Η αλήθεια δεν έχει ανάγκη από νούμερα, ούτε και η δημοσιογραφία-Σαν σήμερα πεθαίνει η Οριάνα Φαλάτσι

«Η ζωή έχει τέσσερις έννοιες: να αγαπάς, να υποφέρεις, να αγωνίζεσαι, να νικάς. Όποιος αγαπά, υποφέρει. Όποιος υποφέρει, αγωνίζεται. Όποιος αγωνίζεται, νικά. Αγάπα πολύ, υπέφερε λίγο, αγωνίσου πολύ, ΝΙΚΑ ΠΑΝΤΑ». Με αυτή τη φράση η Οριάνα Φαλάτσι (Oriana Fallaci) θα μπορούσε να είχε υπογράψει την ίδια της τη ζωή. Σαν σήμερα, στις 15 Σεπτεμβρίου, το 2006, έφυγε από τη ζωή στη Φλωρεντία η γυναίκα που μεταμόρφωσε τη δημοσιογραφία σε πράξη θάρρους και την αλήθεια σε προσωπική αποστολή. Την ίδια μέρα σήμερα στην Ελλάδα, συμπίπτουν πολλές πρεμιέρες τηλεοπτικών εκπομπών εκ των οποίων πολλές είναι ο ορισμός της αυτοαναφορικότητας -αν θέλουμε να λέμε τις αλήθειες του επαγγέλματος. Μιλάμε για το γνωστό παράλληλο σύμπαν αυτάρεσκης αυτοπροβολής που δεν αγγίζει καν τη λέξη «δημοσιογραφία».

Δεν υπάρχει δημοσιογράφος που σέβεται τον εαυτό του, που να μην ξέρει, μεταξύ άλλων, ότι η Φαλάτσι στάθηκε απέναντι σε όλα όσα ζητούν χειροκρότημα πριν κάνουν τη δουλειά τους. Στον κόσμο της δεν υπήρχε χρόνος για τυπικότητες. Όταν ο Χομεϊνί της είπε ότι το τσαντόρ είναι για «σεμνές γυναίκες», εκείνη το έβγαλε μπροστά του λέγοντας πως δε σκοπεύει να φοράει «μεσαιωνικά κουρέλια». Όταν ο Χένρι Κίσινγκερ μίλησε σ’ εκείνη για τον «καουμπόι που οδηγεί την άμαξα μόνος του», η φράση του έκανε τον γύρο του κόσμου και τον ακολούθησε μέχρι το τέλος της καριέρας του. Κι όταν ο πολιτικός και ποιητής, Αλέκος Παναγούλης, τής μίλησε για τη μοναξιά της ελευθερίας, εκείνη τον αγάπησε και έγραψε το Ένας Άντρας για εκείνον.

Στον κόσμο της, η αλήθεια ήταν αιχμηρή, ασυμβίβαστη, επικίνδυνη. Κι όμως, σεβόταν την αλήθεια σαν κάτι ιερό. Γι’ αυτό και το όνομά της έγινε συνώνυμο μιας δημοσιογραφίας που σήμερα μοιάζει είδος υπό εξαφάνιση.

Να παίζει Barry White στο repeat με σκίτσα του Milo Manara-12/9 γεννιούνται οι σπουδαίοι καλλιτέχνες

Οι φορές που «πάθαμε» για Γιάννη Μπέζο «εκείνες κι γω» αλλά και όλοι οι «απαράδεκτοι» τύποι σαν εμάς

Η Οριάνα Φαλάτσι γεννήθηκε στις 29 Ιουνίου του 1929 στη Φλωρεντία

Υπήρξε δημοσιογράφος, πολεμική ανταποκρίτρια και συγγραφέας που σφράγισε τον 20ό αιώνα με την αλήθεια και το θάρρος της. Έφηβη ακόμα, συμμετείχε στην ιταλική Αντίσταση μεταφέροντας μηνύματα για τους παρτιζάνους, κι από τα δεκαέξι της έγραφε ήδη σε εφημερίδες. Δεν μπήκε στη δημοσιογραφία για δόξα ή για να γνωρίσει διασημότητες αλλά γιατί αναζητούσε την αλήθεια εκεί όπου οι περισσότεροι προτιμούσαν τη σιωπή.

Στα χρόνια που ακολούθησαν κάλυψε το Βιετνάμ, την Επανάσταση του Μεξικού, την Ινδία της Ίντιρα Γκάντι, την Τεχεράνη του Χομεϊνί, τη Μέση Ανατολή, την Αμερική του Νίξον, την Ευρώπη των κοινωνικών αναταραχών. Πήρε συνεντεύξεις από πρόσωπα που όρισαν τον 20ό αιώνα: Χένρι Κίσινγκερ, Γιάσερ Αραφάτ, Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί, Ντενγκ Σιαοπίνγκ, Λεχ Βαλέσα, Γκόλντα Μέιρ, Ανδρέα Παπανδρέου, Ιντίρα Γκάντι.

Δεν έκανε ποτέ εύκολες ερωτήσεις, δεν την ενδιέφερε η κοσμική γοητεία της συνέντευξης ούτε να γίνει αρεστή στον συνεντευξιαζόμενο. Την ένοιαζε η ρωγμή στην αφήγηση, η στιγμή που η εξουσία παραδέχεται το ψέμα της ή σιωπά αμήχανα. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 στράφηκε με πάθος στην κριτική του ισλαμικού εξτρεμισμού, ενώ στην Ελλάδα το όνομά της έγινε ιδιαίτερα γνωστό χάρη στον ερωτικό δεσμό της με τον Αλέκο Παναγούλη, τον άνθρωπο που σημάδεψε και την προσωπική της ζωή και τη λογοτεχνική της κληρονομιά. Σημαντική στη ζωή της υπήρξε και η φιλία της με την ηθοποιό Ιζαμπέλα Ροσελίνι.

Ένας Άντρας

Το Ένας Άντρας, γραμμένο μετά τον θάνατο του Παναγούλη, είναι βιβλίο-κραυγή για την ελευθερία και ταυτόχρονα ερωτική εξομολόγηση. Το Γράμμα σε ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ έγινε μανιφέστο για τις γυναίκες που ζουν ανάμεσα στην καριέρα και τη μητρότητα. Το Αν ο ήλιος πεθάνει μίλησε για την αίσθηση ενός κόσμου που αλλάζει τροχιά.

Όμως πίσω από αυτά τα έργα δεν υπάρχει μόνο η ρεπόρτερ που καταγράφει ή η συγγραφέας που σχολιάζει. Υπάρχει η γυναίκα που παλεύει με τα ίδια της τα όρια, που αρνείται να δεχτεί πως η ταυτότητα πρέπει να κόβεται στα δύο. Από τη μία η επαγγελματική φιλοδοξία, από την άλλη η ιδιωτική ευτυχία. Η Φαλάτσι αρνείται αυτόν τον διχασμό και τον γράφει σαν τραγωδία αλλά και σαν πρόκληση. Στο Γράμμα δεν μιλά μόνο για μια πιθανή μητρότητα που χάνεται, αλλά για όλες τις γυναίκες που καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα στη δημιουργία και τη ζωή τους, ανάμεσα στην επιθυμία και στο χρέος. Ο μονόλογός της γίνεται καθρέφτης για έναν κόσμο που επιμένει να μετρά τις γυναίκες με όρους θυσίας, ποτέ με όρους πληρότητας.

Και υπάρχει κάτι ακόμη: η Φαλάτσι γράφει για τη γυναίκα ως οντότητα που διεκδικεί τον χρόνο, την επιθυμία, την πολιτική και τον έρωτα χωρίς εκπτώσεις. Στο Ένας Άντρας και στον θάνατο του Παναγούλη δεν υπάρχει ρομαντικοποίηση του πόνου. Υπάρχει η κραυγή μιας γυναίκας που δεν ζητά άδεια για να γράψει, να αγαπήσει, να απαιτήσει ελευθερία. Αυτός είναι και ο λόγος που τα βιβλία της έγιναν σύμβολα. Επειδή πίσω από κάθε φράση υπάρχει μια γυναίκα που δεν φοβήθηκε να είναι ολόκληρη, ακόμα κι όταν ο κόσμος γύρω της προτιμούσε τις γυναίκες μισές.

Δεν χαρίστηκε ποτέ στην εύκολη ηρωοποίηση. Έζησε σε εποχές που η γυναίκα έπρεπε να απολογείται είτε για την καριέρα είτε για τη μητρότητά της, λες και η κοινωνία είχε ανάγκη να μετρά το θάρρος και την τρυφερότητα με ξεχωριστές μεζούρες. Στα βιβλία της μίλησε για την αγωνία, την απώλεια, τον έρωτα, την ελευθερία χωρίς να διεκδικεί τον τίτλο της «φεμινίστριας» με τη σημερινή έννοια αλλά ενσαρκώνοντας κάτι βαθύτερο: την ιδέα ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι ταυτόχρονα πολεμίστρια και ερωτευμένη, τρυφερή και αμείλικτη, δημόσια φωνή και ιδιωτικός άνθρωπος. Αυτή η πολυπλοκότητα ήταν που έκανε τη γραφή της να μοιάζει με καθρέφτη όπου ο αναγνώστης έβλεπε όχι μόνο την ιστορία της εποχής αλλά και τη δική του σιωπή.

Τιμήθηκε με το Βραβείο St. Vincent, το Bancarella, το Viareggio, το Prix Antibes. Τα βιβλία της μεταφράστηκαν σε περισσότερες από είκοσι γλώσσες. Αλλά περισσότερο από τα βραβεία, η ίδια νοιαζόταν για τις λέξεις που έλεγαν την αλήθεια και όχι για τις σελίδες που κέρδιζαν διακρίσεις.

Δικαιούσαι να μη ξέρεις τη Gloria Gaynor, επιβάλλεται να ξέρεις το I will Survive (Survivor ή μη)

Άστους να λένε πως ο Keanu Reeves ζει πριν από το 1530 και είναι αθάνατος- Εκείνος σήμερα γίνεται 61

«Υπάρχουν πάντα τρεις οπτικές για καθετί: η δική μου, η δική σου και η αλήθεια»

Η φράση αυτή για τη Φαλάτσι προφανώς και ήταν στάση ζωής. Η αλήθεια δεν είναι η χρυσή τομή ανάμεσα σε δύο στρατόπεδα. Δεν είναι η εξίσωση των πάντων για να νιώθουμε όλοι δικαιωμένοι. Η αλήθεια είναι αυτό που μένει όταν οι φωνές σωπάσουν και τα γεγονότα μιλήσουν. Η ίδια έλεγε ότι η αντικειμενικότητα είναι μύθος. Όχι επειδή πίστευε στην προκατάληψη αλλά επειδή ήξερε πως κάθε αφήγηση έχει ένα κέντρο βάρους. Το καθήκον του δημοσιογράφου δεν είναι να χαρίζεται στην εξουσία στο όνομα μιας δήθεν ουδετερότητας. Είναι να ψάχνει μέχρι να βρει τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις.

Εκείνη πήγαινε στις συνεντεύξεις της σαν σε μονομαχία. Όχι για να θριαμβεύσει η ίδια αλλά για να μην ξεφύγει η αλήθεια. Οι ερωτήσεις της δεν ήταν φιλοφρονήσεις ούτε και βόλευαν. Για παράδειγμα, όταν ρώτησε τον Καντάφι γιατί τον μισεί ο λαός του το έκανε γιατί ήξερε ότι δημοσιογραφία χωρίς δυσάρεστες ερωτήσεις, δεν είναι δημοσιογραφία.

Σαφώς και στη σημερινή εποχή, που η είδηση συχνά ντύνεται με δηθενιά και μηδέν content, η φράση της Φαλάτσι μοιάζει επίκαιρη όσο ποτέ.

Η εποχή των νούμερων και της αυτοαναφορικότητας

Στην Ελλάδα, κάθε Σεπτέμβρη η ελληνική τηλεόραση στήνει το ίδιο έργο. Πρεμιέρες εκπομπών, παρουσιαστές που μιλούν για «τηλεοπτικές οικογένειες», νούμερα τηλεθέασης που περιμένουν σαν δικαστές το επόμενο πρωί. Ένα θέαμα, σαν λούπα ως σταθερά κάθε σεζόν, που μοιάζει να υπάρχει μόνο για να μιλάει για τον εαυτό του.

Η Οριάνα Φαλάτσι θα κοιτούσε αυτή τη γιορτή της ματαιοδοξίας με εκείνο το μισό ειρωνικό χαμόγελο που φύλαγε για τις στιγμές όπου η πραγματικότητα γινόταν καρικατούρα. Θα ρωτούσε πού είναι η είδηση, πού είναι η ερώτηση που φέρνει σε δύσκολη θέση, πού είναι η δημοσιογραφία όταν όλα έχουν γίνει τηλεοπτικό τρέιλερ του εαυτού τους.

Τα «νούμερα για τα νούμερα» έγιναν η νέα θρησκεία. Οι εκπομπές γίνονται για να μιλάνε για τον εαυτό τους όποιο κι αν είναι το ρεπορτάζ. Οι καλεσμένοι μπαίνουν στα πλατό PR, όχι σαν πρόσωπα που πρέπει να απαντήσουν. Τα ρεπορτάζ υπάρχουν για να γεμίζουν κενό χρόνου κι ας αφορούν αυτά τα ρεπορτάζ άτομα που δεν αφορούν κανέναν.

Ευτυχώς βέβαια, υπάρχουν εξαιρέσεις. Υπάρχουν δημοσιογράφοι που καταλαβαίνουν ότι η ερώτηση δεν είναι διακόσμηση αλλά χρέος. Που δεν μετράνε επιτυχίες με likes αλλά με αλήθειες. Που ξέρουν ότι η τηλεθέαση χωρίς περιεχόμενο είναι σαν άδειος τενεκές.

Όσα άφησε πίσω μια ανυπότακτη

Η Οριάνα Φαλάτσι πέθανε σαν σήμερα στη Φλωρεντία το 2006, αφήνοντας πίσω της βιβλία, συνεντεύξεις, φράσεις που συνεχίζουν να επιστρέφουν σαν σφαίρες στις συνειδήσεις. Μα πάνω απ’ όλα άφησε μια στάση ζωής: την αδιαπραγμάτευτη άρνηση να υποκύψει στο ψέμα, την αφοσίωση στο να κοιτάζει κατάματα την εξουσία χωρίς να τρέμει η φωνή της, την επιμονή να λέει την αλήθεια ακόμα κι όταν πονούσε η ίδια, ακόμα κι όταν ήξερε ότι θα πληρώσει το τίμημα. Πίστευε ότι η δημοσιογραφία δεν είναι επάγγελμα αλλά χρέος απέναντι στον άνθρωπο και στον χρόνο που τον περιβάλλει.

Γι’ αυτό και το όνομά της στέκεται απέναντι στην εποχή της αδειοσύνης, σε μια πραγματικότητα που συχνά προτιμά την εικόνα από την ουσία, το χειροκρότημα από το περιεχόμενο, το νούμερο από το γεγονός. Η Φαλάτσι ανήκε σε κείνη τη σπάνια κατηγορία ανθρώπων που αποδεικνύουν πως η πένα, όταν δεν χαρίζεται, μπορεί να γίνει πιο αιχμηρή κι από ξίφος.

Η Oriana Fallaci με δικά της λόγια

«Η συνήθεια είναι η χειρότερη αρρώστια. Σε κάνει να υπομένεις κάθε δυστυχία και κάθε πόνο, να αντέχεις δίπλα σε ανθρώπους που μισείς».
— Ένας Άντρας

«Ανήκεις στον εαυτό σου και σε κανέναν άλλον».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Κανείς δεν ξέρει γιατί ερωτευόμαστε πάντα κάποιον που δεν αξίζει την αγάπη μας. Ίσως αυτός να είναι ο μοναδικός τρόπος να ξαναβρούμε το χαμένο μεγαλείο ενός κόσμου που μας προδίδει. Είναι η αρχαιότερη μορφή αυτοκαταστροφής: να αγαπάς κάποιον που δεν μπορεί να αγαπήσει».
— Oriana Fallaci

«Κι όμως -ή ίσως γι’ αυτό ακριβώς- είναι συναρπαστικό να είσαι γυναίκα. Είναι μια περιπέτεια που απαιτεί θάρρος, μια πρόκληση που ποτέ δεν είναι βαρετή. Θα χρειαστεί να παλέψεις για να αποδείξεις πως, αν υπάρχει Θεός, μπορεί να είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα με λευκά μαλλιά ή ένα πανέμορφο κορίτσι. Θα χρειαστεί να εξηγήσεις πως τη μέρα που η Εύα έκοψε το μήλο δεν γεννήθηκε η αμαρτία. Eκείνη τη μέρα γεννήθηκε μια λαμπρή αρετή που την έλεγαν ανυπακοή».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Είναι πολύ δύσκολο για έναν άνθρωπο που ετοιμάστηκε να πεθάνει να θελήσει ξανά να ζήσει».
— Ένας Άντρας

«Η ζωή είναι κούραση, μικρέ μου. Μια μάχη που επαναλαμβάνεται κάθε μέρα κι αντί για τις χαρές της -που κρατούν όσο ένα ανοιγοκλείσιμο ματιού- πληρώνεις βαρύ τίμημα».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Το να είσαι καλός ή κακός δεν μετράει. Η ζωή στον κόσμο βασίζεται στη βία. Η επιβίωση είναι βία. Θα φοράς δερμάτινα παπούτσια γιατί κάποιος σκότωσε μια αγελάδα για να στα φτιάξει».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Να γράφω για σένα, όταν δεν ξέρεις ότι γράφω για σένα, τι νόημα έχει;».
— Η Ζωή, ο Πόλεμος και το Άλλο Τίποτα

«Η ζωή είναι. Μερικές φορές νομίζεις ότι δύο μάτια σε κοιτούν, κι όμως δεν σε βλέπουν καν. Μερικές φορές νομίζεις ότι βρήκες αυτόν που έψαχνες, κι όμως δεν βρήκες κανέναν. Αν δεν συμβεί αυτό, είναι θαύμα. Μα τα θαύματα ποτέ δεν κρατούν».
— Oriana Fallaci

«Βρήκα αυτό που έψαχνα, μικρέ μου: αυτό που λένε έρωτα ανάμεσα σε έναν άντρα και μια γυναίκα είναι μια εποχή. Κι αν στην άνθισή της είναι γιορτή πρασίνου, στο φθινόπωρό της είναι μόνο σωρός από σάπια φύλλα».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Η ζήλια λυγίζει τα γόνατα, κλέβει τον ύπνο, καίει την ψυχή και παραλύει τη σκέψη. Σε δηλητηριάζει με το φαρμάκι της καχυποψίας, σου τρώει την αξιοπρέπεια, σε κάνει δεσμοφύλακα του αγαπημένου σου. Γι’ αυτό πρέπει πάντα να επισκευάζεις την αγάπη».
— Ένας Άντρας

«Να παλεύετε, να σκέφτεστε με το δικό σας μυαλό, να θυμάστε ότι ο καθένας είναι κάποιος, ένα πολύτιμο και υπεύθυνο άτομο. Υπερασπιστείτε το Εγώ σας. Είναι ο πυρήνας κάθε ελευθερίας. Η ελευθερία είναι καθήκον πριν γίνει δικαίωμα».
— Ένας Άντρας

«Μην αφήνετε να σας ποδηγετούν τα δόγματα, οι στολές, οι ιδεολογίες. Μην γίνεστε ποίμνιο προβάτων. Σκεφτείτε με το δικό σας μυαλό. Υπερασπιστείτε την ύπαρξή σας. Είναι ο πυρήνας της ελευθερίας».
— Ένας Άντρας

«Ο άνθρωπος αλλάζει αργά, τόσο αργά όσο η άνοιξη γίνεται καλοκαίρι κι ο χειμώνας φθινόπωρο. Κανείς δεν ξέρει σε ποια στιγμή αλλάζει η εποχή. Ξυπνάς ένα πρωί και καταλαβαίνεις ότι έχει ζέστη. Το καλοκαίρι ήρθε ενώ κοιμόσουν».
— Αν Πεθάνει ο Ήλιος

«Μια μέρα εσύ κι εγώ πρέπει να μιλήσουμε γι’ αυτό που λέγεται έρωτας. Νομίζω πως είναι μια τεράστια απάτη για να κρατά τους ανθρώπους ήσυχους και αποπροσανατολισμένους».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Όποιο κι αν είναι το σύστημα, πάντα οι πιο δυνατοί, οι πιο σκληροί, οι πιο άσπλαχνοι κερδίζουν».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Η αγάπη δεν είναι να βάζεις αλυσίδες σε κάποιον που θέλει να παλέψει και να πεθάνει γι’ αυτό. Αγάπη είναι να τον αφήσεις να πεθάνει με τον τρόπο που διάλεξε».
— Ένας Άντρας

«Ποιο το νόημα του πόνου και του θανάτου; Μας διδάσκει να ζούμε. Όποιος δεν παλεύει, δεν ζει. Aπλώς επιβιώνει».
— Ένας Άντρας

«Η απογοήτευση πονά περισσότερο από καθετί. Είναι ο πόνος που γεννιέται πάντα από μια ελπίδα που έσβησε, από μια εμπιστοσύνη που προδόθηκε».
— Ένα Καπέλο Γεμάτο Κεράσια

«Ξέρω ότι ζούμε σ’ έναν κόσμο φτιαγμένο από άντρες για άντρες· η δικτατορία τους είναι τόσο αρχαία που φτάνει μέχρι και τη γλώσσα»
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Πώς να καταλάβει ένας άντρας μια γυναίκα που περιμένει παιδί; Δεν μπορεί να μείνει έγκυος. Είναι αυτό πλεονέκτημα ή έλλειψη; Σήμερα νομίζω πως είναι έλλειψη. Υπάρχει κάτι ένδοξο στο να κουβαλάς μέσα σου μια άλλη ζωή, να ξέρεις πως είσαι δύο αντί για μία».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

«Στους μύθους που έφτιαξαν οι άντρες, ο πρώτος άνθρωπος είναι πάντα άντρας: ο Αδάμ. Η Εύα έρχεται αργότερα για να του δώσει ευχαρίστηση και μπελάδες. Στις εκκλησίες ο Θεός είναι πάντα γέρος με γένια, ποτέ γριά γυναίκα με λευκά μαλλιά».
— Γράμμα σ’ ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ

Ακολουθούν κι άλλες διάσημες φράσεις της Oriana Fallaci

«Η δημοσιογραφία συνδυάζει την περιπέτεια με τον πολιτισμό».

«Η αληθινή δύναμη δεν χρειάζεται αλαζονεία, μακριά γενειάδα και βροντερή φωνή. Σε πνίγει με μεταξένιες κορδέλες, γοητεία και ευφυΐα».

«Τη στιγμή που εγκαταλείπεις τις αρχές και τις αξίες σου, είσαι ήδη νεκρός. Ο πολιτισμός σου είναι νεκρός. Η ίδια η ανθρωπότητα είναι νεκρή. Τελεία».

«Το σωματικό θάρρος είναι η ύψιστη δοκιμασία».

«Υπάρχουν πάντα τρεις οπτικές για καθετί: η δική μου, η δική σου και η αλήθεια».

«Η ζωή έχει τέσσερις έννοιες: να αγαπάς, να υποφέρεις, να αγωνίζεσαι, να νικάς. Όποιος αγαπά, υποφέρει. Όποιος υποφέρει, αγωνίζεται. Όποιος αγωνίζεται, νικά. Αγάπα πολύ, υπέφερε λίγο, αγωνίσου πολύ, ΝΙΚΑ ΠΑΝΤΑ».

«Το να πραγματοποιήσεις το όνειρό σου, σε κάνει να νιώθεις ξαφνικά χαμένος».

«Δεν μπορείς να επιβιώσεις αν αγνοείς το παρελθόν».

«Το να ακούς έναν άνθρωπο να μιλάει δεν είναι το ίδιο με το να ακούς ηχογραφημένα τα λόγια του. Όταν έχεις απέναντί σου το πρόσωπό του, ακούς κάτι εντελώς διαφορετικό».

«Υπάρχουν στιγμές στη ζωή όπου η σιωπή είναι λάθος, κι ο λόγος υποχρέωση. Ένα καθήκον πολιτικό, μια ηθική πρόκληση, μια προσταγή κατηγορική από την οποία δεν μπορείς να ξεφύγεις».

«Η δόξα είναι βαρύ φορτίο, θανατηφόρο δηλητήριο. Το να την αντέχεις είναι τέχνη, και το να κατέχεις αυτή την τέχνη είναι σπάνιο».

«Ο Αραφάτ αυτοαναιρείται κάθε πέντε λεπτά. Παίζει πάντα διπλό παιχνίδι, λέει ψέματα ακόμη κι αν τον ρωτήσεις την ώρα».

«Μερικές φορές οι νεκροί είναι πιο ζωντανοί από τους ζωντανούς. Και μπορούν να σκοτώσουν τους ζωντανούς».

«Η ζωή είναι σκληρός αγώνας, παιδί μου. Ένας πόλεμος που ξαναρχίζει κάθε μέρα κι οι στιγμές χαράς είναι σύντομες παρενθέσεις για τις οποίες πληρώνεις ακριβά».

«Ο Χομεϊνί δεν ήταν μαριονέτα σαν τον Αραφάτ, τον Καντάφι ή τόσους άλλους δικτάτορες του ισλαμικού κόσμου. Ήταν κάτι σαν Πάπας, κάτι σαν βασιλιάς -αληθινός ηγέτης».

«Ποιο είναι το νόημα της οδύνης, του θανάτου; Να μας διδάξει τη ζωή. Όποιος δεν αγωνίζεται, δεν ζει, απλώς επιβιώνει».

«Αντικειμενικότητα δεν υπάρχει. Είναι μια υποκρισία που συντηρείται από το ψέμα ότι η αλήθεια βρίσκεται στη μέση. Όχι, μερικές φορές η αλήθεια είναι μόνο από τη μία πλευρά».

«Αν ένας άντρας είναι άντρας κι όχι πρόβατο στο κοπάδι, έχει ένστικτο επιβίωσης που τον οδηγεί να αγωνίζεται ακόμη κι αν ξέρει ότι θα χάσει».

«Η αγάπη δεν είναι να δένεις με αλυσίδες κάποιον που θέλει να αγωνιστεί κι είναι έτοιμος να πεθάνει. Είναι να τον αφήνεις να πεθάνει όπως διάλεξε».

«Δεν ξέρω αν θα ζω του χρόνου. Οι καρκίνοι μου είναι τόσο επιθετικοί, που νιώθω πως έφτασα στο τέλος του δρόμου. Κρίμα. Θέλω να ζήσω όχι μόνο γιατί αγαπώ τη ζωή, αλλά γιατί θέλω να δω την ετυμηγορία. Νομίζω θα με κρίνουν ένοχη».

«Το να είσαι καλός ή κακός δεν έχει σημασία. Η ζωή δεν εξαρτάται απ’ αυτό. Εξαρτάται από σχέσεις δυνάμεων που βασίζονται στη βία. Κι η επιβίωση είναι βία. Φοράς δερμάτινα παπούτσια επειδή κάποιος σκότωσε μια αγελάδα».

«Ο πόλεμος είναι κάτι που ο Αραφάτ στέλνει άλλους να κάνουν γι’ αυτόν. Κακόμοιροι που τον πιστεύουν. Αυτός ο φαντασμένος ανίκανος κατέστρεψε τις διαπραγματεύσεις του Καμπ Ντέιβιντ, τη διαμεσολάβηση του Κλίντον».

«Νιώθω λιγότερο μόνη όταν διαβάζω τα βιβλία του Ράτσινγκερ».

«Κατέληξα στο συμπέρασμα πως όσοι έχουν σωματικό θάρρος διαθέτουν και ηθικό θάρρος. Το σωματικό θάρρος είναι ύψιστη δοκιμασία».

«Είτε προέρχεται από τύραννο είτε από εκλεγμένο πρόεδρο, από φονιά στρατηγό ή αγαπημένο ηγέτη, η εξουσία είναι απάνθρωπη και μισητή».

«Συστήνομαι πάντα ως εγκυκλοπαίδεια ελαττωμάτων που δεν αρνούμαι. Γιατί να το κάνω; Μου πήρε μια ζωή να χτίσω αυτό που είμαι».

«Ακόμη κι όταν κλαίω για τις αποτυχίες, τις απογοητεύσεις, τις πληγές μου, καταλήγω πως το να υποφέρεις είναι προτιμότερο από το τίποτα».

«Πώς τολμάς να μου ζητάς λύση; Είναι σαν να τη ζητάς από τον Σενέκα. Θυμάσαι τι έκανε; Αυτοκτόνησε!».

«Δεν θέλω να ακούσω για τον θάνατό μου».

«Σκέφτηκες ποτέ ότι ο πόλεμος είναι τρελοκομείο κι ότι όλοι μέσα του είναι ασθενείς;».

«Γίνομαι κίνδυνος για τον εαυτό μου όταν θυμώνω».

«Βρήκα αυτό που έψαχνα, παιδί μου: αυτό που λένε αγάπη ανάμεσα σε άντρα και γυναίκα είναι μια εποχή. Στην άνθισή της είναι γιορτή πρασίνου. Sτη δύση της, σωρός από σάπια φύλλα».

«Είμαι γνωστή για μια ζωή αφιερωμένη στον αγώνα για την ελευθερία, κι η ελευθερία περιλαμβάνει και τη θρησκευτική ελευθερία».

«Ξέρω πως ο κόσμος μας είναι φτιαγμένος από άντρες για άντρες. Η δικτατορία τους είναι τόσο παλιά που φτάνει ως και τη γλώσσα».

«Δεν γνώρισα ποτέ πιο ντροπαλό άντρα από τον Κλαρκ Γκέιμπλ. Ήταν τόσο ντροπαλός που δεν μιλούσε καθόλου».

«Με την πρόοδο καταστρέψαμε το μοναδικό μας όπλο ενάντια στη βαρεμάρα: την αδυναμία που τη λέμε φαντασία».

«Αφήνω κομμάτια της ψυχής μου σε κάθε εμπειρία».