Nepal: Μετά την εξέγερση, η Gen Z βγήκε ξανά στους δρόμους για να καθαρίσει και στέλνει μήνυμα

Στους δρόμους τoυ Κατμαντού, ακόμη σιγοκαπνίζουν τα ερείπια του κοινοβουλίου και του Ανώτατου Δικαστηρίου. Οι φλόγες που πριν μερικά εικοσιτετράωρα τύλιξαν τα πιο εμβληματικά κτίρια της χώρας έσβησαν, αλλά στον αέρα πλανάται μια βαριά σιωπή.

Στρατιώτες περιπολούν άδειους δρόμους, επιβάλλοντας την απαγόρευση κυκλοφορίας, ενώ οι πολίτες προσπαθούν να καταλάβουν τι θα ακολουθήσει.

Το Νepal ζει τη χειρότερη κοινωνική αναταραχή των τελευταίων χρόνων: Τουλάχιστον 51 ζωές χάθηκαν μέσα σε λίγες ημέρες, σε ένα κύμα διαδηλώσεων που ξεκίνησε από την απαγόρευση των social media αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε ξέσπασμα ενάντια στη διαφθορά και τις ανισότητες που βασανίζουν τη χώρα εδώ και δεκαετίες.

Από μια ειρηνική συγκέντρωση φοιτητών και μαθητών με σχολικές στολές στο Maitighar Mandala, η διαμαρτυρία εξελίχθηκε σε γενικευμένη εξέγερση. Τα hashtags έγιναν συνθήματα στους δρόμους, και τα πανό «We want our country back» ενώθηκαν με δακρυγόνα, σφαίρες και οδοφράγματα. Οι συγκρούσεις ήταν αιματηρές, η κυβέρνηση παραδέχτηκε χρήση πραγματικών πυρών.

Η πίεση ήταν πλέον ασφυκτική. Ο Oli υπέβαλε την παραίτησή του μιλώντας για «έκτακτη κατάσταση στη χώρα». Στους δρόμους, οι διαδηλωτές πανηγύρισαν, αλλά ταυτόχρονα θρήνησαν για τους νεκρούς φίλους τους.

Η Priya Sigdel το έθεσε με ωμότητα:

«Τόσοι νέοι χάθηκαν άδικα. Αν σωπάσουμε τώρα, αυτοί και τα παιδιά τους θα συνεχίσουν το ίδιο διεφθαρμένο σύστημα. Δεν θα σταματήσουμε».

Σήμερα, η επόμενη μέρα μοιάζει θολή. Ο πρόεδρος Ramchandra Paudel καλεί σε διάλογο. Η στρατιωτική ηγεσία ζητά αυτοσυγκράτηση.

Η γενιά που οδήγησε τις κινητοποιήσεις η Gen Z επιμένει πως οι διαδηλώσεις τους ήταν ειρηνικές και οργανωμένες.

«Το κίνημα μας ήταν και παραμένει μη βίαιο», τονίζουν. Όμως η βία και οι λεηλασίες από «τυχοδιωκτικά στοιχεία» σκίασαν το μήνυμά τους.

Παρά την καταστροφή, πολλοί νέοι δεν έμειναν αδρανείς. Βγήκαν ξανά στους δρόμους, αυτή τη φορά με μάσκες και σακούλες σκουπιδιών, καθαρίζοντας τις γειτονιές τους.

Η 14χρονη Ksang Lama, που δεν μπόρεσε να διαδηλώσει, είπε με την αθωότητα και τη δύναμη της ηλικίας της:

«Το θέμα της διαφθοράς υπάρχει εδώ και πολύ, πολύ καιρό. Πιστεύω πως έχει φτάσει η ώρα να αλλάξει το έθνος μας. Ελπίζω αυτό να φέρει κάτι θετικό».

Όνειρα για μια νέα πολιτική

Πολλοί διαδηλωτές εκφράζουν την ανάγκη για νέους, ανεξάρτητους πολιτικούς. Ο 24χρονος Parash Pratap Hamal ονειρεύεται ένα Νεπάλ με ηγέτες που δεν προέρχονται από τις ίδιες οικογένειες εξουσίας. Αναφέρει ως παράδειγμα τον δήμαρχο της Κατμαντού, Balendra Shah, «έναν νέο που δείχνει ότι η αλλαγή είναι εφικτή».

Ακόμα και μεγαλύτεροι πολίτες αισθάνονται ότι κάτι έχει αλλάξει. Ο 36χρονος Rakesh Niraula δηλώνει:
«Υπάρχει ελπίδα για καλύτερη διακυβέρνηση. Νιώθουμε πως ήταν μάθημα για τους ηγέτες, ώστε η χώρα να έχει ένα λαμπρό μέλλον».

Οι διαδηλωτές συζητούν διαδικτυακά και δια ζώσης την πιθανότητα να στηρίξουν μια μεταβατική κυβέρνηση με επικεφαλής την πρώην ανώτατη δικαστή Sushila Karki, μια φιγούρα με κύρος αλλά και περιορισμούς.

Η σκοτεινή πλευρά

Παράλληλα, η καταστροφή άφησε πολλούς συγκλονισμένους. Ο επιχειρηματίας Prabhat Paudel σοκαρίστηκε βλέποντας το Ανώτατο Δικαστήριο στις φλόγες:
«Είναι εθνικό μας πλούτο. Δεν έπρεπε να συμβεί».

Και ο στρατός, όπως και οι διαδηλωτές, δείχνουν με το δάχτυλο τους «οπορτουνιστές» που βρήκαν χώρο να λεηλατήσουν και να καταστρέψουν.

Η επόμενη μέρα

Η χώρα βρίσκεται τώρα σε λεπτή ισορροπία. Πανεθνικές απαγορεύσεις κυκλοφορίας, έλεγχοι ταυτότητας σε κάθε γωνιά και κάλεσμα του στρατού προς τους νέους για συμμετοχή σε ειρηνευτικό διάλογο. Οι ηγέτες των φοιτητών ετοιμάζουν μια νέα λίστα αιτημάτων, ζητώντας διαφάνεια, δικαιοσύνη και ελπίδα.

Όμως πέρα από την πολιτική, η εικόνα που μένει είναι αυτή των νέων που μέσα στις στάχτες, προσπαθούν να φτιάξουν ξανά τον δρόμο τους και η αίσθηση πως, όσο κι αν η παλιά ελίτ αντιστέκεται, το μέλλον του Νεπάλ ανήκει σε αυτούς.

Τι πυροδότησε τις διαδηλώσεις;

Η χρήση των social media στο Νεπάλ είναι ευρεία: η ανάλυση της ψηφιακής συμβουλευτικής εταιρίας Kepios έδειχνε 14.3 εκατομμύρια ενεργές ταυτότητες χρηστών social media στην αρχή του 2025, σχεδόν το μισό του πληθυσμού αν κάθε ταυτότητα αντιστοιχούσε σε άτομο.

Η κυβέρνηση είχε δώσει διαταγή στις πλατφόρμες να εγγραφούν στο Υπουργείο Επικοινωνιών και Πληροφορικής, μετά από εντολή του Ανώτατου Δικαστηρίου (που εκδόθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους) ώστε οι αρχές να μπορούν να παρακολουθούν «απαγορευμένο περιεχόμενο».

Η προθεσμία εγγραφής που εκδόθηκε στις 28 Αυγούστου έδινε επτά ημέρες και όσες πλατφόρμες δεν συμμορφώθηκαν θα απενεργοποιούνταν. Μερικές, όπως το TikTok και το Viber, εγγράφηκαν αλλά άλλες όχι κι έτσι η κυβέρνηση απενεργοποίησε 26 πλατφόρμες, μεταξύ των οποίων το Facebook, το WhatsApp και το Instagram.

Η απόφαση απειλούσε τόσο τη δυνατότητα των δημιουργών περιεχομένου να κερδίσουν χρήματα μέσω monetization, όσο και τις επιχειρήσεις που εξαρτώνται από τα social media ενώ προκάλεσε ανησυχία για την ελευθερία του Τύπου.

Τι είναι το κίνημα «nepo kids»;

Το κίνημα για τα «nepo kids» (μιμούμενο το πρότυπο από το διεθνές «nepo baby») ξεκίνησε την πορεία του διαδικτυακά: χρήστες σε TikTok και Reddit δημοσίευαν εικόνες και βίντεο από τα παιδιά πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων απογόνων πρώην πρωθυπουργών και υπουργών, κατηγορώντας τους ότι ζουν πλουσιοπάροχα με δημόσιο χρήμα.

Τα posts κυκλοφόρησαν με hashtags όπως #PoliticiansNepoBabyNepal, #NepoKids και #NepoBabies, ένα viral TikTok ξεπέρασε 1.3 εκατ. views.

Στο φόντο αυτό, διαδηλωτές δήλωναν στο BBC ότι η απαγόρευση των social media ήταν η αφορμή, αλλά ο πραγματικός στόχος ήταν η καταπολέμηση της διαφθοράς:

Πού έγιναν οι διαδηλώσεις;

Όλα ξεκίνησαν στη γειτονιά New Baneshwar της Κατμαντού, όπου βρίσκεται και το κοινοβούλιο. Εκτός από την άρση της απαγόρευσης, οι διαδηλωτές απαιτούσαν την παραίτηση του Πρωθυπουργού και τη δημιουργία ανεξάρτητου οργάνου για την εποπτεία κατά της διαφθοράς.

Τα πράγματα εξελίχθηκαν σε βίαιες συγκρούσεις όταν οι αρχές ενίσχυσαν την ασφάλεια στην περιοχή.

Οι κινητοποιήσεις εξαπλώθηκαν και σε άλλες πόλεις: Damak, Birtamod, Itahari, Biratnagar, Janakpur, Bharatpur, Pokhara, Birgunj, Butwal, Bhairahawa, Tulsipur και Dhangadhi με ορισμένους διαδηλωτές να επιτίθενται και στη κατοικία του Πρωθυπουργού.

Πώς απάντησε η κυβέρνηση;

Επιβλήθηκαν απαγορεύσεις κυκλοφορίας σε περιοχές της χώρας, ανάμεσα στις οποίες Κατμαντού, Pokhara και Itahari (πληροφορίες από Himalayan Times). Ο στρατός κλήθηκε για ενίσχυση των δυνάμεων ασφαλείας, αφού διαδηλωτές πέρασαν σε περιοχές απαγορευμένες και στο χώρο του Κοινοβουλίου.

Η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Νεπάλ συνέστησε αυτοσυγκράτηση, υπενθυμίζοντας ότι το Σύνταγμα και οι διεθνείς νόμοι προστατεύουν το δικαίωμα της ειρηνικής διαμαρτυρίας.

Ο Gagan Kumar Thapa, γενικός γραμματέας του κόμματος Nepali Congress (μέρος του κυβερνητικού συνασπισμού), δήλωσε ότι ο KP Sharma Oli πρέπει να αναλάβει πλήρως την ευθύνη και καταδίκασε την ακραία καταστολή. Το κύριο αντιπολιτευόμενο κόμμα, CPN (Maoist Center), επίσης ζήτησε την παραίτηση του Oli.

Τη Δευτέρα το βράδυ ο υπουργός εωτερικών Ramesh Lekhak παραιτήθηκε, αναλαμβάνοντας την ευθύνη για την αιματηρή καταστολή. Ο Πρωθυπουργός εξέφρασε λύπη και προανήγγειλε οικονομική ενίσχυση για τις οικογένειες των θυμάτων και δωρεάν περίθαλψη για τους τραυματίες.

Από τη μεριά του ο υπουργός επικοινωνίας Prithvi Subba Gurung ανακοίνωσε ότι η απαγόρευση των social media ανακλήθηκε και οι πλατφόρμες λειτουργούν.

Παρ’ όλα αυτά, οι διαδηλώσεις φαινόταν να συνεχίζονται: πολλοί νέοι αγνόησαν τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας και παρέμειναν κοντά στο Κοινοβούλιο ενώ κάποιες ομάδες έβαλαν φωτιά και στο σπίτι του Gurung.