Ο μύθος που αφορά το κυνήγι της ευτυχίας και το emotional burnout που κουβαλά

Η ανθρώπινη τάση προς την αρνητική σκέψη αποτελεί στρατηγική επιβίωσης που είναι ενσωματωμένη στη φύση μας. Γι’ αυτό και είναι απολύτως λογικό να προσπαθούμε να αντισταθούμε σε αυτήν την προδιάθεση. Έτσι εξηγείται γιατί καταφεύγουμε συχνά στην αναζήτηση της ακραίας θετικότητας. Θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι.

Αν αναζητήσουμε τη λέξη «ευτυχία» στο Amazon, θα συναντήσουμε τίτλους βιβλίων όπως Happy Healthy, The Path to Happiness ή απλώς Happy. Πολλοί πιστεύουμε ότι η ευτυχία είναι απαράγραπτο δικαίωμά μας και, σύμφωνα με μια διαδεδομένη ερμηνεία, ακόμη και το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών το υποστηρίζει.

Μας μαθαίνουν να επιδιώκουμε την απόλυτη θετικότητα. Κι όμως, το 29% των Αμερικανών αναφέρει ότι έχει βιώσει κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του, ενώ σε άλλους πολιτισμούς, όπως σε περιοχές της Ασίας και της Ευρώπης, τα αντίστοιχα ποσοστά είναι σημαντικά χαμηλότερα. Μήπως οι Αμερικανοί κουράζονται υπερβολικά στο κυνήγι της μακαριότητας. Το συναισθηματικό κόστος αυτής της αναζήτησης ίσως είναι πολύ υψηλό. Παραδόξως, το κυνήγι της ευτυχίας σπάνια μας κάνει πραγματικά ευτυχισμένους. Ίσως είναι πιο σοφό να υιοθετήσουμε μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση, όπου κανένα συναίσθημα δεν υπερισχύει των υπόλοιπων, είτε πρόκειται για θυμό, λύπη ή ηρεμία.

Η λεγόμενη «λίστα ζωής» αποτελεί το απόλυτο παράδειγμα αυτής της έντονης καταδίωξης. Αν καταφέρουμε να τσεκάρουμε αρκετά από αυτά που περιλαμβάνει, υποτίθεται ότι θα αγγίξουμε την καλή ζωή. Κάποιοι στόχοι μπορεί να είναι μεγαλειώδεις, όπως το να πατήσει κανείς στην αρχαία πόλη της Πέτρας. Άλλοι γεμάτοι δέος, όπως το να αντικρίσει το Βόρειο Σέλας. Και άλλοι πιο εκκεντρικοί, όπως το να ψήνει ψωμί δίπλα σε ενεργούς θερμοπίδακες.

Όσοι αντιμετωπίζουν σοβαρά τη λίστα ζωής επενδύουν συναισθηματικά σε αυτά τα «πρέπει». Πιστεύουν ότι αυτές οι εμπειρίες θα τους οδηγήσουν σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο ευτυχίας. Όμως η νευροεπιστήμη αφηγείται μια διαφορετική ιστορία. Το κυνήγι αυτών των στόχων δεν δημιουργεί διαρκή ικανοποίηση. Ο καθένας μας καταλήγει σε ένα σταθερό σημείο ευτυχίας. Με τον χρόνο, οι έντονες ευφορικές στιγμές υποχωρούν από μόνες τους και τα βαθιά χαμηλά ανεβαίνουν, καθώς επιστρέφουμε στο συνηθισμένο επίπεδο διάθεσής μας.

Πολλοί ερευνητές έχουν μελετήσει και επεξεργαστεί αυτή τη θεωρία του «σημείου ισορροπίας», με πιο χαρακτηριστική τη συμβολή της ψυχολόγου Sonja Lyubomirsky, συγγραφέα του βιβλίου The How of Happiness και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Riverside. Εκείνη και οι συνεργάτες της έδειξαν ότι αυτό το σημείο ευτυχίας είναι σε μεγάλο βαθμό γενετικά προκαθορισμένο. Κάποιοι άνθρωποι, απλώς, γεννιούνται πιο ευτυχισμένοι.

Η θεωρία αυτή συνδέεται και με το έργο των Philip Brickman και Donald Campbell, συγγραφέων του επιδραστικού άρθρου Hedonic Relativism and Planning the Good Society. Οι έρευνές τους ανέδειξαν την έννοια του «ηδονικού διαδρόμου», ή αλλιώς της ηδονικής προσαρμογής. Σύμφωνα με αυτήν, οι άνθρωποι επιστρέφουν στο σταθερό τους συναισθηματικό επίπεδο ανεξάρτητα από το αν βιώσουν κάτι πολύ θετικό ή πολύ αρνητικό. Περισσότερα χρήματα, για παράδειγμα, δεν σημαίνουν περισσότερη ευτυχία. Ούτε η ακραία χαρά ούτε η βαθιά δυστυχία διαρκούν. Όλοι καταλήγουμε στο γνώριμο επίπεδο διάθεσης. Όσο εντυπωσιακό κι αν είναι ένα γεγονός, η λάμψη του αργά ή γρήγορα ξεθωριάζει. Κι όσο κι αν προσπαθήσουμε, δεν θα κρατήσουμε για πάντα την εικόνα ενός Ιταλού τενόρου, όπως ο Andrea Bocelli, να τραγουδά μια άρια στην πρώτη γραμμή του μυαλού μας.

Το κυνήγι των στοιχείων της λίστας ζωής μπορεί να μη μας κάνει ευτυχισμένους, γιατί συχνά εστιάζει σε όσα δεν έχουμε και γιατί οι προσδοκίες μας για το τι νομίζουμε ότι θα μας φέρει ευτυχία δεν διαρκούν. Ίσως, αντί γι’ αυτό, αξίζει να στραφούμε προς την ευημερία και μια ζωή με νόημα.

^{Προσαρμοσμένο από το βιβλίο How to Be Less Miserable. Blackstone Publishing, 2025. Πηγή: Psychology Today.}