Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας: Ο ρόλος της πρόληψης στην έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση

Ο Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας αποτελεί μία από τις πιο συχνές μορφές καρκίνου στις γυναίκες, η οποία όμως μπορεί να προληφθεί αποτελεσματικά με την υιοθέτηση των κατάλληλων προληπτικών μέτρων. Οι βασικοί σύμμαχοι στην πρόληψη της νόσου είναι ο Προληπτικός Γυναικολογικός Έλεγχος και ο εμβολιασμός κατά του HPV, οι οποίοι μειώνουν σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης και εξέλιξής της.

Στα πλαίσια του Μήνα Ευαισθητοποίησης για τον Καρκίνο του Τραχήλου της Μήτρας, ο Υπεύθυνος τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας του ΙΑΣΩ Θεσσαλίας και τ. Αν. Διευθυντής Γυναικολογικής κλινικής Humboldt στο Βερολίνο, κ. Χρήστος Κοτανίδης μοιράζεται μαζί μας πολύτιμες πληροφορίες, αναδεικνύοντας σημαντικές πτυχές της νόσου.

Κ. Κοτανίδη, ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και πώς μπορούμε να τους περιορίσουμε;

Ο βασικότερος παράγοντας για την ανάπτυξη του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας είναι η εμμένουσα χρόνια λοίμωξη με τα ογκογόνα στελέχη του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV- human papilloma virus). Αυτή είναι ο αιτιολογικός παράγοντας σε περίπου 99% των περιπτώσεων. Εδώ είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε, ώστε να γίνει πλήρως κατανοητό από όλες τις γυναίκες, ότι η επαφή με τα ογκογόνα στελέχη του ιού δεν συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο. Ο πανικός δεν είναι απαραίτητος, καθώς μόνο εμμένουσα χρόνια ενεργή λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στον τράχηλο. Η πλειοψηφία των λοιμώξεων αντιμετωπίζεται από το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ σε κάθε άλλη περίπτωση ο προληπτικός έλεγχος δύναται να εντοπίσει τις προκαρκινικές αλλοιώσεις εγκαίρως, ώστε η θεραπεία να είναι σχετικά απλή και να έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη ίαση. Η μη συχνή εναλλαγή σεξουαλικών συντρόφων, η χρήση προφυλακτικού, καθώς και η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος μέσω υγιεινής διατροφής, σωματικής άσκησης και αποφυγής του καπνίσματος, συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας.

Ο εμβολιασμός κατά του HPV έχει αλλάξει τα δεδομένα πρόληψης. Σε ποιες ηλικίες είναι ιδανικό να γίνεται και τι πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες που δεν έχουν εμβολιαστεί;

Αφού λοιπόν έχουμε ξεκαθαρίσει τον αιτιολογικό παράγοντα ανάπτυξης του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας είναι εύκολα αντιληπτός ο σημαντικός ρόλος του εμβολιασμού κατά του HPV. Tα τελευταία χρόνια με την κατάλληλη ενημέρωση από τους γιατρούς αλλά και την πολιτεία αυξάνεται ολοένα και περισσότερο το ποσοστό εμβολιασμού των παιδιών ηλικίας από 11 ετών και άνω. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι ο εμβολιασμός αφορά τόσο κορίτσια όσο και αγόρια και προσφέρεται δωρεάν έως και την συμπλήρωση των 18 ετών. Υπάρχουν χώρες που έχουν τον εμβολιασμό σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα εδώ και σχεδόν 2 δεκαετίες, όπως π.χ η Αυστραλία, ενώ αναμένεται τα επόμενα χρόνια να έχουν εξαλείψει σχεδόν πλήρως την εμφάνιση νέων περιστατικών.

Ο εμβολιασμός μπορεί να πραγματοποιηθεί επίσης σε γυναίκες και άντρες μεγαλύτερης ηλικίας, ακόμα και αν έχουν έρθει σε επαφή με ορισμένα στελέχη του ιού. Ωστόσο, σε αυτές τις περιπτώσεις, το κόστος του εμβολιασμού αναλαμβάνει ο ενδιαφερόμενος/η.

Πόσο σημαντικός είναι ο τακτικός γυναικολογικός έλεγχος για την έγκαιρη διάγνωση;

Ο τακτικός γυναικολογικός έλεγχος είναι το πιο σημαντικό εργαλείο που έχουμε, όχι απλά στην έγκαιρη διάγνωση του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας ή των προκαρκινικών αλλοιώσεων υψηλού βαθμού (CIN 3), αλλά και στον εντοπισμό των γυναικών που φέρουν εμμένουσα χρόνια λοίμωξη, η οποία δύναται να προκαλέσει σταδιακά αλλοιώσεις στον τράχηλο. Το φιλτράρισμα αυτών των γυναικών και η επισταμένη και εντατική παρακολούθηση τους, με την διενέργεια πιο εξεζητημένων εξετάσεων (mRNA Test, κολποσκόπηση) οδηγεί με τη σειρά του στην έγκαιρη διάγνωση των ήπιων τραχηλικών αλλοιώσεων και έτσι στην άμεση και σίγουρη αντιμετώπισή τους.

Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας που δεν πρέπει να αγνοούνται;

Τα συμπτώματα του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας δεν είναι χαρακτηριστικά για την νόσο και μπορεί να παρουσιάζονται και σε άλλες περιπτώσεις, ωστόσο τα κύρια συμπτώματα τα οποία δεν πρέπει να αγνοηθούν είναι:

• Ενδιάμεση αιμορραγία μεταξύ των εμμηνορροϊκών κύκλων.
• Έμμηνος ρύση που διαρκεί περισσότερο ή έχει μεγαλύτερη ποσότητα αίματος από το συνηθισμένο.
• Πόνος στην σεξουαλική επαφή.
• Αιμορραγία μετά την σεξουαλική επαφή.
• Πόνος στο υπογάστριο.

Ποιες είναι οι σύγχρονες μέθοδοι αντιμετώπισης της νόσου, και ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που καθορίζουν το θεραπευτικό πλάνο;

Το μέγεθος της νόσου, η ηλικία της ασθενούς, η γενική κατάσταση της ασθενούς, κάποια χαρακτηριστικά της βιολογίας της νόσου ή η επιθυμία για διατήρηση γονιμότητας, είναι μερικοί από τους παράγοντες που καθορίζουν το θεραπευτικό πλάνο.

Στην χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας έχουν θέση και οι 3 μέθοδοι – δηλαδή η κλασική ανοιχτή χειρουργική, η λαπαροσκόπηση και η ρομποτική χειρουργική, ανάλογα με συγκεκριμένες προϋποθέσεις και κριτήρια.

Υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί να εφαρμοστεί η λαπαροσκοπική χειρουργική για την αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, και σε ποιες περιπτώσεις κρίνεται απαραίτητη η ανοιχτή χειρουργική επέμβαση;

Για όγκους μικρότερους από 2 εκ , οι οποίοι μπορεί και να έχουν αφαιρεθεί στο πλαίσιο μιας κωνοειδούς εκτομής ή και όχι, μπορεί να εφαρμοστεί η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική. Ωστόσο, σε αυτές τις περιπτώσεις, ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να διαθέτει υψηλό επίπεδο χειρουργικής τεχνικής και να είναι εξοικειωμένος με τη χρήση λαπαροσκοπικών ή ρομποτικών εργαλείων.

Επιπλέον σε περιπτώσεις που χρειάζεται μόνο ο λεμφαδενικός καθαρισμός στην πύελο ή στην περιοχή της αορτής λόγω μεταστατικών λεμφαδένων, η διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί ελάχιστα επεμβατικά. Η μήτρα δεν χρειάζεται να αφαιρεθεί και ακολουθεί ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία.

Σε περιπτώσεις ριζικών χειρουργείων στην πύελο, λόγω προχωρημένης τοπικά μη μεταστατικής σε λεμφαδένες ή απομακρυσμένα όργανα, νόσου, είναι απαραίτητη η ανοιχτή χειρουργική επέμβαση με διατήρηση των νεύρων της πυέλου, η οποία είναι γνωστή ως «nerve sparing radical hysterectomy».

Πόσο σημαντική είναι η παραπομπή των ασθενών σε εξειδικευμένα ογκολογικά κέντρα, και πώς η διεπιστημονική συνεργασία επηρεάζει την επιβίωση και την ποιότητα ζωής τους;

Αυτό που πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες που έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με μια τέτοια διάγνωση είναι πως αρχικά θα πρέπει να απευθύνονται αποκλειστικά και μόνο σε εξειδικευμένους Γυναικολόγους Ογκολόγους. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό τόσο για την σωστή σταδιοποίηση της νόσου, όσο και για τον προγραμματισμό των απαραίτητων ενεργειών.

Περιπτώσεις Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας χρήζουν ογκολογικής συζήτησης στα πλαίσια ογκολογικών συμβουλίων, προκειμένου να διασφαλιστεί στο μέγιστο δυνατό πως ο θεράπων ιατρός έχει επιλέξει την σωστή αντιμετώπιση, βάση των διεθνών κατευθυντήριων οδηγιών. Σε περίπτωση που παρεκκλίνει από αυτές για συγκεκριμένους λόγους, είναι σημαντικό να υπάρχει η σύμφωνη γνώμη άλλων ειδικών (όπως ακτινοθεραπευτές ογκολόγοι, παθολόγοι ογκολόγοι κ.ά.).

Επιπλέον ο εξειδικευμένος Γυναικολόγος Ογκολόγος με αναγνωρισμένη πιστοποίηση από Ευρωπαϊκούς Φορείς είναι σε θέση να πραγματοποιήσει και το ριζικό χειρουργείο που κρίνεται απαραίτητο.

Είναι ξεκάθαρο και έχει αποδειχθεί και σε πολλές έρευνες πως η αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών από εξειδικευμένες ομάδες έχει καλύτερα ογκολογικά αποτελέσματα και παίζει καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα ζωής των ασθενών αλλά και στην γενικότερη πορεία της νόσου.

Κ. Κοτανίδη, ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε στις γυναίκες σχετικά με την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας;

Ο Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας είναι μια νόσος, η οποία σε λίγες δεκαετίες θα εξαλειφθεί, εάν εμβολιαστούν τα παιδιά!

Συμπερασματικά για όλες τις γυναίκες:

• Ο εμβολιασμός είναι το Α και το Ω στη πρόληψη. Μην τον αμελείτε στα παιδιά!
• Η ετήσια επίσκεψη κρίνεται απαραίτητη. Όσες είναι άνω των 30 ετών να υποβάλλονται σε HPV DNA test.
• Όσες έρχονται αντιμέτωπες με την διάγνωση του Καρκίνου του Τραχήλου της Μήτρας να απευθύνονται αμέσως σε εξειδικευμένους γιατρούς.

Ευχαριστούμε τον κ. Χρήστο Κοτανίδη, Υπεύθυνου τμήματος Γυναικολογικής Ογκολογίας στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας και τ. Αν. Διευθυντή Γυναικολογικής κλινικής Humboldt Βερολίνο για τις αναλυτικές πληροφορίες.

Λίγα Λόγια για τον Ιατρό

Ο κ. Κοτανίδης μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στην Ελλάδα, αποφάσισε να επεκτείνει τις γνώσεις του και τη εκπαίδευσή του στη Γερμανία. Εκεί, ξεκίνησε την ειδικότητα Μαιευτικής Γυναικολογίας στην κλινική Rochus Hospital στην πόλη Castrop-Rauxel.

Έπειτα εργάστηκε στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Λούμπεκ, η οποία αποτελεί κέντρο αναφοράς στην Λαπαροσκοπική Χειρουργική με μακρά παράδοση.

Παράλληλα ξεκίνησε την εξειδίκευση στην Γυναικολογική Ογκολογία, κατά τη διάρκεια της οποίας πραγματοποίησε σαν 1ος χειρουργός πολυάριθμες χειρουργικές επεμβάσεις καρκίνου του μαστού, συμπεριλαμβανομένου και πλαστικών αποκαταστάσεων, καθώς επίσης και ριζικές επεμβάσεις γυναικολογικής ογκολογίας.

Το 2019 αποφάσισε να αναλάβει Υπευθυνος Λαπαροσκοπικής Χειρουργικής στην κλινική Humboldt του Βερολίνου η οποία είναι αναγνωρισμένο Κέντρο Γυναικολογικής Ογκολογίας και εξειδικεύεται στην πολυσπλαχνική χειρουργική σε περιπτώσεις καρκίνου των ωοθηκών. Το 2020 κατόπιν εξετάσεων έλαβε τον τίτλο εξειδίκευσης στην Γυναικολογική Ογκολογία και προήχθει σε Αν. Διευθυντή στην Κλινική Humboldt του Βερολίνου και Υπεύθυνο Ογκολογικού Συμβουλίου για τις γυναικολογικές κακοήθειες.

Το 2022 επέστρεψε στην Ελλάδα για να παρέχει στη σύγχρονη Ελληνίδα την εξειδικευμένη φροντίδα που χρειάζεται.

Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα ckotanidis.gr ή καλέστε στο 241 053 8988.

Μπορείτε επίσης να ακολουθήσετε τον κ. Χρήστο Κοτανίδη σε Facebook, Instagram & Youtube.