Οραματίσου το χειρότερο για να ζήσεις το καλύτερο

Τείνω να βλέπω τη ζωή με αισιοδοξία. Πιστεύω στην πρόοδο, μιλάω για την ελπίδα, υπερασπίζομαι την ευτυχία και τη νοηματοδότηση της ύπαρξης. Κι όμως, υπάρχει ένας πολύ συγκεκριμένος τρόπος με τον οποίο πιστεύω ότι αξίζει να αγκαλιάσεις τον απαισιόδοξο τρόπο σκέψης -ειδικά όταν πρόκειται για τον σκοπό της ζωής σου.

Ποιος είναι αυτός ο τρόπος;

Η αρνητική απεικόνιση.

Πρόκειται για στωική φιλοσοφία γνωστή στα λατινικά ως premeditatio malorum, δηλαδή «προμελέτη των κακών». Αν και μπορεί να ακούγεται σαν σενάριο απαισιοδοξίας ή καταστροφολογίας, είναι στην πραγματικότητα ένα ισχυρό εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης και πληρότητας.

Αν κάποιος λέει αυτές τις 8 φράσεις σε μια συζήτηση, έχει μάστερ στα ψυχολογικά παιχνίδια

Οι αρχαίες ρίζες της αρνητικής απεικόνισης

Η πρακτική αυτή διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον Ρωμαίο Στωικό φιλόσοφο Σενέκα, περίπου το 4 π.Χ. Στις Επιστολές προς τον Λουκίλιο, ενθαρρύνει τον αναγνώστη να συλλογίζεται πιθανές απώλειες και δυστυχίες—όχι για να παραλύσει από τον φόβο, αλλά για να τον μειώσει και να καλλιεργήσει ευγνωμοσύνη.

Ο Επίκτητος, πρώην δούλος που έγινε φιλόσοφος γύρω στο 50 μ.Χ., δίδασκε ότι η φαντασιακή προετοιμασία για αντιξοότητες μάς βοηθά να καλλιεργήσουμε ανθεκτικότητα και να αποκολληθούμε από όσα δεν μπορούμε να ελέγξουμε.

Ο δε Μάρκος Αυρήλιος, αυτοκράτορας της Ρώμης, ενσωμάτωνε την αρνητική απεικόνιση στην καθημερινή του πνευματική εξάσκηση. Υπενθύμιζε διαρκώς στον εαυτό του τη μεταβλητότητα των πάντων, ώστε να αντιμετωπίζει τις αναποδιές με νηφαλιότητα.

Οι τρεις αυτοί στοχαστές δεν μας πρόσφεραν μόνο αρχαία σοφία· μας κληροδότησαν πρακτικά ψυχολογικά εργαλεία. Και η σύγχρονη επιστήμη αρχίζει να τους επιβεβαιώνει.

Γιατί να φανταστείς το χειρότερο;

Γιατί να αφιερώσεις χρόνο συνειδητά στο να φαντάζεσαι την αποτυχία, την απογοήτευση ή ακόμη και τον θάνατο;

Επειδή κάτι τέτοιο μπορεί να σε βοηθήσει να ζήσεις μια πιο ουσιαστική, γαλήνια και προσηλωμένη στο παρόν ζωή.

Ίσως έχεις ξανακούσει για τη διάκριση ανάμεσα στον Σκοπό με κεφαλαίο Σ και τον σκοπό με μικρό σ. Ο πρώτος αφορά τον μεγάλο στόχο -την αποστολή σου, το όραμά σου, την κορυφή που θέλεις να κατακτήσεις. Ο δεύτερος αφορά τη διαδικασία- τη χαρά που αντλείς από κάτι ουσιαστικό, ακόμη κι αν δεν οδηγεί απαραίτητα σε κάποιο εντυπωσιακό αποτέλεσμα.

Η αρνητική απεικόνιση σε βοηθά να αποσυνδεθείς από την πίεση του πρώτου και να συνδεθείς με την ομορφιά του δεύτερου. Δες πώς:

1. Δίνει προτεραιότητα στη διαδικασία και όχι στον στόχο

Όταν ξεκινάς με την παραδοχή ότι ίσως να μην πετύχεις τον μεγάλο σου στόχο—να εκδώσεις το βιβλίο, να ιδρύσεις την επιχείρηση, να φτάσεις στην κορυφή -αναγκάζεσαι να κάνεις μια βαθύτερη ερώτηση: Απολαμβάνω, παρ' όλα αυτά, τη διαδικασία;

Η αρνητική απεικόνιση σε βοηθά να αποδεσμευτείς από το αποτέλεσμα και να εστιάσεις στην εμπειρία. Αν η καθημερινότητα σε γεμίζει ενέργεια, τότε το ταξίδι καθίσταται από μόνο του η ανταμοιβή. Αυτό είναι ο μικρός σκοπός.

2. Αφήνει χώρο για ευτυχείς συμπτώσεις

Ας πούμε ότι το όνειρό σου είναι να φτάσεις στην κορυφή ενός βουνού. Καθώς ανεβαίνεις, ανακαλύπτεις μια μαγευτική κοιλάδα -έναν τόπο που δεν σχεδίαζες να βρεις, αλλά σε συνεπαίρνει. Αποφασίζεις να σταματήσεις εκεί, να μείνεις, να τον εξερευνήσεις.

Όταν φαντάζεσαι πως ίσως να μην φτάσεις ποτέ στην κορυφή, αποκτάς την πνευματική ευελιξία να ανακαλύπτεις εναλλακτικές πηγές νοήματος και χαράς.

Κάποιες από τις πιο όμορφες στιγμές της ζωής έρχονται όταν παρεκκλίνεις από το αρχικό πλάνο. Η αρνητική απεικόνιση το επιτρέπει αυτό, αποδεσμεύοντάς σε από την ανάγκη του προδιαγεγραμμένου.

3. Σε προστατεύει από την παγίδα της ηδονιστικής προσαρμογής

Γνωρίζεις εκείνο το συναίσθημα όταν, αφού πετύχεις έναν στόχο -μια προαγωγή, ένα καινούργιο σπίτι, ένα προσωπικό ρεκόρ -νιώθεις ευφορία... που όμως σταδιακά εξασθενεί; Αυτό είναι η ηδονιστική προσαρμογή. Οι άνθρωποι τείνουμε να εξοικειωνόμαστε ακόμη και με τα πιο εξαιρετικά επιτεύγματα.

Όμως όταν ασκείς την αρνητική απεικόνιση -όταν συλλογίζεσαι τακτικά την πιθανότητα να μη φτάσεις ποτέ στον στόχο- τότε η επίτευξή του παύει να έχει τόση σημασία. Σταματάς να κυνηγάς στιγμιαίες εξάρσεις και ριζώνεις στο παρόν, στην ουσία.

Δεν ζεις πια με το «θα είμαι ευτυχισμένος όταν...», αλλά με το «είμαι ευτυχισμένος όσο...».

Σημάδια που δείχνουν ότι είσαι ένα πολύ δύσκολο άτομο για να συνεννοηθείς μαζί του

Συμπερασματικά: Οραματίσου το χειρότερο για να ζήσεις το καλύτερο

Οι αρχαίοι Στωικοί δεν ήταν μηδενιστές. Δεν ήθελαν να σε καταθλίψουν. Ήταν πρακτικοί στοχαστές που επεδίωκαν να βοηθήσουν τον άνθρωπο να ζήσει καλύτερα -με σοφία, σταθερότητα και αξιοπρέπεια.

Οπότε ναι: φαντάσου την αποτυχία. Φαντάσου τα στραβά. Όχι για να φοβηθείς, αλλά για να ελευθερωθείς.

Γιατί όταν το κάνεις:

• Σταματάς να προσκολλάσαι σε μακρινούς στόχους.

• Επενδύεις στη χαρά της διαδικασίας.

• Ανοίγεις την πόρτα στην έκπληξη και την ανακάλυψη.

• Θωρακίζεσαι απέναντι στην απογοήτευση της ηδονιστικής προσαρμογής.

Με άλλα λόγια, χτίζεις μια ζωή πιο γειωμένη, στοχευμένη και αυθεντική.