Μια νέα εκδοχή για τι σημαίνει να ξεχνάς το όνομα κάποιου, σύμφωνα με την ψυχολογία

Σχεδόν όλοι έχουμε ζήσει την αμήχανη στιγμή: συναντάς κάποιον γνωστό στον δρόμο ή σε μια κοινωνική εκδήλωση, και ενώ το πρόσωπο σου φαίνεται οικείο, το όνομα… έχει χαθεί κάπου στο βάθος της μνήμης σου. Το μυαλό παγώνει, η αμηχανία κορυφώνεται και η συζήτηση ξεκινά με μια αδιόρατη αίσθηση ενοχής ή αμηχανίας. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πρόκειται για έλλειψη ενδιαφέροντος; Μήπως σηματοδοτεί πρόβλημα μνήμης; Ή μήπως υπάρχει μια βαθύτερη, ψυχολογική εξήγηση;

Η αλήθεια είναι πως η αδυναμία να θυμηθούμε το όνομα κάποιου είναι πολύ πιο συνηθισμένη απ’ όσο νομίζουμε. Κι ενώ πολλές φορές τη θεωρούμε ένδειξη αφηρημάδας, η ψυχολογία δείχνει ότι το φαινόμενο σχετίζεται με τον τρόπο που ο εγκέφαλος φιλτράρει, αποθηκεύει και ανακαλεί τις πληροφορίες.

Τι σημαίνει να ξεχνάς τα ονόματα των ανθρώπων, σύμφωνα με την ψυχολογία

Η προτεραιότητα της μνήμης: γιατί τα ονόματα «ξεγλιστρούν» από τη μνήμη

Όταν γνωρίζουμε κάποιον καινούργιο, ο εγκέφαλος καταγράφει μια σειρά από δεδομένα: την όψη, τη φωνή, τις κινήσεις, τις συνθήκες της γνωριμίας και -ιδανικά- το όνομα. Ωστόσο, δεν έχουν όλα αυτά την ίδια «βαρύτητα» για τη μνήμη μας.

Λόγω της πληθώρας πληροφοριών που δεχόμαστε καθημερινά, ο εγκέφαλος τείνει να ιεραρχεί ό,τι κρίνει πιο σημαντικό για την κατανόηση και την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους. Έτσι, μπορεί να θυμόμαστε το επάγγελμα ή μια χαρακτηριστική κίνηση ενός ατόμου, αλλά το όνομά του να χάνεται στο περιθώριο.

Όπως επισημαίνει άρθρο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Psychology Today, τα ονόματα είναι «τυχαία» σύμβολα: δεν έχουν συνήθως κάποια λογική σύνδεση με το ίδιο το πρόσωπο, σε αντίθεση με άλλα χαρακτηριστικά, όπως η εμφάνιση ή η συμπεριφορά. Αυτή η έλλειψη νοηματικής σχέσης τα καθιστά πιο δύσκολο να απομνημονευτούν.

Η γνώμη των ειδικών

Ο David Ludden, καθηγητής ψυχολογίας στο Georgia Gwinnett College, εξηγεί πως «η μνήμη των κύριων ονομάτων λειτουργεί διαφορετικά από άλλους τύπους μνήμης». Η σύνδεση ανάμεσα σε πρόσωπο και όνομα είναι μια «εύθραυστη» διαδικασία που χρειάζεται επανάληψη και ενίσχυση για να σταθεροποιηθεί.

Με άλλα λόγια, όταν ακούμε ένα όνομα μόνο μία φορά, ο εγκέφαλος δεν έχει προλάβει να δημιουργήσει αρκετούς «δρόμους» που να οδηγούν από το πρόσωπο στη λέξη. Κι έτσι, η ανάκλησή του αποτυγχάνει πιο εύκολα, ειδικά όταν λείπει η συναισθηματική ή κοινωνική βαρύτητα που θα βοηθούσε να εντυπωθεί καλύτερα.

Μύθος ή πραγματικότητα: μήπως φταίει η αδιαφορία;

Πολλοί πιστεύουν ότι η αδυναμία να θυμηθούμε ονόματα σημαίνει πως δεν ενδιαφερόμαστε αρκετά για τους άλλους. Όμως η ψυχολογία απορρίπτει αυτήν την απλουστευτική εξήγηση. Στην πραγματικότητα, η μνήμη ονομάτων είναι ένα ξεχωριστό, ευάλωτο κομμάτι της μνήμης μας που επηρεάζεται από τη συγκέντρωση, το στρες, ακόμη και από τη συναισθηματική κατάσταση τη στιγμή της γνωριμίας.

Επιπλέον, η εποχή μας, με τον καταιγισμό πληροφοριών και τη γρήγορη κοινωνική αλληλεπίδραση, δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τη διαδικασία. Ένας εγκέφαλος που πρέπει να διαχειριστεί καθημερινά τόσα ερεθίσματα, απλώς «κλείνει τον ήχο» σε ό,τι δεν θεωρεί απολύτως αναγκαίο.

Πώς μπορείς να θυμάσαι πιο εύκολα ονόματα

Η ψυχολογία προτείνει μερικές απλές στρατηγικές για να ενισχύσουμε τη μνήμη μας:

• Επανάληψη: Πες το όνομα φωναχτά αμέσως μόλις το ακούσεις. Π.χ. «Χάρηκα πολύ, Γιάννη».

• Σύνδεση: Συσχέτισέ το με κάτι οικείο. Αν γνωρίσεις μια «Μαρία», σκέψου μια διάσημη Μαρία που ξέρεις ή ένα χαρακτηριστικό που θα το συνδέσει με το άτομο.

• Οπτικοποίηση: Φαντάσου το όνομα γραμμένο ή συνδέσέ το με την εικόνα του προσώπου.

• Ενσυνείδητη παρουσία: Στις γνωριμίες, αφιέρωσε λίγα δευτερόλεπτα αποκλειστικά στη μνήμη του ονόματος, πριν χαθεί στη ροή της συζήτησης.

Συμπερασματικά

Το να ξεχνάμε ονόματα δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε καλή μνήμη ή ότι αδιαφορούμε για τους ανθρώπους. Είναι απλώς ένας τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος μας φιλτράρει και ιεραρχεί τις πληροφορίες.

Κατανοώντας τον μηχανισμό πίσω από αυτό το φαινόμενο, μπορούμε να γίνουμε πιο επιεικείς με τον εαυτό μας και ταυτόχρονα να εφαρμόσουμε μικρές τεχνικές που θα κάνουν τη μνήμη μας πιο «φιλική» στα ονόματα των ανθρώπων γύρω μας.