Η κοινωνική αλληλεπίδραση επηρεάζει τη μνήμη

Η μνήμη μας μοιάζει συχνά με μια τεράστια αποθήκη, γεμάτη με εικόνες, πρόσωπα και περιστατικά που διασταυρώνονται τυχαία στη ζωή μας. Όμως η επιστήμη δείχνει ότι δεν λειτουργεί τυφλά: επιλέγει, φιλτράρει, κρατά ό,τι κρίνει πως θα μας χρειαστεί. Και ανάμεσα στα χιλιάδες στιγμιότυπα της καθημερινότητας, εκείνα που φαίνεται να κερδίζουν τη θέση τους στο αρχείο του μυαλού μας είναι συχνά οι άνθρωποι που αλληλεπιδρούν. Οι σχέσεις, τα βλέμματα, οι μικρές σκηνές επικοινωνίας μοιάζουν να χαράζονται βαθύτερα στη μνήμη μας από την απλή συνύπαρξη δύο άγνωστων σωμάτων στον ίδιο χώρο.

Η μνήμη δεν λειτουργεί ως ένας απλός μηχανισμός αποθήκευσης όλων των πληροφοριών που συναντάς. Αντίθετα, συγκρατεί εκείνες που είναι πιθανότερο να σου φανούν χρήσιμες, μειώνοντας την προσπάθεια στο μέλλον.

Γι’ αυτό, για παράδειγμα, όταν καταβάλλεις μεγάλη προσπάθεια για κάτι, είναι πιο πιθανό να το θυμάσαι αργότερα. Οι μηχανισμοί κωδικοποίησης της μνήμης ερμηνεύουν αυτήν την προσπάθεια ως σήμα ότι η γνώση της κατάστασης θα σε βοηθήσει να ανταποκριθείς καλύτερα σε μια παρόμοια εμπειρία στο μέλλον.

Η ψυχική υγεία των haters: Γιατί όσοι μισούν πληγώνουν πρώτα τον εαυτό τους

Πώς να αντιμετωπίσεις τα άσχημα νέα: Τρεις αρχαίες νοητικές ασκήσεις για να τα επεξεργαστείς

Πώς η μουσική μπορεί να σε βοηθήσει να εξελιχθείς

Μήπως έχεις πάθει burn out από το πολύ manifestation; Υπάρχει «αντίδοτο»

Ένας τύπος πληροφορίας που φαίνεται να επηρεάζει το τι αποθηκεύεται είναι η κοινωνική αλληλεπίδραση. Φαντάσου δύο ανθρώπους σε έναν σταθμό τρένου που στέκονται δίπλα δίπλα αλλά κοιτούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Αξίζει να θυμάσαι ότι στέκονταν μαζί; Τώρα σκέψου δύο άλλους στον ίδιο σταθμό που μιλούν μεταξύ τους. Δεν είναι πολύ πιθανότερο να σου φανεί χρήσιμη η μνήμη ότι οι δύο αυτοί άνθρωποι είχαν κάποια σχέση μεταξύ τους;

Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2025 στο Journal of Experimental Psychology: General από τους Zhongqiang Sun, Xuerong Sun, Yijing Bao, Jun Yin και Xinyu Li διερεύνησε ακριβώς αυτό το ερώτημα: Είναι πράγματι ευκολότερο να θυμόμαστε ζευγάρια προσώπων που αλληλεπιδρούν σε σχέση με εκείνα που δεν αλληλεπιδρούν;

Σε σειρά πειραμάτων, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν ζευγάρια προσώπων που είτε κοιτούσαν το ένα το άλλο είτε είχαν στραφεί σε αντίθετες κατευθύνσεις. Αρχικά έκαναν απλές εργασίες, όπως να κρίνουν ποιο πρόσωπο έμοιαζε μεγαλύτερο ή να εκτιμήσουν την απόσταση ανάμεσά τους.

Μετά από σύντομο διάλειμμα, τους ζητήθηκε σε μια αιφνιδιαστική δοκιμασία μνήμης να αναγνωρίσουν αν ένα ζευγάρι προσώπων είχε εμφανιστεί μαζί ή αν τα πρόσωπα προέρχονταν από διαφορετικά αρχικά ζευγάρια. Σε όλες τις μελέτες, οι συμμετέχοντες θυμούνταν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα ζευγάρια που κοιτούσαν το ένα το άλλο.

Σε συνθήκες ελέγχου, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ζευγάρια άψυχων αντικειμένων με σαφή κατεύθυνση, όπως βέλη ή ανεμιστήρες. Σε αυτήν την περίπτωση δεν υπήρξε διαφορά στη μνήμη, ανεξάρτητα από το αν τα αντικείμενα «κοιτούσαν» το ένα το άλλο ή όχι, γεγονός που δείχνει ότι η κοινωνική διάσταση παίζει καθοριστικό ρόλο.

Σε άλλη παραλλαγή, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ζευγάρια προσώπων με χαρούμενες ή θυμωμένες εκφράσεις, είτε κοιτώντας το ένα το άλλο είτε στραμμένα αλλού. Το πλεονέκτημα μνήμης παρατηρήθηκε μόνο για τα χαρούμενα πρόσωπα (που κρίθηκαν ως ένδειξη θετικής σχέσης) και όχι για τα θυμωμένα (που υποδήλωναν αρνητική σχέση).

Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την κοινωνική αλληλεπίδραση ως σήμα για το τι αξίζει να θυμούνται. Είναι πιθανότερο να αποθηκεύουμε πληροφορίες για ζευγάρια που αλληλεπιδρούν θετικά, καθώς είναι πιο πιθανό να τα συναντήσουμε ξανά στο μέλλον και η μνήμη τους θα διευκολύνει τις επόμενες επαφές μας μαζί τους.

Συμπερασματικά

Η μνήμη δεν είναι ουδέτερη. Είναι βαθιά επιλεκτική. Και αυτή η επιλεκτικότητα φαίνεται να ευνοεί ό,τι μας φέρνει πιο κοντά στους άλλους. Οι άνθρωποι που μιλούν, γελούν ή ανταλλάσσουν βλέμματα χαράς αφήνουν πιο ανεξίτηλο αποτύπωμα στο μυαλό μας από τους σιωπηλούς συνεπιβάτες της ζωής μας. Ίσως επειδή οι σχέσεις -και όχι η απομόνωση- είναι εκείνες που τελικά καθορίζουν το νόημα των αναμνήσεών μας.