Η Claudia Cardinale έφυγε γεμάτη στα 87: «Έζησα περισσότερες από 150 ζωές»

Η Claudia Cardinale έφυγε από τη ζωή στα 87 της στο Nemours της Γαλλίας, με τα παιδιά της δίπλα της, όπως ανακοίνωσε ο ατζέντης της Laurent Savry, ο οποίος μίλησε για την κληρονομιά μιας ελεύθερης και εμπνευσμένης γυναίκας, τόσο ως καλλιτέχνιδας όσο και ως ανθρώπου που δεν ακολούθησε ποτέ την πεπατημένη, που δεν ζήτησε την άδεια κανενός για να ορίσει τη ζωή της και που, με τον τρόπο της, κατέληξε να συμβολίζει πολύ περισσότερα από μια επιτυχημένη καριέρα στον κινηματογράφο. Γιατί αυτό που μένει σήμερα δεν είναι μόνο οι τίτλοι των ταινιών, ούτε η εικόνα μιας γυναίκας που υπήρξε μούσα διάσημων σκηνοθετών, αλλά η αίσθηση μιας διαδρομής που αρνήθηκε πεισματικά να περιοριστεί στις κατηγορίες που άλλοι ήθελαν να της φορέσουν.

Γεννημένη τον Απρίλιο του 1938 στην Τυνησία από Σικελούς γονείς, δεν μεγάλωσε με φιλοδοξίες για red carpets ή εξώφυλλα. Στα δεκαέξι της κέρδισε έναν τοπικό διαγωνισμό ομορφιάς με τίτλο «Η πιο όμορφη Ιταλίδα στην Τύνιδα» και το βραβείο ήταν ένα ταξίδι στο Φεστιβάλ Βενετίας. Εκεί την πλησίασαν σκηνοθέτες και παραγωγοί, εκεί άκουσε για πρώτη φορά τη λέξη καριέρα, εκεί της πρότειναν έναν κόσμο που δεν είχε φανταστεί. Η ίδια δίστασε. Ήθελε να γίνει δασκάλα. Δεν είχε μεγαλώσει μέσα στην ιδέα της δημοσιότητας, ούτε τη γοήτευαν οι εύκολες υποσχέσεις.

Ήταν ο πατέρας της που της είπε να δοκιμάσει «αυτό το πράγμα που λέγεται σινεμά», κι έτσι άρχισε μια διαδρομή που θα κρατούσε πάνω από έξι δεκαετίες, μια διαδρομή που θα την έκανε σύμβολο όχι μόνο μιας εποχής αλλά και μιας ολόκληρης αντίληψης για το τι σημαίνει να ζεις χωρίς να απολογείσαι.

Ο Robert Redford, που έφυγε από τη ζωή στα 89, έλεγε «Η καλύτερη εκδίκηση είναι η τεράστια επιτυχία»

Τα πρώτα χρόνια δεν ήταν καθόλου απλά

Έπαιζε μικρούς ρόλους, σε παραγωγές που δεν την έφεραν αμέσως στο κέντρο της προσοχής. Παράλληλα, ήρθε αντιμέτωπη με μια σκληρή προσωπική εμπειρία: βιάστηκε ως έφηβη και έμεινε έγκυος. Ένας μέντοράς της την έπεισε να γεννήσει κρυφά στο Λονδίνο, κι έτσι ο γιος της Patrick παρουσιαζόταν για χρόνια ως μικρότερος αδελφός της. Εκείνη δεν το έκρυψε αργότερα, αλλά αρνήθηκε να το αφήσει να καθορίσει την αφήγησή της. Δεν αναζήτησε συμπόνια, δεν το μετέτρεψε σε προσωπικό δράμα για δημόσια κατανάλωση. Το αντιμετώπισε όπως και όλα τα εμπόδια της ζωής της: προχωρώντας.

Υπήρχε όμως και κάτι ακόμη. Επειδή μιλούσε γαλλικά, αραβικά και τη σικελική διάλεκτο των γονιών της, η ιταλική της προφορά θεωρήθηκε ακατάλληλη για τις πρώτες ταινίες και η φωνή της ντουμπλαριζόταν από άλλες ηθοποιούς. Αργότερα όμως, όταν μιλούσε πλέον άπταιστα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και ισπανικά, η ίδια δάνειζε τη φωνή της στις διεθνείς εκδόσεις των ταινιών της, αποδεικνύοντας πως τίποτα δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μόνιμα εναντίον της.

01

06

Το 1963 ήρθε η χρονιά που άλλαξε τα πάντα

Ο Federico Fellini τη διάλεξε για το «8 1/2», μια ταινία που θεωρείται μέχρι σήμερα κορυφαία στιγμή του παγκόσμιου κινηματογράφου, και ο Luchino Visconti τη θέλησε για τον «Γατόπαρδο», το έργο που αποτύπωσε με απαράμιλλη δύναμη το τέλος μιας αριστοκρατίας και την άνοδο μιας νέας τάξης πραγμάτων. Η ίδια θα θυμόταν αργότερα πως ο Visconti τη φανταζόταν μελαχρινή με μακριά μαλλιά, ενώ ο Fellini την ήθελε ξανθιά. Δεν διάλεξε πλευρά. Δεν την ενδιέφερε ποτέ να χωρέσει σε ένα καλούπι, ούτε καλλιτεχνικό ούτε προσωπικό.

Ακολούθησε το Χόλιγουντ. Στον «Ροζ Πάνθηρα» του Blake Edwards στάθηκε ισότιμα δίπλα στον David Niven και τον Peter Sellers, χωρίς να χαθεί στη σκιά τους. Στο «Once Upon A Time In the West» του Sergio Leone απέδειξε ότι μια γυναίκα μπορούσε να είναι το κέντρο βάρους σε ένα γουέστερν χωρίς να περιορίζεται σε διακοσμητικό ρόλο. Οι κριτικοί μίλησαν για την ενσάρκωση της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής γοητείας, αλλά η ίδια δεν σχολίαζε ποτέ τον μύθο της. Δεν είχε ανάγκη να υπερασπιστεί τίποτα.

Αναπολώντας αργότερα την καριέρα της, θυμόταν μια φράση του David Niven στα γυρίσματα του Ροζ Πάνθηρα. Της είχε πει πως μαζί με τα σπαγγέτι ήταν η σπουδαιότερη ιταλική εφεύρεση.

«Η καλύτερη φιλοφρόνηση που μου έκαναν ποτέ ήταν από τον David Niven, κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του Ροζ Πάνθηρα. Μου είπε: Claudia, μαζί με τα σπαγγέτι, είσαι η σπουδαιότερη ιταλική εφεύρεση».

Η ιδιωτική ζωή της Claudia Cardinale δεν υπήρξε ποτέ μια σιωπηλή υποσημείωση πίσω από τις ταινίες της αλλά ένα πεδίο όπου η πραγματικότητα δεν χαρίστηκε ούτε στις προσδοκίες ούτε στα στερεότυπα

Λίγο πριν κλείσει τα είκοσι της χρόνια, έπεσε θύμα απαγωγής και βιασμού από έναν άντρα πολύ μεγαλύτερό της, όπως η ίδια είχε αποκαλύψει χρόνια αργότερα, έμεινε έγκυος και αρνήθηκε να αποβάλει παρά την πίεση του δράστη, με την οικογένειά της να στέκεται ακλόνητη στο πλευρό της και τον παραγωγό Franco Cristaldi -τότε επαγγελματικό συνοδοιπόρο και μετέπειτα σύντροφό της- να τη στέλνει στο Λονδίνο για να αποφύγει το σκάνδαλο. Εκεί γεννήθηκε ο Patrick, ο οποίος για χρόνια παρουσιαζόταν ως μικρότερος αδελφός της, κι η ίδια ξεκίνησε μια σχέση με τον Cristaldi που τελικά εξελίχθηκε σε γάμο χωρίς αγάπη, όπως η ίδια παραδέχτηκε, ακυρωμένο από την ίδια επειδή δεν ήθελε να ζήσει υπό όρους που άλλοι είχαν επιβάλει.

Το τέλος αυτής της σχέσης το 1975 σήμανε και την αρχή του μεγάλου της έρωτα με τον σκηνοθέτη Pasquale Squitieri, με τον οποίο απέκτησε την κόρη της Claudia, αρνούμενη όμως να τον παντρευτεί, όπως έλεγε, επειδή η μνήμη της βίας που είχε υποστεί και η ανάγκη να κρατήσει διαχωρισμένες την ιδιωτική και τη δημόσια ζωή της δεν της επέτρεπαν δεσμεύσεις που θα έμοιαζαν με σύμβαση.

Ενδιάμεσα υπήρξαν φλερτ που η ίδια ανέφερε αργότερα χωρίς διάθεση σκανδαλοθηρίας, όπως εκείνο με τον Marlon Brando, ο ανεκπλήρωτος έρωτας του Mastroianni που, όπως είχε πει, της έκανε πρόταση αγάπης σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση, και η βαθιά φιλία με τον Alain Delon -όλα περιστατικά που δεν άλλαξαν ποτέ το κέντρο βάρους της. Μια γυναίκα που αρνήθηκε να καθοριστεί από τα τραύματά της ή από τους άντρες που την αγάπησαν και προτίμησε να γράψει η ίδια την αφήγηση της ζωής της χωρίς να ζητήσει καμία άδεια.

Δεν επαναπαύτηκε ποτέ

Το 2000 ανακηρύχθηκε Πρέσβειρα Καλής Θέλησης της UNESCO για τη δράση της υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών. Το 2002 τιμήθηκε στο Φεστιβάλ Βερολίνου για το σύνολο της καριέρας της. Το 2020 εμφανίστηκε στη σειρά Bulle, αποδεικνύοντας ότι ο χρόνος μπορεί να περνά αλλά δεν επιβάλλει σιωπή σε όποιον δεν του τη χαρίζει.

Κοιτώντας πίσω, έλεγε πως έζησε περισσότερες από εκατόν πενήντα ζωές.

«Έζησα περισσότερες από 150 ζωές: πόρνη, αγία, ρομαντική, κάθε είδους γυναίκα. Είναι υπέροχο να έχεις την ευκαιρία να αλλάζεις συνεχώς τον εαυτό σου».

Πράγματι. Είχε παίξει γυναίκες κάθε ηλικίας και κοινωνικής θέσης, ηρωίδες και αντιηρωίδες, χαρακτήρες γεμάτους αντιφάσεις. Και αυτή η δυνατότητα να μεταμορφώνεται ήταν που την ενδιέφερε περισσότερο από την εικόνα της. Καθόλη τη διάρκεια της πορείας της απέδειξε πως δεν ήθελε να είναι μούσα κανενός ούτε να καταχωρηθεί σε ένα μόνο είδος ρόλου.

Η Cardinale ανήκει σε μια γενιά ηθοποιών που αντιμετώπισαν το σινεμά όχι ως όχημα δημοσιότητας αλλά ως χώρο δημιουργίας. Συνεργάστηκε με σκηνοθέτες που άλλαξαν την κινηματογραφική γλώσσα και άφησε πίσω της ρόλους που αντέχουν στον χρόνο. Αλλά το σημαντικότερο είναι ότι έζησε σε μια εποχή που ζητούσε από τις γυναίκες να χωρέσουν σε συγκεκριμένα καλούπια και αρνήθηκε να το κάνει.

Δεν ήταν σαφώς μόνο ηθοποιός

Υπήρξε δημόσιο πρόσωπο που πήρε θέση για τα δικαιώματα των γυναικών όταν αυτό δεν ήταν αυτονόητο. Η δράση της στην UNESCO δεν ήταν απλή τιμητική διάκριση αλλά συνέχεια μιας ζωής που δεν δεχόταν την παθητικότητα ως επιλογή.

Χωρίς αμφιβολία, η Cardinale υπήρξε ηθοποιός που συνδύασε την ομορφιά με την ουσία χωρίς να αφήσει την πρώτη να καταπιεί τη δεύτερη. Υπήρξε γυναίκα που αρνήθηκε να απολογηθεί για τις επιλογές της, καλλιτέχνις που δεν χώρεσε ποτέ σε μία μόνο κατηγορία. Και ίσως αυτό να είναι το πιο σημαντικό που αφήνει πίσω της. Την ιδέα ότι μπορείς να ζήσεις πολλές ζωές χωρίς να προδώσεις καμία.

Πέντε άγνωστα πράγματα για μια γυναίκα που δεν βολεύτηκε ποτέ

1. Το πραγματικό της όνομα ήταν Claude Joséphine Rose Cardinale, υιοθέτησε όμως το «Claudia» για να ακούγεται πιο διεθνές και εύηχο.
2. Μιλούσε άπταιστα ιταλικά, γαλλικά, αγγλικά και ισπανικά, ντουμπλάροντας η ίδια τις ταινίες της για τις διεθνείς εκδόσεις.
3. Αν και έγινε διάσημη ως Ιταλίδα ηθοποιός, γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τυνησία, πριν μετακομίσει στην Ιταλία για την καριέρα της.
4. Η χαρακτηριστική κλεψύδρα σιλουέτα της θεωρείται εμβληματική, αν και στην αρχή επικρίθηκε επειδή δεν ταίριαζε στα τυπικά πρότυπα ομορφιάς της εποχής.
5. Συχνά ενσάρκωνε δυνατές και ανεξάρτητες γυναίκες, αφήνοντας το στίγμα της ως σύμβολο γυναικείας χειραφέτησης στη δεκαετία του ’60 και ’70.

30 αξεπέραστες φράσεις της

1. «Η ομορφιά είναι δύναμη, το χαμόγελο είναι το σπαθί της».
2. «Έρχεται μια στιγμή που πρέπει να πάψεις να διασχίζεις ωκεανούς για ανθρώπους που δεν θα περνούσαν ούτε μια λακκούβα για σένα».
3. «Δεν φοβάμαι τις καταιγίδες, μαθαίνω πώς να κυβερνώ το καράβι μου».
4. «Το καλύτερο αξεσουάρ που μπορεί να φορέσει μια γυναίκα είναι η αυτοπεποίθηση».
5. «Η ζωή είναι πολύ μικρή για να κρατάς κακίες. Η συγχώρεση είναι ελευθερία».
6. «Η επιτυχία δεν είναι το κλειδί για την ευτυχία. Η ευτυχία είναι το κλειδί για την επιτυχία. Αν αγαπάς αυτό που κάνεις, θα πετύχεις».
7. «Τα μόνα όρια στη ζωή είναι αυτά που βάζεις εσύ».
8. «Η πραγματική ομορφιά δεν είναι η τελειότητα, είναι η αυτοπεποίθηση και η αυθεντικότητα».
9. «Η δύναμη δεν έρχεται από αυτά που μπορείς να κάνεις· έρχεται από το να ξεπερνάς αυτά που νόμιζες ότι δεν μπορούσες».
10. «Η μεγαλύτερη περιπέτεια είναι να ζήσεις τη ζωή των ονείρων σου».
11. «Μην περιμένεις την τέλεια στιγμή. Πάρε τη στιγμή και κάν’ την τέλεια».
12. «Γίνε η γυναίκα που κάνει τις άλλες γυναίκες να θέλουν να ανεβάσουν τον πήχη».
13. «Το να αγαπάς και να αγαπιέσαι είναι το μεγαλύτερο δώρο».
14. «Η επιτυχία δεν μετριέται με το πόσα χρήματα βγάζεις αλλά με το πόση διαφορά κάνεις στις ζωές των άλλων».
15. «Αγκάλιασε κάθε πρόκληση σαν μια ευκαιρία για εξέλιξη».
16. «Η αξία σου δεν μειώνεται επειδή κάποιος δεν μπορεί να τη δει».
17. «Η ζωή είναι πολύ μικρή για να τη σπαταλάς με αρνητικούς ανθρώπους. Πλαισιώσου από εκείνους που σε στηρίζουν».
18. «Δεν χρειάζεται να είσαι τέλεια για να είσαι υπέροχη».
19. «Το μόνο άτομο που πρέπει να προσπαθείς να ξεπεράσεις είναι ο εαυτός σου χθες».
20. «Πίστεψε στον εαυτό σου και θα γίνεις ασταμάτητη».
21. «Η ζωή είναι σκληρή, αγαπημένη μου, αλλά κι εσύ είσαι».
22. «Μην φοβάσαι να δείξεις το φως σου. Ο κόσμος το χρειάζεται».
23. «Η καλύτερη εκδίκηση είναι η τεράστια επιτυχία».
24. «Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια, κάνε λεμονάδα. Μετά βρες κάποιον που η ζωή του δίνει βότκα και κάντε πάρτι».
25. «Η στάση σου καθορίζει το ύψος σου».
26. «Δεν είσαι ποτέ πολύ μεγάλη για να θέσεις νέους στόχους ή να ονειρευτείς καινούρια όνειρα».
27. «Ο μόνος τρόπος να κάνεις σπουδαία δουλειά είναι να αγαπάς αυτό που κάνεις».
28. «Η επιτυχία δεν είναι η απουσία αποτυχιών, είναι το θάρρος να συνεχίζεις παρά τα εμπόδια».
29. «Μην αφήσεις κανέναν να θαμπώσει τη λάμψη σου».
30. «Είσαι ικανή για σπουδαία πράγματα. Πίστεψέ το και κάν’ τα πραγματικότητα».