Τι σημαίνει όταν ένα άτομο παραπονιέται συνεχώς, σύμφωνα με την ψυχολογία

Όλοι γκρινιάζουν λίγο ή πολύ. Αφορμές δίνονται πολύ συχνά εξάλλου. Όταν τα σχέδιά μας δεν εξελίσσονται όπως τα περιμέναμε, όταν έχουμε περάσει μια δύσκολη μέρα στη δουλειά ή όταν έχουμε τσακωθεί με κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, σχεδόν φυσικά μας βγαίνει η ανάγκη να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας. Αυτή η αντίδραση λοιπόν είναι πρώτα από όλα ανθρώπινη και μέχρι και ωφέλιμη για την ψυχική μας υγεία, καθώς μας επιτρέπει να αποφορτίσουμε την ενόχλησή μας.

Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα άτομα που κάπου χάνουν τον έλεγχο και κάνουν το παράπονο και την επίκριση τρόπο ζωής, είτε το αντιλαμβάνονται είτε όχι. Αυτή η στάση, μακροπρόθεσμα, φθείρει τις κοινωνικές σχέσεις και επιδεινώνει την ψυχική υγεία του ίδιου του ατόμου.

Μην αρχίζεις με γκρίνια την εβδομάδα σου: 4 συνήθειες για να ξεκινάει θετικά και παραγωγικά

Τι είναι ο χρόνιος θυματοκεντρισμός

Ο ψυχολόγος Havier Molina εξηγεί ότι αυτού του είδους τα άτομα χρησιμοποιούν το παράπονο ως ασπίδα απέναντι στην ευθύνη, καθώς συχνά προσπαθούν να βρουν κάποιον άλλον υπεύθυνο για τα αρνητικά που τους συμβαίνουν, χωρίς να κάνουν αυτοκριτική. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως χρόνιος θυματοκεντρισμός, δεν είναι απλώς μια αρνητική στάση, αλλά μια πολύπλοκη συναισθηματική δυναμική που μπορεί να επηρεάσει βαθιά την κοινωνική, επαγγελματική και συναισθηματική ζωή τόσο των ίδιων όσο και των γύρω τους.

Ο χρόνιος θυματοκεντρισμός εκδηλώνεται σε άτομα που υιοθετούν –πολλές φορές χωρίς πλήρη επίγνωση– μια στάση μόνιμου παραπόνου και αυτολύπησης. Πρόκειται για άτομα που συστηματικά διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα για να τοποθετηθούν στον ρόλο του θύματος, χωρίς να αναλαμβάνουν καμία ευθύνη για τις πράξεις ή τις αποφάσεις τους. Για κάθε πρόβλημα, υπάρχει φταίει κάποιος άλλος: η κοινωνία, ο/η σύντροφος, το αφεντικό, οι φίλοι, η οικογένεια ή ακόμα και η μοίρα.

Ο θυματοκεντρισμός έχει πραγματικές και βαθιές συνέπειες. Μία από αυτές είναι η επιδείνωση του συναισθηματικού περιβάλλοντος, τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για όσους το περιβάλλουν, εξηγεί ο Μολίνα. Το συνεχές παράπονο λειτουργεί σαν ένα αόρατο δηλητήριο που μολύνει τις σχέσεις, δημιουργεί εντάσεις και διαβρώνει την αμοιβαία εμπιστοσύνη.

Το προφίλ ενός θυματοκεντρικού ατόμου

Αν και δεν είναι πάντα εύκολο να εντοπιστούν αυτά τα άτομα από την πρώτη επαφή, υπάρχουν κάποια επαναλαμβανόμενα μοτίβα που τους κάνουν να ξεχωρίζουν. Ο ψυχολόγος αναφέρει ότι το θυματοκεντρικό άτομο συνήθως παρουσιάζει τουλάχιστον τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά:

• Διαστρέβλωση της πραγματικότητας: όλα ερμηνεύονται μέσα από το φίλτρο της προσωπικής αδικίας. Οι προθέσεις των άλλων παρερμηνεύονται και μετατρέπονται σε φανταστικές προσβολές.
• Συνεχής θρήνος: αντί να αναζητήσουν λύσεις, αυτά τα άτομα βρίσκουν στο παράπονο μια μορφή προσωπικής επιβεβαίωσης. Η προσοχή που λαμβάνουν για τον πόνο τους τους παρέχει ένα είδος συναισθηματικής ανταμοιβής.
• Αναζήτηση ενόχων: πάντα υπάρχει κάποιος άλλος να κατηγορηθεί. Ποτέ δεν αναγνωρίζουν ότι οι αποφάσεις ή οι στάσεις τους μπορεί να επηρέασαν την εξέλιξη μιας κατάστασης.
• Καθόλου αυτοκριτική: η ενδοσκόπηση απουσιάζει. Δεν υπάρχει χώρος για προσωπική ανάλυση ή βελτίωση. Η ευθύνη και η ενοχή ανήκουν πάντοτε στους άλλους.

H Gen Z πηγαίνει στην «Ψ» πιο εύκολα από άλλες γενιές: Νέο trend ή άμεση ανάγκη; - H ειδικός απαντά

H ενίσχυση της αυτοεκτίμησης για την αλλαγή στάσης

Aν και αυτή η συμπεριφορά μπορεί να φαίνεται βαθιά ριζωμένη, υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ. Οι ψυχολόγοι τονίζουν ότι το πρώτο βήμα για να ξεπεραστεί ο θυματοκεντρισμός (όπως και πολλά άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας, εξάλλου) είναι η αναγνώρισή του. Η αποδοχή ότι κάποιος έχει παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο παραπόνων και εξωτερικών ευθυνών είναι ουσιαστική για την έναρξη μιας διαδικασίας αλλαγής.

Η ψυχοθεραπεία, και ιδιαίτερα η γνωστική-συμπεριφορική, μπορεί να βοηθήσει αυτά τα άτομα να αναδιαμορφώσουν τις σκέψεις τους, να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους και να ενισχύσουν την αυτοεκτίμησή τους. Σημαντικό ρόλο παίζει επίσης και το περιβάλλον: συγγενείς και φίλοι πρέπει να μάθουν να θέτουν όρια και να αποφεύγουν την ενίσχυση της θυματοκεντρικής συμπεριφοράς μέσω υπερβολικής προσοχής ή υπερπροστασίας.

01

03