Τι προσπαθεί πραγματικά να σου πει το κοινωνικό άγχος

Το κοινωνικό άγχος ίσως να μην είναι κάτι που χρειάζεται να «διορθώσεις», αλλά κάτι που πρέπει να ερμηνεύσεις και να κατανοήσεις.

Δεν είναι πάντα φόβος απέναντι στους ανθρώπους, συχνά είναι φόβος να σταθείς αυθεντικός μπροστά τους.

Η κοινωνική απόρριψη μπορεί να ενεργοποιήσει τα ίδια κυκλώματα στον εγκέφαλο με τον σωματικό πόνο.

Ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τον αποκλεισμό ως απειλή για την επιβίωση.

Σου έχουν προτείνει να πας σε ένα πάρτι αυτό το Σαββατοκύριακο. Αρχικά, νιώθεις πεταλούδες στο στομάχι και μια δόση ενθουσιασμού, όμως αυτό γρήγορα αντικαθίσταται από κάτι άλλο. Μόνο η σκέψη ότι θα παρευρεθείς πυροδοτεί μια αλυσιδωτή αντίδραση στο σώμα και το μυαλό σου. Το στήθος σου σφίγγεται, το στομάχι σου γίνεται κόμπος και οι σκέψεις σου τρέχουν μανιωδώς: με ποιον θα μιλήσεις, τι θα πεις, πώς θα σταθείς. Ξέρεις ότι έχεις χιούμορ και ευστροφία, αλλά θα φανεί; Τι θα γίνει αν πεις κάτι λάθος ή αν δεν βρεις τίποτα να πεις;

Διχάζεσαι για το αν θα πας ή όχι. Αυτό το αίσθημα σε συνοδεύει εδώ και χρόνια. Μακάρι να μην ήσουν «καταδικασμένος/η» με κοινωνικό άγχος. Μιλάς στους κοντινούς σου ανθρώπους για το «κοινωνικό άγχος μου» και πώς σε περιορίζει. Νιώθεις εκνευρισμό με τον εαυτό σου και το σώμα σου. «Γιατί δεν μπορώ απλώς να είμαι καλά;» Μέσα σου φουσκώνει οργή όταν σκέφτεσαι εκείνους που μπαίνουν σ’ ένα δωμάτιο με σιγουριά, χαμογελούν, αφηγούνται αβίαστα αστείες ιστορίες και πετυχαίνουν εύστοχα σχόλια. Μακάρι να ήσουν έτσι… αλλά δεν είσαι.

Πώς οι νοητικοί βρόχοι ενισχύουν το άγχος

Όταν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται σωματικές αλλαγές, αναζητά λύση. Η δυσφορία είναι ισχυρό κίνητρο, οπότε το μυαλό εστιάζει στο «πρόβλημα». Έτσι, δημιουργούνται νοητικοί βρόχοι: τι θα φορέσεις, τι θα πεις, πώς θα συμπεριφερθείς. Η υπόθεση είναι ότι, αν βρεθούν οι σωστές απαντήσεις, το άγχος θα εξαφανιστεί.

Ωστόσο, υπάρχουν τρία προβλήματα:

1. Οι απαντήσεις δεν είναι ποτέ αρκετές, με αποτέλεσμα να ανακυκλώνεις σκέψεις και να χάνεις τον ύπνο σου.
2. Ακόμη κι αν βρεθούν κάποιες απαντήσεις και μειωθούν τα συμπτώματα, η βασική αιτία του άγχους μένει άθικτη.
3. Συχνά, αυτά τα προγραμματισμένα «σχέδια» απλώς τροφοδοτούν το άγχος. Όσο περισσότερο σκέφτεσαι, τόσο πιο εγκλωβισμένος/η μένεις στην υπερεπαγρύπνηση.

Αυτοί οι βρόχοι -οι πρόβες στο μυαλό, τα σενάρια και οι προμελετημένες κινήσεις- μπλοκάρουν τη φυσική σου ροή, το Αληθινό Σου Εγώ. Όταν αυτό μπλοκάρεται, στέλνεται το μήνυμα: ο κόσμος δεν είναι ασφαλής· «εγώ δεν είμαι ασφαλής».

Κι αν τα πρώτα σημάδια άγχους δεν είναι δυσλειτουργία, αλλά ένα φιλικό σκούντημα; Ένα μήνυμα ότι κάτι χρειάζεται προσοχή και έχεις τα μέσα να το διαχειριστείς; Στον σύγχρονο κόσμο, συχνά παθολογικοποιούμε τα σωματικά σημάδια. Αντιμετωπίζουμε το «άγχος μου» σαν ελάττωμα ή ασθένεια που μας συμβαίνει, αντί για έναν μηχανισμό ανάδρασης που λειτουργεί υπέρ μας.

Φοβάμαι τους ανθρώπους;

Μαθαίνουμε να ταυτίζουμε το άγχος με τον φόβο. Όμως, φοβάσαι στ’ αλήθεια τους ανθρώπους; Ίσως όχι. Σε ασυνείδητο επίπεδο, υπάρχει φόβος κριτικής. Η έκθεση συνεπάγεται ευαλωτότητα, και αυτή μπορεί να οδηγήσει σε απόρριψη.

Έρευνες των Naomi Eisenberger και Matthew Lieberman έδειξαν ότι η κοινωνική απόρριψη ενεργοποιεί τα ίδια εγκεφαλικά κέντρα με τον σωματικό πόνο. Για τους προγόνους μας, η απομόνωση ισοδυναμούσε με κίνδυνο ή θάνατο: η επιβίωση εξαρτιόταν από την ένταξη στην ομάδα.

Σήμερα, με τη συνεχή σύγκριση που τροφοδοτούν τα social media, το άγχος για το κοινωνικό status είναι υψηλότερο από ποτέ. Η απόρριψη μοιάζει αφόρητη. Το status λειτουργεί σαν κοινωνικό νόμισμα που φέρνει αποδοχή, ευκαιρίες και επιρροή. Αυτό αυξάνει την πίεση να φοράμε «μάσκα» και να αποφεύγουμε κάθε αρνητική κρίση. Όμως, όσο πιο επιτηδευμένοι γινόμαστε, τόσο περισσότερο απομακρυνόμαστε από τον αληθινό εαυτό μας.

Όταν παρουσιάζουμε μια «κατασκευασμένη» εκδοχή μας για να αρέσουμε, να κερδίσουμε σεβασμό ή αποδοχή, εγκαταλείπουμε το Αληθινό Εγώ. Έτσι, το κοινωνικό άγχος δεν είναι φόβος για τους ανθρώπους, αλλά φόβος να είμαστε αυθεντικοί μπροστά τους.

Το μήνυμα του κοινωνικού άγχους

Το κοινωνικό άγχος συχνά σηματοδοτεί ότι πρόκειται να κρύψεις τον πραγματικό σου εαυτό, αντικαθιστώντας την αυθεντικότητα με επίδειξη. Όταν το αναγνωρίσεις -είτε ως σωματική αίσθηση είτε ως εσωτερικό μονόλογο- έχεις την ευκαιρία να αλλάξεις κατεύθυνση.

Τι θα γινόταν αν συνειδητοποιούσες ότι δεν χρειάζεται ποτέ να προγραμματίσεις πώς να είσαι; Το να εμφανίζεσαι αυθεντικός/ή τη στιγμή που ζεις μπορεί να είναι αρκετό για να περιορίσει το άγχος και να ενισχύσει την αυτοεκτίμησή σου.

Απλά βήματα:

• Όταν το μυαλό σου «τρέχει», γύρνα στο σώμα και στην παρούσα στιγμή.
• Ανάπνευσε πιο αργά και βαθιά.
• Παρατήρησε τις αισθήσεις σου χωρίς αντίσταση, με περιέργεια.
• Απόφυγε την ανάγκη να καταπιέσεις ή να «διορθώσεις» τον εαυτό σου, δεν είσαι χαλασμένος/η.
• Θυμήσου: δεν χρειάζεται να σχεδιάσεις πώς να είσαι, αρκεί να αφεθείς.

Μια νέα σχέση με το κοινωνικό άγχος

Αν δούμε το κοινωνικό άγχος όχι ως εχθρό να καταπολεμήσουμε ή ως βλάβη να επιδιορθώσουμε, αλλά ως μήνυμα που αξίζει να αφουγκραστούμε, η σχέση μας με τον κόσμο μπορεί να αλλάξει ριζικά. Δεν χρειάζεται «διόρθωση»· χρειάζεται βίωμα και ερμηνεία. Είναι ένα κάλεσμα στην πληρότητα -στην πραγματική σου εκδοχή.

Κάτω από την ένταση, το ταραγμένο μυαλό και τις ιδρωμένες παλάμες, κρύβεται μια πρόσκληση επιστροφής στον εαυτό. Ο στόχος δεν είναι να καλύψεις το άγχος με ψεύτικη αυτοπεποίθηση, αλλά να ξαναχτίσεις την εσωτερική σύνδεση. Από εκεί, η αυτοεκτίμηση και η σιγουριά ρέουν φυσικά και αβίαστα, χωρίς τεχνικές και κόλπα -μόνο μέσα από την ευθυγράμμιση με το Αληθινό Σου Εγώ.