Η παγίδα του χρόνου: Γιατί τα «πέντε λεπτά» διαρκούν (πάντα) είκοσι

Έχεις πει ποτέ το κλασικό «σε πέντε λεπτά είμαι έτοιμη» και τελικά πήρες είκοσι; Έχεις προγραμματίσει τέλεια την ημέρα σου, και το μόνο που δεν προέβλεψες ήταν... η ίδια η ζωή; Έχεις κλείσει back-to-back ραντεβού χωρίς buffer και αναρωτιέσαι, για ποιον δουλεύεις τελικά –για σένα ή για τα λάθη σου;

Δεν φταις. Φταίει το μυαλό σου. Το οποίο, πολύ απλά, σε κοροϊδεύει. Και δεν είσαι η μόνη.

Το φαινόμενο λέγεται σφάλμα προγραμματισμού (planning fallacy) και το έχουν τεκμηριώσει επιστημονικά δύο από τους σημαντικότερους ψυχολόγους του 20ού αιώνα: ο Ντάνιελ Κάνεμαν (βραβευμένος με Νόμπελ Οικονομίας) και ο Άμος Τβέρσκι. Οι άνθρωποι, λένε, τείνουν να υποτιμούν το πόσο χρόνο, κόστος ή δυσκολία απαιτεί κάτι –και να υπερεκτιμούν την απόδοση και την ευκολία του. Δηλαδή, πιστεύεις πως θα τελειώσεις ένα μέιλ σε τρία λεπτά, ενώ χρειάζεσαι είκοσι. Νομίζεις πως ένα πρότζεκτ θα σου πάρει ένα απόγευμα, ενώ θα σε τραβολογάει για τρεις εβδομάδες. Προγραμματίζεις με το μυαλό σου –αλλά ζεις στην πραγματικότητα. Και αυτή, δεν συγχωρεί.

10 καθημερινές συμπεριφορές που κάνουν τους ανθρώπους γύρω σου να μη σε σέβονται

Η ψευδαίσθηση του ελέγχου

Όταν σχεδιάζεις κάτι, εστιάζεις αποκλειστικά στην εργασία την ίδια. Φαντάζεσαι τον εαυτό σου να πληκτρολογεί αβίαστα, να τελειώνει γρήγορα, να διαγράφει, να αποστέλλει. Αυτό που δεν φαντάζεσαι είναι τα e-mails που θα έρθουν όσο γράφεις, τα τηλέφωνα που θα χτυπήσουν, το μυαλό που θα κολλήσει. Κι όμως, αυτά συμβαίνουν κάθε φορά.

Η καθημερινότητα δεν είναι εργαστηριακή συνθήκη. Είναι βρόμικη, γεμάτη διακοπές, ανατροπές και μικρά, θανάσιμα εμπόδια. Κι όσο εσύ φαντάζεσαι την τέλεια εκδοχή, το σύστημα γράφει καθυστερήσεις με ακρίβεια χειρουργείου.

Γι' αυτό και βλέπεις δημόσια έργα να κοστίζουν τα δεκαπλάσια απ’ ό,τι υπολογίστηκε, εφαρμογές να κυκλοφορούν με χρόνια καθυστέρηση, και το σαλόνι σου να μένει ασοβάτιστο γιατί «είπατε να βάψετε μόνο δύο τοίχους».

Το κόστος της αυταπάτης

Το σφάλμα δεν είναι μόνο πρακτικό. Είναι υπαρξιακό. Γιατί κάθε φορά που αποτυγχάνεις να τηρήσεις τον χρόνο σου, διαρρηγνύεις το σημαντικότερο κεφάλαιο που έχεις: την αξιοπιστία σου. Απέναντι στους άλλους, αλλά κυρίως απέναντι στον εαυτό σου.

Δεν είναι απλώς ότι αργείς. Είναι ότι χάνεις ευκαιρίες, τρως τον χρόνο σου, μειώνεις την ποιότητα της δουλειάς σου, αυξάνεις το άγχος σου. Η ζωή δεν έχει rewind, και κάθε λεπτό που καίγεται στην αφέλεια του «θα προλάβω» είναι ένα λεπτό που δεν θα γυρίσει ποτέ.

Τυπικές φράσεις ανθρώπων που έχουν μάθει να απολαμβάνουν τη ζωή

Πέντε τρόποι να ξεφύγεις – ή έστω να καθυστερήσεις πιο συνειδητά

1. Πες αλήθεια στον εαυτό σου

Μην βασίζεσαι στο ένστικτο. Χρησιμοποίησε δεδομένα. Πόσο σου πήρε η τελευταία παρουσίαση; Πόσες ώρες; Πόσες διακοπές; Πόσες φορές την ξαναέγραψες; Κατέγραψέ τα. Ο Κάνεμαν μιλά για εσωτερική έναντι εξωτερικής ματιάς: σταμάτα να σκέφτεσαι πώς φαντάζεσαι ότι θα πάει το έργο· δες πώς έχει πάει στο παρελθόν.

2. Μην προσθέτεις «λίγο χρόνο». Πρόσθεσε ποσοστά.

Το «θα βάλω δέκα λεπτά παραπάνω» είναι ψευδαίσθηση. Βάλε +25%. Κι αν δεν φτάνει, βάλε +50%. Οι περισσότεροι είμαστε τόσο κακοί στην εκτίμηση, που χρειάζεται ακόμη και +150% για να είμαστε εντός στόχου. Ναι, τόσο πολύ.

3. Κάν’ το βήμα-βήμα

Ένα μεγάλο πρότζεκτ είναι καταδίκη. Σπάσ’ το σε μικρά βήματα. Αντί για «τελειώνω το report», πες: «βρίσκω τα στοιχεία πωλήσεων –φτιάχνω τους πίνακες– γράφω εισαγωγή». Κάθε βήμα είναι πιο μετρήσιμο. Και πιο πραγματικό.

4. Προγραμμάτισε ανάποδα

Ξεκίνα από το deadline. Πήγαινε προς τα πίσω. Υπολόγισε τι θα χρειαστείς, πόσο χρόνο το καθένα, βάλε περιθώρια. Σημείωσέ το στο ημερολόγιο. Θες στ’ αλήθεια να γράφεις το pitch τελευταία στιγμή, με το μάτι να τρέμει;

5. Γίνε συγκεκριμένη

«Θα το κάνω αύριο» δεν σημαίνει τίποτα. Πες: «Αν είναι Τρίτη 9:00, γράφω για 30 λεπτά τον σκελετό της πρότασης». Ή: «Μόλις πάρω τα νούμερα, φτιάχνω τα γραφήματα». Ο εγκέφαλος αγαπά το σαφές και απεχθάνεται το αόριστο.

Ο ρεαλισμός σώζει χρόνο (και τον εαυτό σου)

Όταν αρχίσεις να σχεδιάζεις ρεαλιστικά, θα πάψεις να τρέχεις. Θα παραδίνεις καλύτερη δουλειά, θα είσαι πιο αξιόπιστη και –το πιο σημαντικό– θα γλιτώσεις το ψυχικό κόστος της διαρκούς αίσθησης καθυστέρησης.

Θα αρχίσεις να αναπνέεις. Θα έχεις χώρο να δημιουργήσεις. Θα έχεις χρόνο για εκείνα που θες, και όχι μόνο για εκείνα που πρέπει.

Η φράση που πρέπει να σβήσεις από το λεξιλόγιό σου

Την επόμενη φορά που θα πεις «θα μου πάρει πέντε λεπτά», σταμάτα.

Όχι γιατί δεν μπορεί να γίνει. Αλλά γιατί το πιθανότερο είναι ότι δεν θα γίνει. Όχι έτσι.

Ο στόχος δεν είναι να γίνεις απαισιόδοξη. Είναι να γίνεις ειλικρινής. Όχι για να τιμωρήσεις τον εαυτό σου –αλλά για να τον σώσεις. Γιατί η ζωή δεν τελειώνει με ένα deadline. Αλλά η αξιοπιστία σου μπορεί.

Αλλιώς, θα μετράς πάντα αντίστροφα –αλλά για λάθος πράγματα.