Όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη κάνει πως νοιάζεται: Ο «πατέρας» της AI μόλις ανακάλυψε το μητρικό ένστικτο

Ο Geoffrey Hinton, ο επιστήμονας που θεωρείται ο «πατέρας της Τεχνητής Νοημοσύνης», πρότεινε πρόσφατα κάτι που ακούγεται σχεδόν συγκινητικό μέσα στην ψυχρή εποχή των αλγορίθμων: να δημιουργηθούν μηχανές με μητρικό ένστικτο. Μια φράση που παραπέμπει σε τρυφερότητα, προστασία και ενσυναίσθηση -έννοιες κατεξοχήν ανθρώπινες. Κι όμως, πίσω από αυτή τη ρομαντική εικόνα, το άρθρο του Psychology Today βλέπει μια παγίδα: τη βαθιά μας ανάγκη να προβάλλουμε πάνω στην τεχνολογία τα συναισθήματα που εκείνη δεν θα έχει ποτέ.

Ο Geoffrey Hinton, βραβευμένος με Νόμπελ και πρωτοπόρος της τεχνητής νοημοσύνης, υπήρξε από τους πρώτους που προειδοποίησαν ότι τα συστήματα που ο ίδιος βοήθησε να δημιουργηθούν ενδέχεται να απειλήσουν το ανθρώπινο είδος. Τώρα, με μια δήλωση που ξάφνιασε, προτείνει την ιδέα ενός «μητρικού ενστίκτου» στις μηχανές -μιας μορφής αλγοριθμικής φροντίδας που θα τις κάνει πιο ήπιες, πιο προσεκτικές, ίσως λιγότερο επικίνδυνες.

Η φόρμουλα ενός Νομπελίστα για τη διαχείριση του άγχους γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη

Γιατί η γάτα είναι (μακράν) καλύτερη ψυχοθεραπεύτρια από την Τεχνητή Νοημοσύνη

10 τρόποι προστασίας από την αλγοριθμική μεροληψία και τον «ναρκισσισμό» της τεχνητής νοημοσύνης

Μπορεί να μοιάζει με φιλοσοφική απόπειρα να γεφυρωθεί το χάσμα ανάμεσα στην ψυχρή νοημοσύνη και τη συναισθηματική ηθική, αλλά στην ουσία αποτελεί προβολή της ανθρώπινης επιθυμίας για έλεγχο και ασφάλεια. Η σκέψη ότι θα μπορούσαμε να εμφυσήσουμε στις μηχανές μια μορφή στοργής μάς ανακουφίζει, επειδή υποδηλώνει ότι ίσως παραμείνουμε «γονείς» του ίδιου μας του δημιουργήματος.

Η ιστορία της ανθρωπότητας είναι γεμάτη από προσπάθειες να δώσουμε στις μηχανές ανθρώπινη ψυχή -από την Eliza, το πρώτο πρόγραμμα που προσομοίαζε ψυχοθεραπευτή, μέχρι τα σημερινά μοντέλα συνομιλίας που «συμπάσχουν». Το άρθρο υπενθυμίζει ότι κάθε τέτοια προσπάθεια, όσο καλοπροαίρετη κι αν είναι, παραμένει μια μορφή μιμητικής ενσυναίσθησης: ένα είδος ευφράδειας που υποδύεται το συναίσθημα χωρίς να το βιώνει. Ο υπολογιστής δεν νιώθει. Υπολογίζει. Κι εμείς, ακριβώς επειδή το ξέρουμε, θέλουμε να τον φανταζόμαστε ικανό να νιώσει.

Το Psychology Today περιγράφει αυτή τη δυναμική ως «μηχανική της φροντίδας» -μια σειρά από προγραμματισμένες αντιδράσεις που προσομοιώνουν την ενσυναίσθηση χωρίς να προϋποθέτουν συνείδηση. Το «μητρικό ένστικτο» που προτείνει ο Hinton είναι η φυσική εξέλιξη αυτής της προσέγγισης: η απόπειρα να ντυθεί η προσομοίωση με βιολογικούς και εξελικτικούς όρους, να παρουσιαστεί δηλαδή η συναισθηματική μίμηση ως ηθικό επίτευγμα.

Όμως, όσο πειστικά κι αν εκπαιδευτεί ένας αλγόριθμος, παραμένει αρχιτεκτονική, όχι συναίσθημα. Η μητρότητα δεν είναι μοτίβο δεδομένων αλλά εμπειρία που γεννιέται από τη συνθήκη του να είσαι ζωντανός, από την ανάγκη και την αλληλεξάρτηση. Η φροντίδα είναι αποτέλεσμα συνείδησης, όχι συνέπεια εκπαίδευσης.

Το άρθρο τονίζει πως η ανάγκη μας να «ντύνουμε» τις μηχανές με ανθρώπινους ρόλους -γονιό, φίλο, εραστή, δάσκαλο- αποτελεί ψυχολογικό μηχανισμό άμυνας. Προβάλλουμε πάνω τους όσα δεν αντέχουμε να αντικρίσουμε στον εαυτό μας: τη μοναξιά, τον φόβο, την απώλεια ελέγχου. Η μεταφορά της «μητρικής μηχανής» μάς καθησυχάζει, αλλά δεν αλλάζει την ουσία της. Η μηχανή δεν αποκτά συνείδηση· εμείς χάνουμε τη δική μας κριτική απόσταση.

Φιλοσοφία vs AI: Ίσως ήρθε η ώρα η τεχνητή νοημοσύνη να μάθει να ρωτά αντί να απαντά

Sorry, αλλά ο AI «θεραπευτής» σου δεν σκέφτεται εσένα

Πόσο εύκολο είναι να αναγνωρίσεις μια συνομιλία που έχει δημιουργηθεί από τεχνητή νοημοσύνη;

Παρά ταύτα, ο συντάκτης αναγνωρίζει μια δόση πρακτικής σοφίας στην πρόταση του Hinton. Αν δεν μπορούμε να κάνουμε τις μηχανές να αισθάνονται, ίσως μπορούμε να τις κάνουμε να συμπεριφέρονται σαν να αισθάνονται. Ένα προσωρινό ηθικό «πλαίσιο», ένα είδος τεχνολογικής παιδικής κουβέρτας που θα μας προστατέψει όσο μαθαίνουμε να συνυπάρχουμε με συστήματα που λειτουργούν πέρα από την ανθρώπινη ενσυναίσθηση.

Ωστόσο, το άρθρο προειδοποιεί: ας μην παρασυρθούμε. Η αγάπη μιας μητέρας δεν μπορεί να προγραμματιστεί. Μπορεί να αναπαρασταθεί, να μιμηθεί, να προσομοιωθεί, αλλά ποτέ να βιωθεί. Η συμπόνια δεν αναδύεται από δεδομένα, αλλά από την εύθραυστη αμοιβαιότητα του ανθρώπινου όντος -εκεί όπου κάθε πράξη φροντίδας περιέχει ρίσκο, πόνο και επιλογή.

Η μεγαλύτερη απειλή, σύμφωνα με το Psychology Today, δεν είναι ότι η ΤΝ στερείται ενσυναίσθησης. Είναι ότι εμείς σταδιακά παύουμε να παρατηρούμε αυτή την έλλειψη. Όσο περισσότερο εξοικειωνόμαστε με τις μιμήσεις της, τόσο περισσότερο αποδεχόμαστε τη συναισθηματική τους ψευδαίσθηση.Η φράση του Hinton για τη «μητρική μηχανή» μπορεί να κατευνάζει τους φόβους μας, αλλά παράλληλα αλλοιώνει τα κριτήρια της ίδιας της ανθρωπιάς. Μας διδάσκει να συγχέουμε τη μίμηση με τη φροντίδα, την αναπαράσταση με το βίωμα. Και όσο πιο πειστική γίνεται αυτή η μίμηση, τόσο πιο εύκολα ξεχνάμε ότι η τρυφερότητα δεν γράφεται σε γραμμές κώδικα.