Ο εγκέφαλός σου μιλά τρεις γλώσσες: Τι γίνεται όταν αυτές οι 3 φωνές διαφωνούν

Έχεις νιώσει ποτέ διχασμένη μπροστά σε μια απόφαση, όταν το μυαλό λέει ένα πράγμα, αλλά το σώμα σου αντιδρά διαφορετικά; Ίσως η καρδιά σου να φτερουγίζει από ενθουσιασμό, ενώ το έντερό σου σφίγγεται από άγχος. Αν σου φαίνεται γνώριμο, δεν είσαι μόνη. Η νευροεπιστήμη επιβεβαιώνει αυτό που διαισθητικά υποψιαζόμασταν: δεν σκεφτόμαστε μόνο με το μυαλό. Πρώτα νιώθουμε, δρούμε -και έπειτα σκεφτόμαστε.

Η νευροπλαστική σου πραγματικότητα

Είχες ποτέ προαίσθημα για κάτι; Αυτό είναι ο άξονας εγκεφάλου-εντέρου σε λειτουργία: ένα περίπλοκο δίκτυο νευρώνων και χημικών σημάτων που επηρεάζουν τη συναισθηματική ρύθμιση και την ψυχική ευελιξία, μέσα από συνεχή, αμφίδρομη επικοινωνία μεταξύ του εντερικού και του κεντρικού νευρικού συστήματος (Gershon, 1998).

Ένιωσες ποτέ την καρδιά σου να ξεχειλίζει από αγάπη; Αυτή είναι η λεγόμενη «συνοχή καρδιάς-εγκεφάλου». Η νευροκαρδιολογία ερευνά τη συμβολή της καρδιάς στην επεξεργασία των συναισθημάτων και στη νοητική διαύγεια. Έχει αποδειχθεί ότι η συνοχή αυτή υποστηρίζει τη φυσιολογική αρμονία του οργανισμού και ενισχύει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων (McCraty et al., 2009).

Και ο αιφνίδιος φόβος που σε κυριεύει χωρίς εμφανή λόγο; Είναι αποτέλεσμα του μεταιχμιακού συστήματος, και συγκεκριμένα της αμυγδαλής, που ενεργοποιεί τις αυτόματες αντιδράσεις επιβίωσης -πάλη, φυγή, πάγωμα ή υποταγή. Οι αντιδράσεις αυτές εδράζονται στην επεξεργασία απειλών και την ενεργοποίηση του αυτόνομου νευρικού συστήματος (Harvard Health Publishing, 2023).

Κάθε ένα από αυτά τα συστήματα δημιουργεί νέες νευρωνικές διαδρομές. Όταν μαθαίνουμε να «συντονιζόμαστε» και με τα τρία, δρούμε με εσωτερική συνοχή και επαναπρογραμματίζουμε το νευρικό μας σύστημα και τη συμπεριφορά μας. Αυτή είναι η δύναμη της νευροπλαστικότητας.

Να ζεις, ν΄αγαπάς, να ταξιδεύεις: Πώς τα ταξίδια ενισχύουν τη δημιουργικότητα

Αν χρησιμοποιείς αυτές τις 8 κινήσεις σε συζήτηση ασκείς μεγαλύτερη επιρροή από όσο νομίζεις

Είναι το ChatGPT ο νέος «σύμμαχος» της ψυχοθεραπείας;

Είσαι όσο αισθάνεσαι: Πώς η ηλικία που αισθανόμαστε επηρεάζει τη ζωή μας

Όταν οι τρεις φωνές διαφωνούν

Φαντάσου ότι σου προσφέρουν μια νέα δουλειά. Το μυαλό σου λέει πως είναι έξυπνη κίνηση. Η καρδιά σου διστάζει -ίσως γιατί θα αποχωριστείς ανθρώπους που αγαπάς. Και το έντερό σου; Ανακατεύεται κάθε φορά που το σκέφτεσαι.

Αυτό το εσωτερικό μπέρδεμα δεν είναι απλώς στρες· είναι βιολογική δυσαρμονία. Όταν οι τρεις «εγκέφαλοι» δεν συμφωνούν, ο οργανισμός εγκλωβίζεται σε άκαμπτα, προστατευτικά μοτίβα που περιορίζουν την ευελιξία και θολώνουν την κρίση. Η καλή είδηση είναι ότι η νευροπλαστικότητα επιτρέπει την αναδιαμόρφωση αυτών των μοτίβων.

Η Sarah παρέμενε σε μια μακροχρόνια σχέση που την εξουθένωνε. Το μυαλό της επέμενε να συνεχίσει. Η καρδιά της πονούσε. Το έντερό της ήταν μόνιμα σφιγμένο. Μέσα από συνεδρίες coaching βασισμένες στη σύνδεση νου και σώματος, κατάφερε να συμβιβάσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις της. Παρότι δύσκολη, η απόφαση να αποχωρήσει ήταν λυτρωτική. Από εκείνη τη στιγμή, ο εγκέφαλός της ενσωμάτωσε μια νέα πεποίθηση: Μπορώ να επιλέξω τον εαυτό μου και να είμαι ασφαλής.

Η Anna, στέλεχος στον χώρο της υγείας, κλήθηκε να ηγηθεί ενός νέου τμήματος. Το μυαλό της ένιωθε δισταγμό. Η καρδιά της, ενθουσιασμένη. Όμως η βεβαιότητα ήρθε όταν ένιωσε ένα ήρεμο «ναι» βαθιά μέσα της. Εκείνη η στιγμή δεν ήταν απλώς συναισθηματική -ήταν νευροχημική. Πράττοντας με πλήρη εσωτερική ευθυγράμμιση, διαμόρφωσε ένα νέο νευρικό μοτίβο: εμπιστοσύνη στον εαυτό και ηγεσία με θάρρος.

Ο Jasper, μηχανικός λογισμικού, προήχθη και του έγινε πρόταση από μία startup. Στα χαρτιά φαινόταν ιδανική. Το μυαλό του έλεγε ναι, το έντερό του όμως διαμαρτυρόταν: κράμπες, αϋπνίες, συνεχής δισταγμός. Αγνοώντας τα σωματικά σήματα, κατέληξε σε χρόνιο άγχος. Μόνο όταν συνεργάστηκε με coach βασισμένο στη νευροπλαστικότητα έμαθε να σέβεται τα εντερικά του σήματα. Η απόφαση να απορρίψει την πρόταση τού έφερε ειρήνη και του επέτρεψε να επανασυνδεθεί με την αυθεντικότητά του.

Η δύναμη της εσωτερικής ευθυγράμμισης

Κάθε φορά που κάνουμε παύση και ελέγχουμε τι λένε το μυαλό, η καρδιά και το έντερο, διακόπτουμε τα παλιά αυτόματα μοτίβα. Έτσι ανοίγει ο δρόμος για νέες νευρικές συνδέσεις. Με τον καιρό, αυτά τα νέα, ευθυγραμμισμένα μοτίβα -βασισμένα στην εμπιστοσύνη, τη διαύγεια και την εσωτερική συνέπεια- καθίστανται κυρίαρχα. Έτσι πραγματοποιείται η βιώσιμη αλλαγή.

Η φυσική ακολουθία των νευροπλαστικών αποφάσεων

Έχουμε έναν εγκέφαλο, αλλά μπορούμε να σκεφτούμε μεταφορικά σε «τρεις». Το λεγόμενο Μοντέλο Coaching των Τριών Εγκεφάλων βασίζεται στη βιολογική ιεραρχία λήψης αποφάσεων:

• Το έντερο, μέσω της σεροτονίνης, ελέγχει πρώτα για ασφάλεια.

• Η καρδιά αξιολογεί τη συναισθηματική αλήθεια και τις αξίες, με τη βοήθεια της οξυτοκίνης και της βαζοπρεσίνης.

• Το μυαλό φέρνει τη λογική και τον σχεδιασμό, χρησιμοποιώντας γλουταμάτη και ντοπαμίνη.

Ακολουθώντας αυτή την αλληλουχία, μειώνεται η εσωτερική σύγκρουση και η αλλαγή ενσωματώνεται στο νευρικό σύστημα. Έτσι θεμελιώνεται η πραγματική μεταμόρφωση.

Άσκηση: Οι τρεις ερωτήσεις της απόφασης

Την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να αποφασίσεις, κάνε την εξής άσκηση:

• Ρώτησε το μυαλό σου: Τι γνωρίζω; Τι σκέφτομαι;

• Ρώτησε την καρδιά σου: Πώς νιώθω; Συμβαδίζει αυτό με τις αξίες μου;

• Ρώτησε το έντερό σου: Τι αισθάνομαι στο σώμα μου; Τι λέει το ένστικτό μου;

Σκέψου: Ποια εσωτερική φωνή αγνοείς συχνότερα; Τι θα άλλαζε αν την άκουγες; Κάθε επιλογή εσωτερικής ευθυγράμμισης ενισχύει τα νευρικά μονοπάτια της επίγνωσης, της ανθεκτικότητας και της σοφίας.

Γιατί έχει σημασία

Όταν υπάρχει ευθυγράμμιση, κάτι μέσα σου αλλάζει. Νιώθεις καθαρότερος, πιο δυνατός, πιο σταθερός. Και με τον χρόνο, ο εγκέφαλός σου αντανακλά αυτή τη μεταμόρφωση. Όσοι εφαρμόζουν αυτή την προσέγγιση αναφέρουν λιγότερες αϋπνίες, ενισχυμένη διαίσθηση και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις αποφάσεις τους.

Γιατί; Επειδή έχουν εκπαιδεύσει το νευρικό τους σύστημα να ακούει, να ευθυγραμμίζεται και να δρα με ακεραιότητα, σε όλα τα επίπεδα της εσωτερικής τους νοημοσύνης.

Την επόμενη φορά που το έντερό σου θα σφιχτεί, η καρδιά σου θα χτυπήσει δυνατά ή το μυαλό σου θα υπερφορτωθεί, σταμάτα. Άκου. Ρύθμισε. Επίλεξε συνειδητά. Έτσι χτίζεις το νευροπλαστικό σου δυναμικό.

^{Την ενδιαφέρουσα προσέγγιση του Willem Royaards (διεθνής σύμβουλος επιχειρήσεων και executive coach) διαβάσαμε στο Psychology Today.}