Τι κι αν το σημαντικότερο πράγμα που έχεις να κάνεις βρίσκεται έξω από τον τομέα σου;

Στην καρδιά της οικονομικής θεωρίας βρίσκεται μια ιδέα τόσο απλή, όσο και ριζοσπαστική: η θεωρία της οριακής αξίας.

Σύμφωνα με αυτή, όταν λαμβάνουμε αποφάσεις, οφείλουμε να επικεντρωνόμαστε στην καλύτερη δυνατή χρήση του χρόνου, της ενέργειας ή των χρημάτων μας. Όχι σε επενδύσεις που δεν αποδίδουν πια, ούτε σε κοινωνικές προσδοκίες ή επιλογές που απλώς “φαίνονται” σωστές. Αν θέλουμε να μεγιστοποιήσουμε την απόδοση οποιασδήποτε επένδυσης -χρηματικής, χρονικής ή συναισθηματικής- το μόνο που έχει σημασία είναι η οριακή απόδοση του επόμενου βήματος.

Η θεωρία αυτή, διατυπωμένη για πρώτη φορά τον 19ο αιώνα από οικονομολόγους όπως ο Léon Walras, αποτελεί σήμερα θεμέλιο της σύγχρονης οικονομίας. Αν ρωτήσεις έναν φοιτητή που μόλις πέρασε το «Εισαγωγή στα Οικονομικά», θα σου πει πως δεν υπάρχει άλλος ορθολογικός τρόπος να σκέφτεσαι την πρόοδο.

Ωστόσο, ελάχιστοι κατανοούν το βάθος της επιρροής της. Ακόμα λιγότεροι αντιλαμβάνονται ότι προσφέρει ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ της περιέργειας –και ενάντια στον μύθο της γραμμικής εξέλιξης.

Είναι καλή ιδέα να παραιτηθείς πριν τις καλοκαιρινές διακοπές; 4 πράγματα που πρέπει να σκεφτείς

5 καθημερινές συνήθειες που μειώνουν το άγχος και ενισχύουν την παραγωγικότητα

Οι 4 πιο επιτυχημένοι μήνες γέννησης, σύμφωνα με τους ειδικούς

Τι ακριβώς επιδιώκεις να μεγιστοποιήσεις;

Οι καριέρες του σήμερα είναι κατ’ εξοχήν γραμμικές. Ξεκινάς ως product manager, πολιτικός αναλυτής ή μηχανικός. Αναρριχάσαι στην ιεραρχία, εμβαθύνεις τις γνώσεις σου, αποκτάς τίτλους. Με τον χρόνο, ενισχύεται η ταύτισή σου με τον τομέα σου, ενώ ταυτόχρονα περιορίζεται το πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπεις τον κόσμο.

Αυτή η πορεία βολεύει το σύστημα, τους εργοδότες και την οικονομία. Η εξειδίκευση αυξάνει την αποδοτικότητα, ενισχύει την προβλεψιμότητα και κρατά σε λειτουργία τον μηχανισμό. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι εξυπηρετεί εσένα.

Πολλοί δεν σταθήκαμε ποτέ να ορίσουμε, όπως θα έλεγε ένας οικονομολόγος, τον στόχο της συνάρτησης μας.

Αν σκοπός σου είναι η εκτέλεση ενός έργου με απόλυτη ακρίβεια, τότε η στενή εστίαση είναι εύλογη. Αν όμως θέλεις να οικοδομήσεις έναν βαθύτερο διανοητικό βίο, να κατανοήσεις τον κόσμο σε όλο του το εύρος, τότε η γραμμική καριέρα είναι αναποτελεσματική στρατηγική.

Και αυτό το νιώθουμε. Καθώς περνούν τα χρόνια, η καμπύλη μάθησης σταθεροποιείται. Σταματάμε να διαβάζουμε εκτός του πεδίου μας. Και σιγά-σιγά χάνουμε τη σπίθα της ανακάλυψης που μας οδήγησε κάποτε σε αυτό το μονοπάτι.

Η περιέργεια δεν φθίνει λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος. Φθίνει λόγω χαμηλής απόδοσης. Αν στοχεύεις στην εξειδίκευση που επιβραβεύει η αγορά, τα οριακά κέρδη από περαιτέρω μάθηση μειώνονται δραστικά. Αντί να αναζητήσεις κάτι νέο, παγώνεις.

Η υπερβολική εξειδίκευση υπονομεύει ακόμη και την ίδια την απόδοσή σου

Αυτό δεν είναι μόνο ζημιά για την προσωπική εξέλιξη. Είναι απειλή για την ίδια τη σκέψη μας.

Ο ψυχολόγος Philip Tetlock, στο έργο του Expert Political Judgment, κατέγραψε για δύο δεκαετίες τις προβλέψεις εκατοντάδων ειδικών. Τα αποτελέσματα ήταν αποκαλυπτικά: όσο πιο εξειδικευμένος ήταν ο ειδικός, τόσο πιο λανθασμένες οι προβλέψεις του.

Αντίθετα, οι «αλεπούδες» -όσοι είχαν ευρύ γνωστικό φάσμα- είχαν σταθερά καλύτερα αποτελέσματα από τους μονοδιάστατους «σκαντζόχοιρους».

Η αλήθεια είναι πως η ποιότητα της σκέψης απαιτεί ποικιλία οπτικών. Η ευφυΐα γεννιέται στην ένταση, όχι στην άνεση. Αν θέλεις να κατανοήσεις τον κόσμο (ή έστω να μην τον παρερμηνεύεις), η περιέργεια είναι η μόνη λογική επιλογή.

Οι γραμμικές καριέρες υπηρετούν το σύστημα. Η περιέργεια υπηρετεί τη συνείδηση.

Τη στιγμή που αλλάζεις προτεραιότητα –από τη συμμόρφωση στον εργασιακό κώδικα προς την καλλιέργεια του νου– η περιέργεια αποδεικνύεται η επένδυση με την υψηλότερη απόδοση.

Αν έχεις αφιερώσει 10.000 ώρες σε ένα πεδίο, οι επόμενες 10 θα σου δώσουν μόνο μικρές βελτιώσεις. Αν όμως αφιερώσεις 10 ώρες σε κάτι εντελώς νέο—φιλοσοφία αν είσαι μηχανικός, marketing αν είσαι χημικός, γνωσιακή επιστήμη αν είσαι νομικός—η καμπύλη μάθησης εκτινάσσεται. Όταν όλα είναι καινούργια, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να μάθεις.

Στο πλαίσιο της θεωρίας της οριακής αξίας, η απόδοση από την εξερεύνηση ενός νέου πεδίου υπερβαίνει κατά πολύ τις απολαβές της παραμονής στο οικείο. Όπως θα έλεγε και ο Walras, το καλύτερο επόμενο βήμα είναι εκείνο με το υψηλότερο οριακό όφελος –όχι εκείνο που βρίσκεται σε ευθυγράμμιση με το παρελθόν σου.

Κάποιες φορές, αυτό σημαίνει να εγκαταλείψεις κάτι που «πηγαίνει καλά» για να ακολουθήσεις κάτι εντελώς καινούργιο. Άλλες φορές, σημαίνει απλώς να τολμήσεις μια πνευματική παρέκκλιση –να διαβάσεις κβαντομηχανική ένα κυριακάτικο απόγευμα, απλώς επειδή το ένστικτό σου το ζητά.

Όπου κι αν σε πάει η περιέργεια, να θυμάσαι: δεν είναι απόσπαση από τη ζωή σου. Είναι ο πυρήνας της.

Και την επόμενη φορά που κάποιος θα σου πει πως είσαι «πολύ περίεργη», χαμογέλα. Και πες του πως ακολουθείς τους βασικούς νόμους της οικονομίας.