Τι μας κλέβει το shopping: Τι χάνουμε όταν παίρνουμε

Δεν ζούμε μόνο σε μια καταναλωτική κοινωνία. Ζούμε σε μια κοινωνία που συσσωρεύει υποσχέσεις -για αυτοβελτίωση, για χαρά, για πληρότητα- μέσα από αντικείμενα. Που αγοράζει όχι επειδή χρειάζεται, αλλά επειδή κάτι μέσα της έχει σπάσει. Που συγχέει τη φροντίδα με το «καλούπι» του wellness. Που γεμίζει για να μη νιώσει άδειο. Όμως, όσο περισσότερο γεμίζει, τόσο λιγότερο χωράει τον εαυτό της. Και κάπου εκεί, η κατανάλωση σταματά να είναι πράξη και γίνεται σύμπτωμα.

Όταν ψωνίζεις χωρίς να σκέφτεσαι -ή χωρίς να νιώθεις

Οι αυξανόμενοι δασμοί ανεβάζουν τις τιμές και επηρεάζουν την κατανάλωση. Είναι ένα οικονομικό ζήτημα. Αλλά δεν είναι αυτό το πιο ανησυχητικό. Εκείνο που αξίζει να μας προβληματίσει βαθύτερα είναι η συλλογική μας προσκόλληση σε πράγματα φτηνά -και συχνά αχρείαστα. Όχι μόνο σε αντικείμενα, αλλά και σε άυλες «υπηρεσίες»: εφαρμογές για γυμναστική, συνδρομές για ενημέρωση, εργαλεία για να παρακολουθούμε… τις ίδιες τις αγορές μας.

Υπάρχουν αμέτρητα πράγματα να αποκτήσεις. Και αμέτρητοι τρόποι. Μερικά είναι χρήσιμα. Πολλά είναι μέτρια. Τα περισσότερα, απλώς δεν τα θέλεις. Δεν τα χρειάζεσαι. Και, το πιο σημαντικό: δεν σε αγγίζουν.

Το πρόβλημα δεν είναι η ακαταστασία, είναι η αποσύνδεση

Στην εμπειρία μου με ανθρώπους που προσπαθούν να οργανώσουν τον χώρο και τη ζωή τους, παρατηρώ πάντα το ίδιο φαινόμενο: δεν είναι η ακαταστασία που βαραίνει. Είναι η αποσύνδεση από τον εαυτό. Δεν θυμούνται πότε πήραν το τάδε αντικείμενο. Δεν ξέρουν γιατί το κράτησαν. Κάποια στιγμή, το πετούν με αηδία. Και μετά έρχεται η φράση:

«Δεν ξέρω τι σκεφτόμουν».

Η απάντηση είναι συχνά απλή: δεν σκεφτόσουν ή μάλλον, δεν ήσουν παρούσα μέσα σου τη στιγμή εκείνη.

Η ντροπή δεν έρχεται από το κόστος αλλά από το κενό

Οι παρορμητικές αγορές συνοδεύονται από ντροπή, αλλά όχι μόνο. Το κυρίαρχο συναίσθημα είναι η απορία. Ακόμα και όταν πρόκειται για αντικείμενα χαμηλής αξίας, η σκέψη που επανέρχεται είναι: «Τι ακριβώς προσπαθούσα να καλύψω;» Γιατί η πράξη της αγοράς δεν ήταν έκφραση φροντίδας -ήταν αντανακλαστικό ενός κενού.

Το παράδοξο είναι ότι τα πιο φτηνά αντικείμενα είναι, συχνά, τα πιο δύσκολα να αποχωριστεί κανείς. Όχι λόγω αξίας. Αλλά γιατί ο τρόπος με τον οποίο αποκτήθηκαν είναι πιο βαθιά συνδεδεμένος με τη συναισθηματική έλλειψη. Δεν αποκτήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τον άνθρωπο. Αποκτήθηκαν για να καλύψουν τον θόρυβο του ανικανοποίητου.

Η κατανάλωση δεν είναι φροντίδα, είναι συχνά αποφυγή

Η υπερκατανάλωση δεν είναι σύμπτωμα απλώς κακού ελέγχου. Είναι έλλειψη σύνδεσης με τον εαυτό. Σε μελέτη του 2022 για τις καταναγκαστικές αγορές, διαπιστώθηκε ότι όσο περισσότερο οι άνθρωποι παίρνουν αποφάσεις με γνώμονα τον εγωκεντρισμό -δηλαδή με σκοπό τη στιγμιαία ικανοποίηση- τόσο περισσότερο ενισχύονται οι παρορμητικές, αχρείαστες αγορές.

Αυτό δεν είναι φροντίδα. Η φροντίδα του εαυτού δεν αγοράζεται. Δεν χωρά σε σακούλες. Δεν εξυπηρετείται από υπηρεσίες που δεν θυμάσαι ότι έχεις.

Η διάκριση είναι η νέα πολυτέλεια

Το πιο θλιβερό στοιχείο δεν είναι ο υπερπληθυσμός πραγμάτων στο σπίτι -είναι ο υποσιτισμός στην ψυχή. Τα αντικείμενα που κρατάμε χωρίς να τα χρησιμοποιούμε, που ντρεπόμαστε να πετάξουμε, είναι μεταφορές της ψυχικής κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε. Είναι σαν να καταναλώνουμε κάτι που δεν ήταν ποτέ τροφή, αλλά το κάναμε τροφή από ανάγκη.

Η ικανότητα να διακρίνεις τι πραγματικά σε ωφελεί, τι σε συνδέει, τι σε φροντίζει, απαιτεί χρόνο και επαφή με τον εαυτό. Και αυτή είναι η αληθινή φροντίδα. Όχι η αγορά. Όχι η συσσώρευση. Αλλά η διάκριση.

Συμπερασματικά

Η κατανάλωση δεν μας κλέβει μόνο χρήματα. Μας κλέβει την επίγνωση. Την παρούσα στιγμή. Τη σύνδεση με το ποια είμαι και τι έχω πραγματικά ανάγκη. Όσο συνεχίζουμε να γεμίζουμε ντουλάπες, εφαρμογές και λογαριασμούς με πράγματα που δεν θέλουμε, τόσο περισσότερο αδειάζουμε τον πυρήνα μας.

Ίσως ήρθε η ώρα να αντιστρέψουμε την ερώτηση.

Όχι: «Τι άλλο να πάρω;».

Αλλά: «Τι μου κλέβει κάθε αγορά που δεν έχει μέσα μου λόγο ύπαρξης;».

Κι έτσι, να επιστρέψουμε στον εαυτό μας. Όχι μέσα από το shopping, αλλά μέσα από τη σιωπή της αποχής. Εκεί όπου μπορείς πάλι να ακούσεις.