποτέ αλυσίδα παρά μόνο αν την αφήσεις να γίνει. Χρόνια πολλά στην αιώνια 40άρα που μας έμαθε ότι το «πρέπει» δεν είναι νόμος, ότι η επιθυμία δεν είναι ελάττωμα κι ότι δεν χρειάζεται να είσαι πολύ νέα για να είσαι επιθυμητή, αρκεί να μην πάψεις ποτέ να διεκδικείς τη φλόγα σου, ακόμη κι όταν ο κόσμος σού λέει να την αφήσεις να σβήσει.

94 χρόνια από τη γέννηση της Anne Bancroft & αυτά ήταν κάποια από τα «πιστεύω» της αιώνιας 40άρας Mrs. Robinson

«Τα κορίτσια πρέπει να συνεχίσουν να πιστεύουν ότι υπάρχει ένας κόσμος εκεί έξω που τους ανήκει».

«Αν παντρευτείς το λάθος άτομο για τους λάθος λόγους, όσο κι αν δουλέψεις σκληρά, ποτέ δεν θα πετύχει. Γιατί θα πρέπει να αλλάξεις ολοκληρωτικά τον εαυτό σου, να αλλάξεις ολοκληρωτικά εκείνον, να αλλάξετε τα πάντα, κι όταν πια γίνει αυτό, θα είστε κι οι δύο νεκροί».

«Πιστεύω πως όλοι μας προσπαθούμε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας, να υπερνικήσουμε τις δυσκολίες μας. Και όταν το καταφέρνουμε, γνωρίζουμε καλύτερα ποιοι είμαστε».

«Είναι πραγματικά σημαντικό, ως γυναίκες, να λέμε τις ιστορίες μας. Αυτό είναι που καλλιεργεί τη φαντασία μας».

«Το να επιβραδύνεις σού θυμίζει ότι το ταξίδι είναι φτιαγμένο για να είναι διασκεδαστικό».

«Η πρόκληση, κάθε φορά που δημιουργείς κάτι, είναι να επιμείνεις και να διώξεις τις αρνητικές φωνές. Και όσο περισσότερα καταφέρνεις, τόσο πιο δυνατά φωνάζουν. Το κλειδί είναι να τις κάνεις σιωπηλές και να εμπιστευτείς την καρδιά σου για το πού πηγαίνεις».

«Ένα μάθημα ζωής για μένα είναι: πώς βρίσκεις το θάρρος να αναλάβεις έναν νέο κίνδυνο; Είτε είναι μια επιχείρηση, είτε ένα νέο εγχείρημα, είτε μια αποστολή. Πιστεύω ότι οι κίνδυνοι που παίρνουμε είναι πάντα σχετικοί με το ποιος τους παίρνει».

«Δεν σκέφτομαι το να είμαι όμορφη. Αυτό που αφιερώνω τον περισσότερο χρόνο μου είναι το να είμαι υγιής».

«Τα πράγματα που ξεπερνάμε στη ζωή γίνονται πραγματικά οι δυνάμεις μας».

«Ήμουν τυχερή που είχα δασκάλους που είδαν κάτι σε μένα».

«Για μένα, η εξερεύνηση είναι αυτό το ταξίδι προς το εσωτερικό, στην καρδιά σου. Πάντα αναρωτιέμαι: πώς θα αντιδράσω στη στιγμή της αλήθειας μου; Θα υψωθώ και θα κάνω το σωστό, ακόμη κι αν κάθε ίνα του είναι μου λέει το αντίθετο;».

«Το να σπρώχνεις πίσω από το έλκηθρο και να τρέχεις μπροστά από το έλκηθρο. Ήταν πάντα μια ενδιαφέρουσα δουλειά».

«Έφτασα σε ένα σημείο όπου ήμουν έτοιμη να πω: είμαι αυτό που είμαι εξαιτίας όσων είμαι. Αν σου αρέσω, είμαι ευγνώμων, κι αν όχι, τι να κάνω γι’ αυτό;».

«Ο σκοπός της εκπαίδευσης στο Ζεν είναι να φτάσεις σε εκείνη την κατάσταση συνείδησης όπου το ατομικό εγώ αδειάζει από τον εαυτό του και ταυτίζεται με την άπειρη πραγματικότητα όλων των πραγμάτων».

«Η ζωή υπάρχει μόνο για να τη ζήσουμε, ώστε μέσα από αυτήν να κερδίσουμε το δικαίωμα στον θάνατο, που για μένα είναι ο παράδεισος. Ό,τι κι αν είναι αυτό που θα μου φέρει την ανταμοιβή του παραδείσου, θα κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ».

«Η ελεύθερη πτώση είναι κάτι που δεν έχω κάνει ποτέ! Και είμαι ενθουσιασμένη να κάνω το άλμα μαζί με μια κοινότητα γυναικών που έχουν το ίδιο θάρρος».

«Το να τελειώσω το γυμνάσιο και το κολέγιο ήταν από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά μου».

«Ο καλύτερος τρόπος να πείσεις τους περισσότερους άντρες να κάνουν κάτι είναι να τους υπονοήσεις ότι ίσως είναι πολύ μεγάλοι για να το κάνουν».