Οι κοινωνικές σχέσεις είναι εξίσου σημαντικές με τη σωματική υγεία για τη μακροζωία, λέει μελέτη

Κατά τη διάρκεια των γηρατειών, η ποιότητα και η ποικιλία των σχέσεων μπορεί να παίξει πιο καθοριστικό ρόλο από την ποσότητα. Η δομή αυτών των «κοινωνικών δικτύων» των ηλικιωμένων, που περιλαμβάνει δεσμούς με συγγενείς, φίλους και γνωστούς, δεν επηρεάζει μόνο τη συναισθηματική ευημερία, αλλά συνδέεται άμεσα και με τη σωματική και ψυχική υγεία, καθώς και με τη μακροζωία.

Μακροζωία: 9 τροφές που οι ειδικοί συστήνουν να καταναλώνονται καθημερινά

Αυτά ήταν μερικά από τα συμπεράσματα μιας ανάλυσης που πραγματοποιήθηκε υπό την καθοδήγηση της Lissette Piedra, καθηγήτριας Κοινωνικής Εργασίας και Λατινοαμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στην Ουρμπάνα-Σαμπέιν, και του James Iveniuk, ερευνητή του National Opinion Research Center στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο.

Περισσότεροι από 1.500 ηλικιωμένοι αναλύθηκαν για μια δεκαετία, χρησιμοποιώντας δεδομένα από τρεις φάσεις του National Social Life, Health and Aging Project (NSHAP), μιας αντιπροσωπευτικής μακροχρόνιας μελέτης του ενήλικου πληθυσμού των ΗΠΑ. Η ερευνητική ομάδα εντόπισε τρεις τύπους κοινωνικών διαμορφώσεων και εξέτασε πώς σχετίζονται με την αυτοαξιολογούμενη υγεία σου σ’ αυτή τη φάση της ζωής.

Τρεις τύποι κοινωνικού δικτύου και οι συνέπειές τους

Η ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Innovation in Aging κατέταξε τα κοινωνικά δίκτυα σε τρεις τύπους: «εμπλουτισμένα», «εστιασμένα» και «περιορισμένα». Για να το πετύχουν αυτό, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα στατιστικό μοντέλο που επιτρέπει τον εντοπισμό διαφορετικών τύπων κοινωνικών δικτύων από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων και παρακολουθεί την εξέλιξή τους στον χρόνο.

Αυτή η τεχνική, που ονομάζεται ανάλυση λανθάνουσας μετάβασης με τυχαίο αναχαιτιστή (RI-LTA), επέτρεψε στους ερευνητές να δουν όχι μόνο τη σύνθεση των δικτύων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, αλλά και πώς και γιατί μπορεί να μετακινηθείς από έναν τύπο κοινωνικού πλαισίου σε άλλον, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η γλώσσα, το φύλο και η εθνοτική προέλευση.

• Τα εμπλουτισμένα δίκτυα χαρακτηρίζονται από μεγάλο μέγεθος, ποικιλία σχέσεων και υψηλή κοινωνική συμμετοχή. Αν ανήκεις σε αυτή την ομάδα, πιθανόν να διατηρείς ενεργές σχέσεις με την οικογένεια και φίλους, να συμμετέχεις σε εθελοντισμούς ή κοινοτικές δραστηριότητες και να νιώθεις λιγότερη μοναξιά.

• Στο αντίθετο άκρο, τα περιορισμένα δίκτυα είναι μικρά, επικεντρωμένα κυρίως στην οικογένεια, και περιλαμβάνουν ελάχιστη κοινωνική αλληλεπίδραση εκτός του στενού κύκλου. Συνδέονται με υψηλά επίπεδα μοναξιάς και χαμηλότερα ποσοστά γάμου ή συμβίωσης.

• Τα εστιασμένα δίκτυα, παρά το όνομά τους, δεν σημαίνουν απαραίτητα απομόνωση. Εδώ έχεις στενές και συχνές σχέσεις με λίγα άτομα, με σταθερή συναισθηματική υποστήριξη, αλλά περιορισμένη ποικιλία στις κοινωνικές σου επαφές.

Αυτά τα κοινωνικά προφίλ δεν περιγράφουν μόνο διαφορετικές διαμορφώσεις, αλλά συνδέονται στενά με την ευημερία σου. Όσοι συμμετείχαν σε εμπλουτισμένα δίκτυα ανέφεραν καλύτερη υγεία σε σύγκριση με όσους ανήκαν στα περιορισμένα ή τα εστιασμένα.

Η απομόνωση και η μοναξιά βλάπτουν την υγεία

Η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά μπορεί να έχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία. Το κοινωνικό δίκτυο μπορεί να περιοριστεί λόγω κακής υγείας, απώλειας αγαπημένων, φτώχειας, διακρίσεων, γλωσσικών φραγμών ή επειδή ζεις σε αγροτικές ή μη ασφαλείς περιοχές, όπως εξηγεί η Piedra.

Αλλαγές στα κοινωνικά δίκτυα: σταθερότητα, μετακίνηση και οπισθοχώρηση

Ένα από τα βασικά ευρήματα ήταν ότι τα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι στατικά. Η μετακίνηση μεταξύ τους δείχνει τόσο ευκαιρίες όσο και κινδύνους.

• Αν βρίσκεσαι σε εστιασμένο δίκτυο, έχεις περισσότερες πιθανότητες να αλλάξεις: πάνω από το 43% μετακινήθηκε προς τα εμπλουτισμένα, ενώ το 22% κατέληξε σε περιορισμένα. Αυτό δείχνει ότι, αν και δεν είναι εγγυημένο, μπορείς να κινηθείς προς πιο υγιή κοινωνικά πλαίσια.

• Αντίθετα, τα περιορισμένα δίκτυα εμφανίζουν μεγάλη σταθερότητα. Πάνω από το 85% των ατόμων που ξεκίνησαν εκεί παρέμειναν στην ίδια κατηγορία. Όπως λέει η Piedra: «αν ξεκινήσεις σε περιορισμένο δίκτυο, είναι δύσκολο να βγεις απ’ αυτό». Αυτό είναι ανησυχητικό, καθώς πρόκειται για το δίκτυο με τους χειρότερους δείκτες υγείας.

• Το εμπλουτισμένο δίκτυο, αν και πιο σταθερό, δεν είναι άτρωτο. Συχνά παρατηρούνται μεταβάσεις προς πιο περιορισμένα ή εστιασμένα δίκτυα. Αν χάσεις τον/τη σύντροφό σου ή έναν στενό φίλο, ή αν αντιμετωπίζεις φυσικούς, οικονομικούς ή γεωγραφικούς περιορισμούς, μπορεί να δεις το δίκτυό σου να συρρικνώνεται. Όπως είπε η ειδικός: «αν είσαι ηλικιωμένη γυναίκα και η κοινωνική σου ζωή βασιζόταν στον σύζυγό σου, ο θάνατός του μπορεί να περιορίσει σημαντικά το δίκτυό σου».

01

07

Δομικές ανισότητες: κρίσιμος παράγοντας στην κοινωνικοποίηση

Η λεπτομερής ανάλυση έδειξε πως τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν σημαντικά το είδος και την εξέλιξη του κοινωνικού σου δικτύου. Αν είσαι γυναίκα, ισπανόφωνη/ος ή έχεις χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο, είναι πιο πιθανό να ανήκεις σε περιορισμένα δίκτυα και λιγότερο πιθανό να έχεις εμπλουτισμένο κοινωνικό περιβάλλον.

Δομικοί παράγοντες όπως ο ρατσισμός, η φτώχεια, ο διαχωρισμός στις γειτονιές και οι γλωσσικές δυσκολίες περιορίζουν τις ευκαιρίες σου να δημιουργήσεις και να διατηρήσεις ποικίλες και ενεργές κοινωνικές σχέσεις.

Ελπίδα μέσα στις δυσκολίες

Παρά τις ανισότητες, η μελέτη ανέδειξε ένα αισιόδοξο εύρημα: ακόμη και κάτω από δύσκολες συνθήκες, κάποιοι κατάφεραν να εμπλουτίσουν το κοινωνικό τους δίκτυο με την πάροδο του χρόνου. Το κλειδί, σύμφωνα με τους ειδικούς, βρίσκεται στη δημόσια και κοινοτική παρέμβαση.