Αγνόησε έξυπνα: Μια νέα ψυχολογική δεξιότητα για να φιλτράρεις τον ψηφιακό θόρυβο

Στον σημερινό ψηφιακό κόσμο η κριτική σκέψη δεν αρκεί. Καθώς ο χρόνος προσοχής αποτελεί πολύτιμο αγαθό, η ικανότητα επιλογής και φιλτραρίσματος του περιεχομένου γίνεται εξίσου σημαντική. Η λεγόμενη κριτική αγνόηση βοηθά τον σύγχρονο χρήστη να προστατεύει την ψυχική του καθαρότητα και να περιορίζει την έκθεση σε χειραγωγικό, επιθετικό ή απλώς θορυβώδες υλικό.

Οι ερευνητές των μέσων ενημέρωσης και της ψυχολογίας εξηγούν ότι η κριτική αγνόηση αποτελεί πλέον θεμελιώδες κομμάτι της ψηφιακής παιδείας. Δεν αφορά την αδιαφορία, αλλά τη συνειδητή διαχείριση της προσοχής. Σε περιβάλλοντα όπου η πληροφορία είναι ατελείωτη και συχνά παραμορφωμένη, αυτό το φίλτρο λειτουργεί σαν προστατευτικό εργαλείο.

Τρεις βασικές πρακτικές επαναλαμβάνονται στη βιβλιογραφία: το self nudging, το lateral reading και η αποχή από την αλληλεπίδραση με προβοκάτορες.

Η τέχνη του να μην νοιάζεσαι υπερβολικά - Δέκα τρόποι να προστατεύεις την ψυχική σου ηρεμία

Life Hack: Δημιούργησε μια «Ρουτίνα Οργής» για να διώξεις το στρες

Η αφαντασία δεν είναι μία και μοναδική κατάσταση: Πώς λειτουργούν οι άνθρωποι χωρίς νοητικές εικόνες

Γιατί συνεχίζουμε να αναζητούμε την έγκριση των γονιών μας, ακόμη και τα Χριστούγεννα

Self Nudging: Ανασχεδίαση του ψηφιακού περιβάλλοντος

Το self nudging επικεντρώνεται στο πώς τροποποιούμε το ψηφιακό μας περιβάλλον ώστε να μειώνονται οι πηγές απόσπασης. Πρόκειται για μια τακτική που θυμίζει την οργάνωση ενός σπιτιού όπου τα ερεθίσματα που μας «μπερδεύουν» μπαίνουν εκτός οπτικού πεδίου. Έτσι, μπορούμε να περιορίσουμε την έκθεση σε πηγές χαμηλής ποιότητας ή περιεχομένου που μας αποσυντονίζει.

Στην πράξη αυτό μπορεί να σημαίνει χρονικά όρια χρήσης εφαρμογών, λειτουργίες που μειώνουν τον οπτικό εντυπωσιασμό των οθονών, καθαρισμό των ενημερωτικών ροών από λογαριασμούς που παράγουν θορυβώδες περιεχόμενο ή και προσωρινή απενεργοποίηση πλατφορμών. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και σύντομες περίοδοι αποχής μπορούν να βελτιώσουν την ευημερία, να μειώσουν την πόλωση και να απελευθερώσουν σημαντικό χρόνο.

Lateral Reading: Έλεγχος αξιοπιστίας έξυπνα

Η αξιολόγηση άγνωστων ισχυρισμών δεν γίνεται αποτελεσματικά μέσα από το ίδιο το περιεχόμενο της αμφίβολης σελίδας. Το lateral reading προτείνει να απομακρυνθούμε από την πηγή και να ελέγξουμε τον ισχυρισμό αλλού. Αυτός είναι και ο τρόπος που δουλεύουν οι επαγγελματίες fact checkers.

Η διαδικασία περιλαμβάνει έρευνα για τον συγγραφέα, τον οργανισμό ή τον ισχυρισμό μέσω αξιόπιστων ιστοτόπων. Η αξιοπιστία εξετάζεται βάσει πολλών πηγών και όχι μέσω μιας απλής ενδοκειμενικής ανάγνωσης. Η μέθοδος αποδεικνύεται σαφώς αποτελεσματικότερη στη διάκριση ψευδών πληροφοριών.

Μη δίνεις τροφή στους προβοκάτορες

Η τρίτη πρακτική αφορά την αποχή από την αλληλεπίδραση με λογαριασμούς που επιδιώκουν σύγκρουση, σύγχυση ή παραπληροφόρηση. Η προσοχή είναι ανταμοιβή, και η οποιαδήποτε ανταπόκριση ενισχύει την ορατότητα τέτοιων λογαριασμών. Μόνο με την απομάκρυνση, το μπλοκάρισμα ή την αναφορά τους αφαιρείται αυτό το κίνητρο.

Οι προβοκάτορες μπορεί να είναι αυτοματοποιημένοι λογαριασμοί ή απλώς άτομα που απολαμβάνουν τη διάσπαση και την αναταραχή. Σε κάθε περίπτωση, η απουσία αντίδρασης μειώνει την επιρροή τους και προστατεύει την ψυχική μας ηρεμία.

Ένα νέο μοντέλο ψηφιακής παιδείας

Η παραδοσιακή ψηφιακή εκπαίδευση στηριζόταν στην προσοχή και στην κριτική αξιολόγηση πληροφοριών. Στο σύγχρονο περιβάλλον όμως, το μεγαλύτερο ζητούμενο δεν είναι να προσέχουμε τα πάντα αλλά να μην ξοδεύουμε την προσοχή μας άσκοπα. Η προσοχή σήμερα είναι αγαθό που διεκδικείται και εκμεταλλεύεται. Η στρατηγική αγνόηση λειτουργεί ως φράγμα προστασίας της αυτονομίας και της διαύγειας.

Η κριτική αγνόηση δεν αντικαθιστά την κριτική σκέψη. Δημιουργεί όμως τον χώρο για να ενεργοποιείται σωστά. Φιλτράρει τον θόρυβο ώστε το μυαλό να αφοσιώνεται σε ό,τι πραγματικά χρειάζεται διερεύνηση.

Είναι μια ικανότητα απαραίτητη για την καθαρότερη πλοήγηση μέσα σε ένα περιβάλλον όπου η πληροφορία, αν μείνει ανεξέλεγκτη, καταλήγει να μας καταναλώνει περισσότερο από όσο την καταναλώνουμε εμείς.