Από τον Μπέκετ στη μόδα: Γιατί κάποιοι άνθρωποι κάνουν θόρυβο με τα παπούτσια όταν περπατάνε;

Υπάρχει μια ιδιαίτερη μορφή παρουσίας στον ήχο του βήματος. Άλλοτε είναι υπόκωφος, σαν μυστική υπόσχεση. Άλλοτε ηχηρός, σαν δηλωμένη πρόθεση. Μερικές φορές γίνεται ενοχλητικός, άλλες φορές γοητευτικός, και κάποιες φορές απλώς αναπόφευκτος. Όλοι τον έχουμε προσέξει: εκείνον τον άνθρωπο που περπατάει και αφήνει πίσω του ρυθμό, που δεν γίνεται να περάσει απαρατήρητος γιατί τα παπούτσια του μιλούν πριν μιλήσει ο ίδιος. Το ερώτημα μοιάζει απλό, σχεδόν αφελές: γιατί κάποιοι άνθρωποι κάνουν θόρυβο με τα παπούτσια τους όταν περπατάνε;

Η απάντηση, ωστόσο, εκτείνεται από τη μηχανική του ανθρώπινου σώματος και την τεχνολογία των υποδημάτων, μέχρι την ψυχολογία, την κοινωνική συμπεριφορά και την ίδια τη φιλοσοφία της παρουσίας μας στον δημόσιο χώρο.

Τι σημαίνει η στοίβα των ρούχων πάνω στην καρέκλα, σύμφωνα με την ψυχολογία

Ανάμεσα στην καινοτομία και την ηθική: Τι σημαίνουν οι νέες απαγορεύσεις στην AI

Εκφοβισμός στον χώρο εργασίας: Πώς να αντιμετωπίσεις έναν bully

Η κοινωνική αλληλεπίδραση επηρεάζει τη μνήμη

Η βιομηχανική του περπατήματος: πώς το σώμα παράγει ήχο

Το περπάτημα είναι μια τόσο καθημερινή πράξη που σπάνια αναλογιζόμαστε την πολυπλοκότητά του. Στην πραγματικότητα, κάθε μας βήμα είναι το αποτέλεσμα μιας χορογραφίας μυών, αρθρώσεων και νευρικών σημάτων.

Η ακολουθία είναι σταθερή: η φτέρνα προσγειώνεται πρώτη (heel strike), ακολουθεί η φάση στήριξης (stance phase) και τελικά η ώθηση με τα δάχτυλα (toe-off). Αν η φτέρνα «χτυπάει» απότομα στο έδαφος αντί να κυλάει ομαλά, ο ήχος εντείνεται. Παράγοντες όπως το βάρος του σώματος, η μυϊκή δύναμη, ακόμη και τυχόν ορθοπεδικές ιδιαιτερότητες (πλατυποδία, υπερπρηνισμός, υπτιασμός) καθορίζουν αν το βήμα θα είναι διακριτικό ή ηχηρό.

Μελέτες βιομηχανικής έχουν δείξει ότι άνθρωποι με μειωμένη ελαστικότητα στους τένοντες ή με αδύναμο γαστροκνήμιο μυ τείνουν να «προσγειώνουν» το πόδι πιο βαριά. Το ίδιο και όσοι περπατούν με αυξημένη ταχύτητα: όσο μεγαλύτερη η κινητική ενέργεια, τόσο ισχυρότερη η πρόσκρουση και, κατ’ επέκταση, ο ήχος.

Τα παπούτσια και οι σόλες: από τακούνια μέχρι sneakers

Δεν φταίει, όμως, μόνο η ανατομία. Τα ίδια τα παπούτσια μπορούν να μετατρέψουν ένα ήσυχο βήμα σε ολόκληρη ηχητική δήλωση.

• Τακούνια: Τα ψηλά τακούνια, ειδικά οι λεπτές γόβες στιλέτο, δημιουργούν εκείνο το χαρακτηριστικό «τακ-τακ» που συνδέθηκε με τη γυναικεία κομψότητα, αλλά και με μια αύρα δύναμης. Δεν είναι τυχαίο ότι σε αμέτρητες ταινίες το άκουσμα των τακουνιών προηγείται της εμφάνισης της femme fatale.

• Σκληρές σόλες: Δερμάτινες, ξύλινες ή πλαστικές σόλες παράγουν μεγαλύτερο θόρυβο σε επιφάνειες όπως μάρμαρο ή ξύλο, σε αντίθεση με τις λαστιχένιες που απορροφούν κραδασμούς.

• Στρατιωτικά και εργασιακά υποδήματα: Οι αρβύλες ή τα μποτάκια ασφαλείας έχουν συχνά χοντρές, άκαμπτες σόλες που δίνουν στο βήμα όγκο και ήχο.

Αντίθετα, τα αθλητικά παπούτσια με τεχνολογία αντικραδασμικής προστασίας έχουν στόχο τη μείωση του θορύβου. Η αθόρυβη κίνηση συνδέεται με την άνεση, την ιδιωτικότητα, ακόμη και την αίσθηση πολυτέλειας. Ένα ακριβό sneaker σπάνια ακούγεται.

Ιστορική διάσταση: στρατιωτικά παραγγέλματα, μόδα, σινεμά

Η ηχηρή παρουσία του βήματος δεν είναι μόνο φυσική, είναι και ιστορική.

• Στρατός: Η έννοια της παρέλασης βασίζεται στην απόλυτη συγχρονία ήχου και κίνησης. Το «βήμα χήνας» του Πρωσικού στρατού ή ο ρυθμικός βηματισμός των Ευζώνων στην Ελλάδα δεν είναι απλώς τελετουργία· είναι ηχητική επίδειξη πειθαρχίας και δύναμης.

• Μόδα: Στη δεκαετία του ’60, οι γόβες-στιλέτο έγιναν σύμβολο γυναικείας χειραφέτησης. Στις πασαρέλες, ο ήχος των τακουνιών ήταν πάντα μέρος του θεάματος.

• Κινηματογράφος: Από τα φιλμ νουάρ με τους ντετέκτιβ που περπατούν στη βροχή, μέχρι το «Kill Bill» όπου τα παπούτσια της Uma Thurman προαναγγέλλουν εκδίκηση, ο ήχος των βημάτων είναι δραματουργικό εργαλείο.

Στην τέχνη, το βήμα είναι συχνά μεταφορά για την ίδια τη ζωή: προχωράμε, αφήνουμε ίχνη, παράγουμε ήχο, εξαφανιζόμαστε.

Ψυχολογία του ήχου: τι δηλώνει για την προσωπικότητα

Η ψυχολογία έχει εδώ τον λόγο της. Έρευνες σε πανεπιστήμια όπως το Princeton και το UCL έχουν δείξει ότι ο τρόπος που περπατάμε αντικατοπτρίζει την ψυχολογική μας κατάσταση.

• Ένα γρήγορο, ηχηρό βήμα συχνά προδίδει βιασύνη, άγχος ή επιθετικότητα.

• Ένα σταθερό, μετρημένο βήμα σχετίζεται με αυτοπεποίθηση και ηγετική προσωπικότητα.

• Ένα αργό, σιωπηλό βήμα μπορεί να φανερώνει χαμηλή ενέργεια, θλίψη ή αναστολή.

Ο ήχος γίνεται έτσι προέκταση του εαυτού. Κάποιοι ίσως υποσυνείδητα θέλουν να «ακούγονται», να καταλαμβάνουν χώρο όχι μόνο οπτικά αλλά και ακουστικά. Άλλοι επιδιώκουν διακριτικότητα, σαν να θέλουν να περνούν αόρατοι.

Πολιτισμικές διαφορές: Ανατολή vs Δύση

Η ερμηνεία του ηχηρού βήματος αλλάζει από κουλτούρα σε κουλτούρα.

• Στην Ιαπωνία και σε πολλές ασιατικές χώρες, η ησυχία στον δημόσιο χώρο θεωρείται ένδειξη σεβασμού. Ένα δυνατό βήμα θα μπορούσε να θεωρηθεί αγένεια.

• Στη Δύση, το ηχηρό περπάτημα συνδέθηκε συχνά με αυτοπεποίθηση ή ακόμη και κύρος. Σκεφτείτε τον μάνατζερ με τα δερμάτινα παπούτσια σε γυαλιστερό πάτωμα γραφείου: ο ήχος γίνεται σχεδόν εταιρικό statement.

Αυτή η πολιτισμική διάσταση δείχνει ότι ο ίδιος ήχος μπορεί να είναι είτε ανεκτός είτε κατακριτέος, ανάλογα με τον κοινωνικό κώδικα.

Ηχοτοπία των πόλεων: όταν ο θόρυβος γίνεται ταυτότητα

Οι πόλεις έχουν τον δικό τους ήχο. Στη Νέα Υόρκη, ο μεταλλικός κρότος από τις σχάρες εξαερισμού αναμειγνύεται με κόρνες και βήματα βιαστικών πεζών. Στη Ρώμη, τα λιθόστρωτα κάνουν κάθε τακούνι να αντηχεί σαν καμπάνα. Στο Τόκιο, αντιθέτως, η ησυχία είναι εντυπωσιακή, το πλήθος κινείται σχεδόν σιωπηλά, σαν χορογραφία χωρίς μουσική.

Ο ήχος των βημάτων είναι μέρος αυτού που οι ακουστικοί μηχανικοί ονομάζουν soundscape -ηχητικό τοπίο. Ακόμη και όταν ενοχλεί, αποτελεί τμήμα της ταυτότητας μιας πόλης.

Κοινωνική ενσυναίσθηση και συνύπαρξη

Φυσικά, υπάρχει και η καθημερινή πλευρά του ζητήματος: ο θόρυβος μπορεί να είναι ενοχλητικός. Σε ένα γραφείο ανοιχτού τύπου ή σε μια βιβλιοθήκη, τα ηχηρά βήματα γίνονται εισβολή στον χώρο των άλλων.

Η κοινωνική ενσυναίσθηση απαιτεί ισορροπία: ναι, έχεις δικαίωμα να περπατάς όπως θέλεις, αλλά η δημόσια ζωή είναι συγκατοίκηση. Η ησυχία μπορεί να είναι μορφή ευγένειας. Όπως χαμηλώνουμε τη μουσική αργά τη νύχτα, έτσι μπορούμε να επιλέγουμε παπούτσια ή ρυθμό που σέβονται τους γύρω μας.

Φιλοσοφική ματιά: το αποτύπωμα της παρουσίας μας

Στοχαστές όπως ο Βάλτερ Μπένγιαμιν μιλούσαν για την «αύρα» των πραγμάτων -την αίσθηση ότι κάτι ή κάποιος αφήνει πίσω του ίχνος. Ο ήχος των βημάτων είναι ακριβώς αυτό: ίχνος παρουσίας.

Κάθε μας βήμα δηλώνει ότι ήμασταν εκεί. Στο θέατρο του Μπέκετ, οι ήχοι επαναλαμβάνονται μονότονα, σαν υπενθύμιση της ανθρώπινης ύπαρξης που προχωράει ακόμη κι όταν όλα μοιάζουν μάταια. Στην ποίηση, το «απόηχο» ενός βήματος γίνεται μεταφορά για τον χρόνο που περνά.

Ίσως, τελικά, το αν θες να ακούγεσαι ή όχι όταν περπατάς να είναι και υπαρξιακό ζήτημα: ποιο αποτύπωμα θέλεις να αφήνεις στον κόσμο;

Σιωπή ή ήχος; Η ισορροπία του βήματος

Το γιατί κάποιοι άνθρωποι κάνουν θόρυβο με τα παπούτσια όταν περπατάνε δεν έχει μία μόνο απάντηση. Είναι συνδυασμός βιομηχανικής, υλικών, προσωπικότητας, πολιτισμικών κωδίκων και, ενίοτε, πρόθεσης.

Ο ήχος του βήματος μπορεί να είναι ενοχλητικός ή συναρπαστικός. Μπορεί να δηλώνει βιασύνη, δύναμη, αγένεια ή αυτοπεποίθηση. Μπορεί να είναι τεχνικό ζήτημα ή υπαρξιακή δήλωση.

Αυτό που μένει είναι η συνειδητότητα: να γνωρίζουμε πώς «ακουγόμαστε» στον κόσμο, όχι για να σιωπήσουμε απαραίτητα, αλλά για να ξέρουμε πότε ο ήχος μας είναι μουσική και πότε θόρυβος.