Ανάμεσα στην καινοτομία και την ηθική: Τι σημαίνουν οι νέες απαγορεύσεις στην AI

Το 2025, τρεις Πολιτείες των ΗΠΑ -Γιούτα, Νεβάδα και Ιλινόι- υιοθέτησαν νόμους που περιορίζουν τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην ψυχική υγεία. Οι νομοθεσίες αυτές απαγορεύουν στα chatbots να παρέχουν θεραπεία, διάγνωση ή θεραπευτικές αποφάσεις, επιτρέποντας ωστόσο τη χρήση τους σε διοικητικά καθήκοντα, όπως ο προγραμματισμός ραντεβού ή η τήρηση αρχείων.

Οι απαγορεύσεις τέθηκαν σε ισχύ διαδοχικά: στη Γιούτα στις 7 Μαΐου, στη Νεβάδα την 1η Ιουλίου και στο Ιλινόι στις 4 Αυγούστου. Οι κυρώσεις ποικίλλουν. Στο Ιλινόι, για παράδειγμα, το Υπουργείο Χρηματοοικονομικών και Επαγγελματικών Ρυθμίσεων μπορεί να επιβάλει πρόστιμα έως 10.000 δολάρια ανά παράβαση, κυρίως μετά από καταγγελίες πολιτών.

Οι νομοθέτες επικαλέστηκαν ανησυχίες για την ασφάλεια των ασθενών και την ανάγκη σαφούς οριοθέτησης του ρόλου της AI στην υγειονομική περίθαλψη. Η νομοθεσία του Ιλινόι ξεκαθάρισε τα όρια μεταξύ διοικητικής υποστήριξης και κλινικής πράξης, η Νεβάδα απαγόρευσε πλήρως την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας από οποιοδήποτε σύστημα AI, ενώ η Γιούτα έθεσε αυστηρούς όρους για τη διαφάνεια, την προστασία προσωπικών δεδομένων και την αποτροπή παραπλανητικής παρουσίας chatbots ως «ειδικών».

Φοιτητές, άγχος και AI

Η Δρ. Jessica Kizorek και ο Δρ. Otis Kopp, καθηγητές στο Florida International University (FIU), ερευνούν πώς η Τεχνητή Νοημοσύνη επηρεάζει το άγχος των φοιτητών και των νέων επαγγελματιών.

Η έρευνά τους δείχνει μια αντίφαση: οι φοιτητές ανησυχούν ότι η AI θα αντικαταστήσει ανθρώπινες θέσεις εργασίας, αλλά ταυτόχρονα τη χρησιμοποιούν καθημερινά για μάθηση, δημιουργικότητα και διαχείριση στρες.

«Με αγχώνει το ότι η AI δυσκολεύει την αγορά εργασίας. Θέσεις που παραδοσιακά προορίζονταν για αποφοίτους περιορίζονται επειδή η AI είναι πιο αποδοτική από εμάς», ανέφερε ένας φοιτητής του FIU.

Άλλοι εκφράζουν ανησυχίες για την υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία:
«Η AI με αγχώνει γιατί κάνει τους ανθρώπους να σκέφτονται λιγότερο», είπε ένας άλλος. «Άρχισα να τη χρησιμοποιώ για τα πάντα, και ένιωσα ότι ο εγκέφαλός μου σταματά να δουλεύει. Αν αφήσεις την AI να κάνει τα πάντα, δεν αναπτύσσεις κριτική σκέψη και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων».

Ένας τρίτος φοιτητής σημείωσε: «Με αγχώνει ο ρόλος των ανθρώπων στην εξίσωση. Τι πρέπει να κάνουμε εμείς; Πώς συνεχίζουμε να χρησιμοποιούμε το μυαλό μας στη διαδικασία; Πώς βελτιώνουμε τη συνεργασία ανθρώπου–μηχανής, ώστε να αξιοποιούμε την AI σωστά και όχι σαν δεκανίκι;».

Αυτά τα ερωτήματα αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα στον χώρο της ψυχικής υγείας: η AI δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ενσυναίσθηση, την υπευθυνότητα και την κλινική κρίση ενός ειδικού, αν και μπορεί να έχει υποστηρικτικό ρόλο σε τομείς όπως η τήρηση ημερολογίου, η δημιουργική έκφραση ή ο διαλογισμός.

Επιπτώσεις για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση

Για τα κολέγια και τα πανεπιστήμια, οι νέες απαγορεύσεις δημιουργούν εκπαιδευτικές και πρακτικές προκλήσεις:

• Στο Ιλινόι και τη Νεβάδα, τα πανεπιστημιακά κέντρα συμβουλευτικής δεν θα ενσωματώνουν chatbots σε θεραπευτικές συνεδρίες.

• Η έρευνα μπορεί να συνεχιστεί, αλλά με αυστηρότερους περιορισμούς από τις επιτροπές δεοντολογίας (IRB).

• Στη Γιούτα, επιτρέπεται περιορισμένη πειραματική χρήση με σαφείς κανόνες, όχι όμως για θεραπευτικούς σκοπούς.

Έτσι, οι φοιτητές που ενδιαφέρονται για την ψηφιακή ψυχική υγεία θα βρουν περισσότερες ευκαιρίες για μελέτη της ηθικής και της νομοθεσίας στη Γιούτα απ’ ό,τι στο Ιλινόι ή τη Νεβάδα.

Νομικά και ηθικά ζητήματα

Οι νέες νομοθεσίες θέτουν επίσης θέματα επαγγελματικής ευθύνης. Οι κυρώσεις αφορούν κυρίως εταιρείες ή παρόχους που διαφημίζουν chatbots ως θεραπευτικά εργαλεία. Ωστόσο, η χρήση τους από ιδιώτες παραμένει γκρίζα ζώνη. Νομικοί ειδικοί εκτιμούν ότι η ευθύνη ανήκει στον κατασκευαστή του εργαλείου, εκτός εάν το σύστησε ενεργά αδειοδοτημένος επαγγελματίας.

Γι’ αυτό, τα πανεπιστήμια καλούνται να εκπαιδεύσουν τους μελλοντικούς επαγγελματίες ψυχικής υγείας ώστε να κατανοούν πλήρως ζητήματα ευθύνης και δεοντολογίας.

Το ρυθμιστικό τοπίο στις ΗΠΑ

Στην Αμερική, η εικόνα εξελίσσεται. Πολιτείες όπως το Νιου Τζέρσεϊ, η Μασαχουσέτη και η Καλιφόρνια εξετάζουν δικά τους πλαίσια για την AI, επικεντρωμένα στη διαφάνεια, την εποπτεία και την απαγόρευση των chatbots να υποδύονται επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Ομοσπονδιακοί φορείς όπως ο FDA και το Υπουργείο Υγείας ενδέχεται στο μέλλον να ρυθμίσουν αυτά τα εργαλεία, αν και το Κογκρέσο δεν έχει ακόμη νομοθετήσει. Υπάρχει μάλιστα πρόταση νόμου που θα απέτρεπε τις Πολιτείες από το να θεσπίζουν νέες ρυθμίσεις για μία δεκαετία, προκαλώντας ένταση ανάμεσα σε Πολιτειακή και Ομοσπονδιακή εξουσία.

Συμπερασματικά

Οι νέοι νόμοι δεν απορρίπτουν την τεχνολογία, απλώς οριοθετούν τον ρόλο της. Η AI μπορεί να υποστηρίζει διοικητικές εργασίες και προσωπική αυτοβοήθεια, αλλά η θεραπεία παραμένει ευθύνη αδειοδοτημένων επαγγελματιών. Για τους φοιτητές που προετοιμάζονται για καριέρα στην ψυχική υγεία, η επιλογή Πολιτείας σπουδών θα καθορίσει τόσο την πρόσβασή τους στην τεχνολογία όσο και τον τρόπο που θα μάθουν να ισορροπούν ανάμεσα στην καινοτομία, τη νομοθεσία και την ανθρώπινη φροντίδα.